Helgarpósturinn - 30.04.1987, Síða 24

BÓKMENNTAhátíð, af veg-
legra taginu, verður haldin hér á
landi dagana 13.—19. september
næstkomandi. Af því tilefni verður
hingað boðið mörgum álitlegum
höfundum sem lesa úr verkum sín-
um og ræða almennt um skáldsögu
nútímans og stöðu hennar. Hátíðin
er byggð upp á svipaðan hátt og síð-
asta ljóðlistarhátíð sem tókst mjög
vel. Hátíðin er veglega styrkt af
Norðurlandaráði og verða norrænir
höfundar í meirihluta þeirra sem
koma. Nú þegar hafa nokkrir höf-
undar þekkst boð hátíðarinnar og
má þar nefna Söru Lidman, fyrstu
konuna sem fékk bókmenntaverð-
laun Norðurlandaráðs og Sven Del
Blanc frá Svíþjóð, Klaus Rifbjerg og
Dorrit Wilumsen frá Danmörku,
Eevu Kilpi frá Finnlandi og Jon
Michelet frá Noregi, allt kunna höf-
unda í sínu heimalandi og marga
víðar. Einnig er von á Isaac Bashev-
is Singer og heyrst hefur að fleiri
heimsþekktir höfundar kunni að
vera væntanlegir, en til stendur að
fá nokkra frá öðrum málsvæðum en
því skandinavíska.
LEIKLIST
eftir Atla Heimi Sveinsson og Gunnlaug Ástgeirsson
Bœling og útrás
Nemendaleikhúsið Rúnar og
Kylliki eftir Jussi Kylátasku.
Þýding: Þórarinn Eldjárn.
Leikstjóri: Stefán Baldursson.
Leikmynd og búningar: Grétar
Reynisson.
Lýsing: Ólafur Örn Thoroddsen.
Tónlist: Kaj Ghydenius.
Tónlistarstjórn og undirleikur:
Valgeir Skagfjörð.
Leikendur: Nemendur LÍ: Halldór
Björnsson, Ólafía Hrönn Jóns-
dóttir, Ingrid Jónsdóttir, Árni
Pétur Guðjónsson, Þórarinn
Eyfjörð, Hjálmar Hjálmarsson,
Valgeir Skagfjörð, Þórdís
Arnljótsdóttir, Stefán Sturla
Sigurjónsson.
Gestir: Margrét Ólafsdóttir, Þór-
hallur Sigurðsson, Björn Karls-
son, Sigurveig Jónsdóttir. Þriðja-
ársnemar LÍ: Steinn Á. Magnús-
son og Sigurþór A. Heimisson.
Rúnar og Kylliki sem Nemenda-
leikhúsið frumsýndi á þriðjudag
er mjög kraftmikið og magnað
leikrit og haganlega saman sett.
Það gerist í Finnlandi á sjötta ára-
tugnum meðal Kirjála sem flestir
voru fluttir frá heimkynnum sín-
um í lok síðari heimsstyrjaldarinn-
ar. Flestar persónurnar hafa verið
slitnar upp með rótum og hefur
það sínar afleiðingar fyrir líf
þeirra. Samt sem áður er samfé-
lagið staðnað í föstum formum
sem stórglæpur er að brjóta,
a.m.k. ef til sést. Samfélagið er
i V , , 5':

bælt og fæstir eru það sem þeir
þykjast og sýnast vera. Tvöfalt sið-
gæði, með djúprættri spillingu
undir niðri en stranga siðavendni
á yfirborðinu, gerir þetta samfélag
óbærilegt fyrir þá sem ekki vilja
vera með í leiknum og þeim er út-
skúfað. Sakleysið þrífst ekki í slíku
samfélagi og snýst í andhverfu
sína. Afleiðing þess er síðan voða-
verknaður sem rótar upp í samfé-
laginu svo að í Ijós kemur allt það
sem dult átti að fara af fullkomnu
miskunnarleysi.
Stefán Baldursson hefur unnið
hér geysigott verk með fjórða árs-
nemendum LÍ. Leikrýmið er frum-
^ i ■ M.ERA(> ^
legt og vel nýtt. Leikið er á stórum
krossi sem nær enda á milli í saln-
um, og undirstrikar hann fyrir sitt
leyti ýmis tákn verksins. Leikurinn
var mjög kröftugur og fjölbreyttur.
Sýndu hinir nýútskrifuðu leikarar
að þeir hafa ýmislegt lært á veru
sinni í skólanum. Flestar persón-
urnar í verkinu lifa ákaflega kröft-
ugu lífi sem keyrt er áfram af
sterkum hvötum, eru breyskar
manneskjur og fullar af mótsögn-
um sem erfitt er að samræma og
stundum útilokað. í túlkun reyna
persónur af þessu tagi mjög á leik-
endur, einkanlega á hæfileikai
þeirra til þess að sýna ólíkar hliðar
Smáeyja í hafinu
Síðast liðinn fimmtudag, á sum-
ardaginn fyrsta, afmælisdag Hall-
dórs Laxness, var frumsýndur hér
á landi í Þjóðleikhúsinu, söngleik-
urinn Smáeyja í hafinu eftir Hans
Alfredson sem byggður er á Atóm-
stöðinni. Inn í leikinn er fléttað
söngvum, þrettán að tölu, og Jazz
Doctors, sjö manna djasshópur,
tók saman tónlistina.
Það er skemmst frá að segja, að
þetta var skemmtilegt leikhús-
kvöld. Hans Alfredson er þekktur
spaugari, með alvöru í bland.
Hann er gamalreyndur rithöfund-
ur, leikhúsmaður með fjölháttaða
reynslu að baki. Leikgerð hans er
aðgengileg, hlý og skemmtileg.
Hann dregur fram nokkra þætti
þessarar miklu sögu, einkum hinn
almenna, sammannlega flöt henn-
ar, kímnina, sem bókin er full af,
þrátt fyrir hinn alvarlega boðskap.
Ég held að Halldóri hafi sjaldan
verið eins mikið niðri fyrir og þeg-
ar hann skrifaði Atómstöðina. Og
hún er ein þeirra bóka, að þegar
henni er flett, þegar maður heyrir
upprifjun eða útdrátt úr henni,
verður hún ljóslifandi fyrir manni
á ný. Þannig eru miklar bækur.
Hins vegar á ég erfitt að gera mér
í hugarlund viðbrögð þeirra sem
ekki gjörþekkja bókina. Það getur
sennilega enginn íslendingur.
Hans Alfredson einfaldar sög-
una, en bókin er flókin. Og það er
kostur á leiksviði. Atburðarásinni
er nákvæmlega fylgt að ég held,
i
og söngvarnir notaðir til athuga-
semda og til að endurspegla hið
innra líf persónanna. Ég veit ekki
um uppruna tónlistarinnar, en
mér virðist þetta vera gamalt
brotasilfur, fallegir, gamaldags
slagarar, húsgangar og fleira. Einn
úr djasshópnum, Staffan Kjellmor,
er skrifaður fyrir sex laganna. Svo
eru notaðir tveir íslenskir hús-
gangar, Móðir mín í kví, kví og
Ríðum, ríðum rekum yfir sandinn
eftir Kaldalóns, sem er ómissandi
þegar íslenskar vísur ber á góma.
Ég veit ekki um uppruna annarra
söngva. En allt var þetta fallega
djassað, með heilbrigðri, gamal-
dags sveiflu, og prýðilega flutt af
leikurum og leikhóp. Mér virðist
að Hans Alfredson hafi ort
smellna söngtexta undir þekktum
lögum, og efni textanna er sótt í
bókina. Þessi lausn, að koma
skáldsögunni til skila, í leik og
söng er áhrifarík og snjöll.
í þessari sýningu var valinn
maður í hverju rúmi — hún var
tæknilega mjög vel unnin. Leik-
mynd var einföld í samræmi við
sýninguna sjálfa. Sama var að
segja um búninga. Þeir voru ekki
eftiröpun á klæðnaði manna á
þeim tíma sem sagan gerist, en
þeir sögðu sitthvað um innræti og
/p\ :WSSk
JSSl 1 I \
á fólki. Þetta finnst mér leikendun-
um takast afburðavel. í leik þeirra
sameinast líkamlegur kraftur og
vitsmunalegur skilningur á per-
sónunum. Samleikur hópsins er
áberandi nákvæmur og sýnir leik-
stjórinn enn þar hvers hann er
megnugur. Ekki sé ég ástæðu til
þess að rekja afrekaskrá einstakra
leikenda í þessari sýningu, en
ítreka að öll vinna þau hér mjög
gott verk.
Þýðing Þórarins Eldjárns er
mjög góð að mínu viti og má víða
dást að meðferð hans á kjarnyrt-
um grófyrðum sem oft verða
vandræðaleg í þýðingum. Flutn-
ingur texta í sýningunni var mjög
góður.
Öll umgerð verksins er fremur
óvenjuleg, leikmunir fáir og sviðið
bert, en með lýsingu og búningum
leikenda, auk látbragðs að sjálf-
sögðu, verða sviðsmyndirnar
ótrúlega lifandi. Tónlistin, bæði sú
sem sungin var og hin spilaða,
setti mjög finnskt yfirbragð á sýn-
inguna.
Rúnar og Kylliki er að sumu
leyti hrottafengið og ágengt verk í
sýningu Nemendaleikhússins, og
ef til vill á ekki að mæla með því
fyrir viðkvæmar sálir, en hér er öll
vinna af því tagi að ég held að allir
sem unna góðu leikhúsi muni
njóta þessarar sýningar vel.
G.Ást.
þjóðfélagsaðstöðu persónanna.
Það var góð lausn að láta sömu
leikara leika þær persónur, sem
eru andstæður í sögunni: Búi Ár-
land og organistinn, frú Árland og
Kleópatra, Jóna og móðir organ-
istans, mærin Aldinblóð og stúlk-
an í bakaríinu.
Atómstöðin er áleitin bók um
þessar mundir, og raunar alltaf.
Það er einkenni snilldarverka að í
rás tímans birtast á þeim nýir fletir.
Á maður að selja sig og sannfær-
ingu sína fyrir stundargæði? Á
maður að taka þátt í brjáluðu víg-
búnaðarkapphlaupi? Um þessar
spurningar er fjallað. Og svo bæt-
ast nú við atómstöðvarnar sem
stofnað var til í „friðsamlegum"
tilgangi, efnabrennsluhelvíti um
allan heim. Tsjernóbíl getur verið
forleikur að Ragnarökum, og nú
hefur komið í ljós að til eru a.m.k.
tvö hundruð og fimmtíu míglekar
atómstöðvar um öll lönd. Og alls
staðar hefur þessum helstöðvum
verið plantað niður á móti vilja
fólks, og ráðist á mótmælendur
með gasi, sprautum og kannski
byssum. ÖII þessi þemu eru í sjón-
máli í bók Halldórs og leikverki
Hans Alfredsons.
Sýningunni var mjög vel tekið.
Þjóðleikhússtjóri þakkaði Drama-
ten, þjóðleikhúsi Svía, komuna.
Hans Alfredson ávarpaði Halldór
Laxness, og allir sem hlut áttu að
máli voru hylltir að verðleikum.
LISTMALARAFELAGIÐ
heitir félagsskapur málara sem
stofnaður var fyrir fimm árum, nán-
ar tiltekið 15. apríl 1982. Þessi fé-
lagsskapur hefur síðan sýnt alls
fimm sinnum verk félagsmanna,
sem í upphafi voru 21 en eru nú 24.
Að sögn Hafsteins Austmanns, for-
svarsmanns félagsins, var félagið
stofnað þegar listmálurum þótti
sýnt að þeir væru eini hópurinn sem
ekki hefði stofnað með sér sér-
greinafélag. Hafsteinn sagði enn-
fremur að félagið hefði að markmiði
að sýna verk félagsmanna sinna en
málararnir ættu ekkert sameigin-
legt nema það að mála með olíulit-
um og eina stefnan varðandi sýn-
ingarhaldið væri að sýna góðar
myndir. Það verða alls 11 málarar
sem sýna að þessu sinni á Kjarvals-
stöðum, auk Hafsteins eru það þeir
Valtýr Pétursson, Jóhannes Geir,
Bragi Ásgeirsson, Elías B. Halldórs-
son, Einar G. Baldvinsson, Einar
Þorláksson, Gunnar Örn, Gunn-
laugur St. Gíslason, Jóhannes Jó-
hannesson og Pétur Már. Félags-
menn verða þó ekki einir um hituna
í Vestursalnum því þeir ætla að sýna
jafnframt verk eftir hina öldnu
kempu, Snorra Arinbjarnar. Sýn-
ingin var opnuð síðastlilðinn laugar-
dag, 25. apríl og stendur til 10. maí.
LITLI leikklúbburinn á ísafirði
leggur land undir fót og heldur til
Reykjavíkur og mun verða með sýn-
ingar í Hjáleigunni í Kópavogi (bak-
dyramegin í félagsheimili þeirra
Kópavogsbúa) 1. og 2. maí. Sýndir
verða tveir einþáttungar, Hinn eini
sanni seppi eftir Tom Stoppard og
Svart og silfraö ef tir Michael Frayn.
Það er Guðjón Ólafsson, ensku-
kennari við menntaskólann þar
vestra sem þýðir verkin og leikstýrir
jafnframt Litla leikklúbbnum við
uppfærslu þeirra. Einþáttungur
Stoppards segir frá tveimur gagn-
rýnendum sem sitja undir leiksýn-
ingu sem fer í raun og veru fram,
þannig að segja má að sýningin sé
tvöföld eða hér sé á ferðinni leikrit
inni í leikriti. Verk Frayns gerist hins-
vegar á einni nóttu á hótelherbergi
í Feneyjum þar sem ungt par gerir
tilraun til að endurlifa brúðkaups-
nóttina.
GUÐRÚN Sigurðardóttir opnar
sýningu í Gallerí Gangskör á klippi-
myndum og silkiþrykki og gvass-
myndum 1. maí kl. 14. Guðrún er
búsett í Danmörku og hefur ekki
sýnt hérlendis fyrr en nú. Guðrún
nam hér heima, m.a. undir hand-
leiðslu Þorvalds Skúlasonar og lauk
síðan námi frá Kunstakademíunni í
Kaupmannahöfn. Sýningin er opin
12—18 virka daga en 14—18 um
helgar og lýkur 15. maí.
HANNES og Ólafur Lárussynir
opna sýningu á verkum sínum í Nor-
rcena húsinu á laugardaginn 2. maí
kl. 14. Hannes sýnir þar teikningar,
skúlptúra og útskurð en Ólafur aðal-
lega málverk. Þeir bræður eru einn-
ig þekktir af ljósmyndum sínum og
voru aðilar að norrænni ljósmynda-
sýningu sem fram fór í Norræna
húsinu nýverið. Báðir hafa þeir dval-
ist meira og minna erlendis að und-
anförnu, Hannes vestanhafs og
Ólafur austan, einkum í Hollandi og
Skandinavíu. Sýningin er opin alla
daga frá 14 til 22 og stendur til 17.
maí.
24 HELGARPÓSTURINN