Helgarpósturinn - 30.04.1987, Síða 2

eftir Jón Örn Marinósson
fræðin búin að gefa svarið og tölvan að
hrinda verkinu í framkvæmd. Má vera að sig-
ur Kvennalistans sé einmitt til vitnis um að æ
fleiri kjósendur séu að hverfa frá þeim gamla
sið að láta stjórnmálaskoðanir móta afstöðu
sína í kjörklefanum og greiði fremur atkvæði
eftir kynskiptingu fólks. Ætti það að vera
nokkurt íhugunarefni þeim stjórnmála-
mönnum, sem vilja berjast fyrir tilteknum
stjórnmálahugsjónum, hversu margir kjós-
endur sjá ekki annan mun á stjórnmála-
mönnum en þann sem felst í því að vera ann-
aðhvort karl eða kona.
Auk úrslitanna í kosningunum sjálfum
bendir það ejnnig til breytinga, sem rista
kunna dýpra en margur hyggur í fyrstu, að á
sjálfa kosninganóttina voru það ekki stjórn-
málaflokkarnir, sem bitust um hylli kjós-
enda, heldur fjölmiðlarnir.
Af er sú tíð, sem margur minnist, þegar
þjóðin átti bara eitt útvarp og enga tölvu og
einokun þagnarinnar var rofin þessa einu
nótt á fjögurra ára fresti, á kosninganóttina,
og var svo hátíðlegt og mikil eftirvænting og
óvissa í loftinu að jafnaðist á við brúðkaups-
nótt. Talnaglöggir menn skerptu hugann á
örlitlu tári, reiknuðu í djöfulmóð og voru
guði sé lof svo ótraustir spámenn að var
næstum óþolandi spenna að bíða eftir loka-
tölum og út í hött að ætla sér að reyna að
sofna fyrr en allt var á hreinu. Jaðraði við
skilnaðarsök ef eiginkonur nefndu það við
áhugamenn um stjórnmál klukkan sex að
morgni hvort þeir ætluðu ekki að fara að
koma sér í rúmið.
Það er allt búið líka. Vart hafa fyrstu tölur
verið birtar en stærðfræðin og tölvan kunn-
gera þjóðinni lokaúrslit upp á brot úr fram-
bjóðanda og áhugamenn um stjórnmál sitja
eins og ilia gerðir hlutir með vannýtta spá-
dómsgáfu yfir auðum blöðum og óhreyfðum
glösum. Spennufallið er algjört og eiginkon-
um óhætt klukkan tvö jafnvel að minnast
varfærnislega á rúmið.
Fjölmiðlarnir reyndu þó eftir megni að
halda uppi spennunni á kosninganóttina.
Þetta var nótt hinna löngu útsendinga. Hin
nýja valdastétt ljósvakans barðist af hörku
um fylgi á meðal þjóðarinnar og gekk fram
af slíku kappi að formenn yfirkjörstjórna titr-
uðu engu minna en frambjóðendur fjölmiðl-
anna; eftirtektarvert að þegar talning dróst á
langinn í einu kjördæmanna, voru fjölmiðl-
ungar beðnir afsökunar en ekki minnst orði
á kjósendur og stjórnmálamenn.
Eg var áheyrsla að samtali tveggja manna
á mánudagsmorguninn. Þegar annar hafði
jánkað því að hann hefði fylgst með talningu
á kosninganóttina, spurði hinn: „Og hvað
segirðu þá?“
„Mér þótti Stöð tvö miklu betri," svaraði
maðurinn að bragði.
ÚRJÓNSBÓK
„Og hvað segirðu þá?“
JÓN ÓSKAR
vildu einungis rugl og vitleysu. Þeir sem
unnu hug og hjarta kjósenda voru að sjálf-
sögðu á öndverðum meiði við hagfræðing
þennan, en gátu ekki sem vonlegt er svarað
því hvað íslendingar vildu. Formaður Fram-
sóknarflokksins taldi einsýnt að hefðbundin
skipting stjórnmálafylkinga í hægri og
vinstri væri að hverfa og stæði eftir miðjan
einvörðungu þar sem honum hefði liðið best
sjálfum á báðum áttum alla tíð. Setti hann
einnig fram þá tilgátu að tölvur ættu sinn
þátt í þessari breytingu, væru smám saman
að jafna út ágreining manna um leiðir í
stjórnmálum, sprottinn af ólíkum stjórn-
málaskoðunum. Og vissulega er það svo að
löngu áður en stjórnmálamenn hafa náð
samkomulagi um hvað gera skal, er stærð-
Það er búið.
Þjóðin hefur kveðið upp sinn dóm og hon-
um verður hún að hlíta, hvort sem henni lík-
ar betur eða verr; á lýðræði eru þrátt fyrir
allt þeir vankantar að lýðurinn neyðist til að
fara að ráðum sínum.
í dæmi okkar íslendinga nú hefur þó svo
hrapallega til tekist af úrslitum kosning-
anna verður ekki með nokkru móti ráðið
hvað lýðurinn vill. Liggur samt í loftinu, ef
marka má tölurnar, að þrír fjórðu atkvæðis-
bærra manna telja enga ástæðu til að ráðast
í stórfelldar breytingar á rekstri samfélagsins,
sætta sig við hlutverk íslendinga á alþjóða-
vettvangi og meta reynslu undanfarinna ára
sem svo að best sé að heita á atvinnurekend-
ur til að tryggja réttláta tekjuskiptingu.
Að öðru leyti verður ekki annað fullyrt um
úrslitin en að þau séu ótvíræð vísbending um
að þeir einir hafi náð kjöri sem voru í fram-
boði. Þetta kann sumum að virðast svo sjálf-
sagður hlutur að jaðri við aulafyndni að
nefna slíkt en menn skyldu gæta þess að í
heiminum víða er tíðkanlegt að þeir einir
séu í framboði sem ná kjöri.
Enda þótt niðurstaða kosninganna sé óljós
um það, sem máli skiptir, geta stjórnmála-
menn dregið ýmsan lærdóm af úrslitunum.
Þau sýna svo að ekki verður um villst að
hefnir sín illilega á íslandi að heimta af ráð-
herrum að þeir telji fram allar tekjur sínar til
skatts. Avinningur af því einu að gleyma lítil-
ræði hér og þar í skattskýrslu virðist vera svo
mikill, þegar á hólminn er komið í kosning-
um, að stjórnmálamenn ættu að hugsa sig
tvisvar um áður en þeir tíunda hvern eyri á
skattframtali á næsta kjörtímabili.
Raunar gefa úrslitin vísbendingu um að
hvers konar mistök stjórnmálamanns verði
til þess, ef hann viðurkennir mistökin opin-
berlega, að íslenskir kjósendur öðlist meiri
trú á hann. Formaður Framsóknarflokksins
gerði vart annað í sjónvarpi um kvöldið fyrir
kosningar en að játa á sig mistök og yfirsjón-
ir og vann að því búnu svo glæstan persónu-
legan sigur að hlýtur að hafa hvarflað að
honum á kosninganóttina að hann hefði átt
að taka á sig fleiri ávirðingar. Formenn Sjálf-
stæðisflokks og Alþýðubandalags voru hins
vegar eitilharðir á því í sömu sjónvarpsyfir-
heyrslu að þeir hefðu ævinlega haldið rétt á
málum — og var ekki að sökum að spyrja: ís-
lenskir kjósendur sneru við þeim bakinu.
Formaður Alþýðubandalagsins getur einn-
ig dregið þann lærdóm af niðurstöðu kosn-
inganna að af tvennu illu er skárra að vera í
Iélegri ríkisstjórn en í lélegri stjórnarand-
stöðu. Á því er ólíkt meiri mannsbragur að
vera dæmdur af verkum sínum en að vera
dæmdur fyrir að gera ekki neitt. Það ætti
einnig að vera sama formanni íhugunarefni
að orðið „verkalýður" virðist hafa glatað öllu
aðdráttarafli síðan verkalýðsforingjar gerðu
um það samkomulag við atvinnurekendur
að ganga á kjör verkalýðsins svo að unnt
yrði að greiða honum mannsæmandi laun
fyrir mannsæmandi vinnudag. Fyrrgreindur
formaður lagði á það áherslu í kosningabar-
áttunni að flokkur sinn væri eini verkalýðs-
flokkurinn á íslandi og takist honum ekki að
hreinsa flokkinn endanlega af þessari nafn-
gift verður títtnefndur formaður án efa áður
en langt um líður eini maðurinn á íslandi í
verkalýðsflokknum.
Kosningaúrslitin hafa orðið ýmsum tilefni
hugleiðinga um hvað sé að gerast með þjóð-
inni. Hagfræðingur Vinnuveitendasam-
bandsins, sem hlaut ekki náð fyrir augum
kjósenda, lét svo um mælt að íslendingar
2 HELGARPÖSTURINN