Helgarpósturinn - 30.04.1987, Qupperneq 9

í KJÖLFAR KOSNINGANNA — SPÁÐ í SPILIN
jRÍMI
þeirra, sem tóku afstöðu fylgjandi
þessari stjórnargerð.
Aðrar samsetningar nutu mun
minna fylgis. Þó má nefna sam-
steypustjórn Framsóknar og Sjálf-
stæðisflokks auk Borgaraflokks,
sem 4,9% svarenda töldu fýsilegan
kost.
Auk tveggja framangreindra
spurninga spurðum við hvort úrslit
kosninganna hefðu komið fólki á
óvart. 43% svöruðu neitandi en
29% játandi. Um 25% vildu ekki
svara þessari spurningu.
Þá spurðum við hvort fólk teldi,
að kjósa ætti aftur fljótlega og þá
hvenær. Afgerandi meirihluti, 63%,
taldi ekki ástæðu til þess að efna til
nýrra kosninga, en 17% kváðu já við
þeirri spurningu. Fram kom, að lítil
stemmning er fyrir haustkosning-
um.
-H.H.
Steingrímur og
Þorsteinn í slag?
í vangaveltum um stjórnarmynd-
unarþreifingar er ákaflega mikil-
vægt að gera sér grein fyrir því, að
bæði Steingrímur Hermannsson og
Þorsteinn Pálsson telja það lífsnauð-
syn fyrir sjálfa sig og flokka sína að
þeir verði forsætisráðherrar í næstu
ríkisstjórn.
í tilviki Steingríms liggur í augum
uppi, að hann sækir þetta mjög fast
og mun leggja sig allan fram um að
komast í þá aðstöðu að verða for-
ystumaður nýrrar ríkisstjórnar.
Ástæðan er einfaldlega sú, að Fram-
sókn hefur haft forystu í ríkisstjórn
og eykur fylgi sitt í kosningum á
sama tíma og samstarfsflokkurinn
bíður afhroð. Jafnframt eru Stein-
grími fullljósar persónulegar vin-
sældir sínar og það traust, sem hann
nýtur um land allt og í öllum flokk-
um.
Og svo má náttúrlega ekki
gleyma því, að forysta í ríkisstjórn
getur skipt sköpum í stjórnarsam-
starfi.
Varðandi Þorstein Pálsson er
dæmið örlitlu flóknara.
í Sjálfstæðisflokknum gera menn
sér fulla grein fyrir því, að í raun er
ekkert sjálfgefið, að Þorsteinn Páls-
spn verði áfram formaður flokksins.
Á hinn bóginn er mönnum jafnljóst,
að formannsskipti nú eða einhvern
tíma í nánustu framtíð eru ekki fýsi-
legur möguleiki og líklegri til að
sundra flokknum meira en komið
er.
Að vísu eru þeir til, sem segja, að
lausnin sé fólgin í formannsskiptum
en að því tilskildu, að Davíö Odds-
son borgarstjóri taki við starfinu.
Hann mun hins vegar ekki vera þess
fýsandi um þessar mundir. Hann vill
fremur bíða og sjá hverju fram vind-
ur. Hann hefur nægan tíma.
Að þessu gefnu segja forystu-
menn í Sjálfstæðisflokknum, eink-
um hinir yngri, og hinir eldri munu
fallast á rökin, að eina vænlega leið-
in til að „endurreisa" Þorstein sem
leidtoga sé, að hann komist í sviðs-
ljós forsætisráðherraembættisins og
verði þjóðarleiðtogi.
Af þessu er morgunljóst, að það
verður harður slagur á milli fram-
sóknarmanna og sjálfstæðismanna,
Steingríms og Þorsteins, um það
hvor eigi að verða forsætisráðherra.
Þessi barátta gæti jafnvel orðið til
þess, að fráfarandi stjórnarflokkar
fari ekki saman í ríkisstjórn — enda
þótt samstarf þeirra tveggja ásamt
þriðja flokki virðist vænlegasta
lausnin þessa dagana.
Kosningaúrslitin sýna að samband Sjálfstæðisflokksins við kjósendur hefur að einhverju leyti rofnað. Það væri einföld lausn á flóknu máli að draga Þorstein Pálsson einan
til ábyrgðar. Formaður flokksins hlýðir hér á niðurstöður kosninga ( nærveru Ölafs Sigurðssonar, fréttamanns, á kosninganótt.
FLOKKAKERFI í UPPNÁMI
MÖGULEIKIÁ SAMRUNA A-FLOKKANNA • SJÁLFSTÆÐISFLOKKUR í SÁRUM
Niðurstada kosninganna hefur af
mörgum verið nefnd endalok
flokkakerfisins. Flokkakerfis fjórða
áratugarins. Steingrímur Her-
mannsson gengur svo langt að
segja, að ef gömlu flokkarnir breyt-
ist ekki þá muni þeir líða undir lok.
Ýmislegt bendir til þess að forsœtis-
ráðherra hafi rétt fyrir sér í þessu
máli. Eins og staðið var að af-
greiðslu máls Alberts Guðmunds-
sonar af forystumönnum Sjálfstœð-
isflokks er ólíklegt að hann nái aftur
sama styrk og hann hafði á stjórn-
málasviðinu fyrir stofnun Borgara-
flokks. Þá er ástandið á hinum svo-
kallaða vinstri kanti stjórnmálanna
ekki síður athyglisvert. Alþýðu-
bandalagið tapar fylgi og verður
minna en Alþýðuflokkur og
Kvennalisti styrkir stöðu sína mjög
verulega.
SIGUR FRAMSÓKNARFLOKKS
Undir forystu Steingríms Her-
mannssonar er Framsóknarflokkur
einn sigurvegari kosninganna sér-
staklega í ljósi þess að flokknum
hafði verið spáð slæmri útreið í
kosningum. Þessi skoðun er almenn
meðal forystumanna og stuðnings-
manna flokksins. Forysta flokksins
telur þetta ótvíræð skilaboð um það
að flokkurinn eigi að fara í ríkis-
stjórn. Vinsældir Steingríms Her-
mannssonar benda eindregið til
þess, að mikiil vilji sé fyrir því að
hann haldi áfram sem forsætisráð-
herra. Þetta kemur fram í kosning-
um. Þetta kemur fram í skoðana-
könnun HP sem birtist hér til hliðar.
Framsóknarmenn fara sér enda
hægt í þeim óformlegu stjórnar-
myndunarviðræðum sem farið hafa
fram. Samkvæmt heimildum HP úti-
loka forystumenn Framsóknar eng-
an flokk í hugsanlegu meirihluta-
samstarfi, enda þótt það gæti orðið
erfitt fyrir marga framsóknarmenn
að sætta sig við t.d. samstarf við Al-
þýðuflokk undir forystu Jóns Bald-
vins. Þeir framsóknarmenn eru hins
vegar til sem benda á það, að ágætt
samstarf hafi verið á milli t.d. Bene-
dikts Gröndal og Kjartans Jóhanns-
sonar úr Alþýðuflokki og framsókn-
armanna. Það er því alls ekki hægt
að útiloka samstarf þessara flokka,
enda þótt þessi kostur þyki ólíkleg-
ur í bili.
ÞORSTEINN STENDUR TÆPT
Formanni Sjálfstæðisflokksins,
Þorsteini Pálssyni, er kennt um tap
flokksins í kosningunum. Sem for-
maður flokksins ber hann ábyrgð á
framvindu mála, en rétt er að undir-
strika, að Þorsteinn Pálsson hefur
ekki alræðisvald í flokki sínum.
Minna má á, að tveir valdamiklir
forystumenn flokksins, Davíð Odds-
son og Sverrir Hermannsson, hafa
hvor með sínum hætti lýst afdráttar-
lausum stuðningi við aðgerð Þor-
steins gegn Albert Guðmundssyni
og í valdastofnunum flokksins ríkti
— fyrir kosningar — eining um þá
leið sem Þorsteinn kaus að fara í
þessu óþægilega máli.
Það má hins vegar fastlega gera
ráð fyrir því, að Þorsteinn Pálsson
verði látinn sæta ábyrgð á fylgis-
hruni flokksins — nú eftir kosningar.
Skoðanakönnun HP, sem vitnað var
til hér áður, sýnir svo ekki verður
um villst, að Þorsteinn Pálsson nýtur
takmarkaðs trausts meðal kjós-
enda. Aðeins um tíu prósent að-
spurðra í Reykjavík vildu fá hann
sem forsætisráðherra. Þetta eru
ótvíræð skilboð til forystu Sjálf-
stæðisflokksins um að forysta
flokksins njóti ekki trausts, eða að
stór skari kjósenda hafi einfaldlega
snúið baki við flokknum, a.m.k. um
stundarsakir. Tekið skal fram, að
skoðanakönnunin var gerð í
Reykjavík. í sterkasta vígi Sjálfstæð-
isflokksins til þessa.
Burtséð frá könnun HP er Sjálf-
stæðisflokkurinn í sárum. Ólíklegt
þykir að hann komi með beinum
hætti inn í stjórnarmyndunarvið-
ræður næstu daga, enda hefur
flokkurinn eftirlátið Jóni Baldvin
Hannibalssyni frumkvæði í viðræð-
um við Kvennalista svo dæmi sé tek-
ið.
ÓVÆNT STAÐA í
ALÞÝÐU FLOKKI
Álþýðuflokknum var um tíma
spáð miklum kosningasigri í ljósi
niðurstaðna skoðanakannana, en
mælt fylgi flokksins var um og yfir
tuttugu prósent. Miðað við það fylgi
var flokkurinn valkostur gegn
Framsóknarflokki í hugsanlegu
stjórnarmynstri með Sjálfstæðis-
flokki. Þær miklu breytingar sem
urðu síðustu vikur kosningabarátt-
unnar með tilurð Borgaraflokks
breyttu stöðu Alþýðuflokks á afger-
andi hátt.
Margir forystumanna Alþýðu-
flokks hafa gengið út frá því sem
gefnu, að flokkurinn lenti í ríkis-
stjórn að afloknum þessum kosning-
um. Úrslit kosninganna eru með
þeim hætti, að Alþýðuflokkur neyð-
ist e.t.v. til að fara inn í stjórnar-
mynstur, sem hann hafnaði í kosn-
ingabaráttunni, þ.e. í ríkisstjórn með
Framsóknarf lokki.
Heimildir HP í Sjálfstæðisflokki
og Framsóknarflokki herma, að
stjórnarsamvinna þessara flokka og
Kvennalista gæti komið til greina,
en sé ólikleg. í Sjálfstæðisflokki
benda menn á það, að margar
„þingkvenna" Kvennalista séu mjög
róttækar, þingmeirihluti slíkrar rík-
isstjórnar væri naumur og hætt við
að þegar grípa ætti til ráðstafana til
að þurrka út halla fjárlaga, þá
myndu konur skerast úr leik. Vand-
inn sé það mikill, að sú áhersla sem
konur leggja á félags- og velferðar-
mál samræmist ekki fyrirsjáanleg-
um harkalegum aðgerðum í ríkis-
fjármálum og peningamálum.
Draumar Alþýðuflokks stóðu til
tveggja flokka stjórnar og eru von-
brigðin því með takmarkaðan
kosningasigur Alþýðuflokks og
klofninginn í Sjálfstæðisflokki. Það
mun þó vera almenn skoðun for-
ystumanna flokksins, að stjórn-
málaflokkunum beri skylda til að
virða úrslit kosninganna og vinna
úr þeim skv. niðurstöðunni. Þetta
gæti orðið til þess að Alþýðuflokk-
urinn lenti í stjórn með Framsóknar-
flokki og hugsanlega Sjálfstæðis-
flokki, að nokkrum vikum liðnum.
NÝR JAFNAÐARMANNA-
FLOKKUR í UPPSIGLINGU?
Alþýðubandalagið er í miklum
sárum, eins og menn hafa getað
fylgst með í fréttatímum ljósvaka-
miðlanna. Miðstjórn flokksins kem-
ur saman fljótlega og þar mun, ef
Guðrún Helgadóttir heldur fast við
þá skoðun sína, að skipta eigi um
forystu í Alþýðubandalaginu, vænt-
anlega koma fram vantraust á for-
mann flokksins. Samskiptin við
verkalýðsforystuna verða vafalaust
mikið rædd, einkum sú fullyrðing,
að kenna megi Ásmundi Stefáns-
syni um hrakfarir Alþýðubanda-
lagsins í kosningum.
Sumir forystumanna Alþýðu-
bandalags hafa bent á þetta sem
skýringu á fylgistapinu, en í þessu
sambandi má minna á að það var
ekki verkalýðshreyfingin eða for-
ystan sem var í framboði, auk þess
sem Ásmundur Stefánsson beitti sér
sáralítið í kosningabaráttunni. Að
gera forseta ASÍ ábyrgan fyrir fylgis-
tapinu er mikil einföldun á flóknara
máli sem ekki verður rakið hér.
Sú staðreynd að Alþýðubandalag-
ið verður minna en Alþýðuflokkur
gæti opnað möguleika, sem ekki
hafa verið fyrir hendi í íslenskum
stjórnmálum lengi, nefnilega sam-
einingu A-flokkanna. Jón Baldvin
Hannibalsson hefur þráfaldlega lýst
því yfir, að þetta væri takmark hans
í pólitík: Að sameina alla jafnaðar-
menn í einn stóran sterkan jafnaðar-
mannaflokk.
Heimildir HP innan Alþýðuflokks-
ins og formaður Alþýðubandalags-
ins, Svavar Gestsson, sem er í Yfir-
heyrslu HP í dag, viðurkenna að
þetta sé möguleiki sem þeir Jón
Baldvin hafi rætt eftir kosningar.
Heimildir HP herma, að með því
að flokkarnir opni á þann mögu-
leika, að renna flokkunum saman í
ríkisstjórn með Sjálfstæðisflokki, þá
sé afar líklegt, að Alþýðubandalagið
sem við fyrstu sýn virðist ekki vera
á ríkisstjórnarbuxum slái til og
gangi í ríkisstjórn. Áhrifamiklir
menn í báðum flokkum í verkalýðs-
hreyfingunni hafa rætt þessi mál og
í þessu sambandi má benda á yfir-
lýsingar formanns Alþýðuflokksins
um ágæti verkalýðsforystu Alþýðu-
bandalags fyrir nokkrum mánuð-
um.
Slíka stjórn gætu A-flokkarnir
myndað á jafnréttisgrundvelli gagn-
vart Sjálfstæðisflokki. Þingstyrkur-
inn yrði tvisvar sinnum 18 þing-
menn.
Samstarf í þessa veru þýddi, mið-
að við núverandi stöðu Sjálfstæðis-
flokks, að A-flokkarnir væru val-
kostur við Sjálfstæðisflokk sem öfl-
ugur flokkur í kosningum. Tíminn
sker úr um þróun þessara viðræðna,
sem þegar eru komnar af stað.
HELGARPÓSTURINN 9