Helgarpósturinn - 07.01.1988, Blaðsíða 30

Litið um öxl og skrif HP á
nýliðnu ári rifjuð upp.
Helgarpósturinn tók sem
endranœr á hinum margvís-
legustu málum á nýliönu
viöburðaríku ári. Það er vita-
skuld lesendanna sjálfra að
dœma um hvernig til tókst. Frá
því að fyrsta tölublað HP kom
út vorið 1979 hefur það ávallt
verið í öndvegi að reka sjálf-
stœða og frjálslynda ritstjórn-
arstefnu, meö áherslu á áreiö-
anleika og fjörlega framsetn-
ingu, óháða stjórnmála-
flokkum. Og umfram allt að
veita almenningi upplýsingar,
sem ella kynnu aö hverfa ofan
í þagnarhjúp samtryggingar-
afla. Mýmörg eru þau mál á
tæplega 9 ára ferli blaðsins,
sem hafa haft djúpstœð áhrif á
viðhorf almennings og gjörðir
ráðamanna, og um leið hefur
blaöið sinnt veigamiklu
aðhaldshlutverki, sem aörir
fjölmiðlar í landinu hafa lítt
sinnt. Helgarpósturinn talar
þegar aörir þegja. Árið 1987
var engin undantekning. Oft
spurðu óttaslegnir stjórnendur
„Hver lak í Helgarpóstinn7?“.
Mál HP verða þó fyrst og
fremst til þegar blaðamenn
fara og ná í upplýsingarnar, en
bíða ekki eftir því aö þœr
komi fyrirfram matreiddar, ef
þœr þá kœmu á annaö borð.
Hér verða nokkur af stœrstu
málum HP 1987 rifjuð upp.
______NOTAÐRA
30ÁHSVIÐ1ERLENDIS
OHOiH ClAUMtOC 40 MIS&A 10
600 MlftlNOA SHOEBSJ* A OBJÚ
PENINGASTOFNANIR:
STULDUR, ÁTÖK, HRUN.
Bankar, sjóðir og aðrar peninga-
stofnanir hafa iðulega komið til um-
fjöllunar á síðum HP. 15. október
greindi blaðið frá því að með því að
bjóða neikvæða raunvexti á al-
mennum sparisjóðsbókum hefði
bankakérfið haft 584 miiljónir
króna af eigendum þessara bóka
fyrstu 9 mánuði ársins. Ef þær inn-
stæður sem lágu á þessum bókum
hefðu verið á opnum, verðtryggð-
um 6 mánaða reikningum hefðu
vaxtatekjur innstæðueigenda orðið
rúmum milljarði hærri á þessu tíma-
bili. Þetta fé notar bankakerfið til að
greiða niður aukna innbyrðis sam-
keppni. Og ekki má gleyma því að
aldurshópurinn 60 ára og eldri á
rúman helming innlána í þessum
flokki. „Þetta eru gömlu lúmskheit-
in,“ sagði aðstoðarbankastjóri
Seðlabankans við þetta tækifæri.
Þessari umfjöliun var fylgt eftir 29.
október i grein þar sem meðal ann-
ars kom fram að á tímabili nei-
kvæðra vaxta frá 1960 hefðu 79-
milljarðar króna brunnið upp í
bankakerfinu. Af þessum innstæð-
um áttu einstaklingar 65% eða 51
milljarð króna. Eftirlaunafólk átti
um 25 milljarða króna af þessu. Þeir
sem græddu á þessu, fyrir utan
bankana sjálfa, voru fyrirtækin í
landinu og þeir einstaklingar sem
stóðu í framkvæmdum á áttunda
áratugnum, þ.e. sú kynslóð sem tók
90 milljarða af foreldrum sínum og
börnum og byggði sér húsnæði. A
sama tíma og sparifé aldraðra brann
upp í bankakerfinu vpru lífeyris-
greiðslur framtíðarinnar étnar upp í
lífeyrissjóðunum, sem rýrnuðu um
að minnsta kosti 14 milljarða
1966—1986, en allt upp í 37 millj-
arða eftir því við hvaða vexti er mið-
að. Um leið kom fram að miðað við
verðtryggingu en enga vexti hefði
Byggingasjóður ríkisins tapað 30
milljörðum af útlánum sínum.
19. nóvember var fjallað um
kynslóðastríðið í lífeyrissjóðunum,
þar sem meðal annars kom fram að
aðeins 3 sjóðir af 27 í SAL áttu fyrir
skuldum sinum og að einn lífeyris-
sjóður hefði tekið þá ákvörðun að
láta „verðbólgukynslóðina" bæta
upp tapið sem varð af lánum henn-
ar. Áfram var fjallað um lífeyrismál
26. nóvember og 3. desember, með
sérstöku tilliti til forréttinda alþing-
ismanna. Um hrun húsnæðiskerfis-
ins var fjallað 12. febrúar, 26. febrú-
ar, 5. nóvember og 12. nóvember.
Málefni Útvegsbankans voru reglu-
lega til umfjöllunar frá 20. ágúst til
5. nóvember. Loks skal getið um
grein um valdaátök í Alþýðubank-
anum 6. ágúst.
INNHEIMTA
LÖGMANNA,
FÓGETA OG RUV
2. apríl greindi HP frá því að á ný-
afstöðnum aðalfundi sínum hefði
Lögmannafélag íslands ákveðið að
hækka gjald það sem rennur til þess
af þingfestingargjöldum úr 215
krónum í 250 krónur. Rök voru færð
fyrir því að um stjórnarskrárbrot
væri að ræða. Þetta er mikilvæg
tekjulind félagsins, enda hefur þing-
festingum fjölgað um 224% á 5 ára
tímabili. Félagið notar tekjur sínar
ALBERTÁ SPJÖLD SÖGUNNAR
Albert Guömundsson komst
enn einu sinni á spjöld íslandssög-
unnar er hann varö fyrstur manna
til aö veröa „rekinrí' úr ráöherra-
stól og kom Helgarpósturinn þar
beint viö sögu. Síöar á árinu vakti
HP athygli á óhemjumikilli fyrir-
greiöslu Alberts sem fjármálaráö-
herra, er hann veitti ótalmörgum
fyrirtœkjum og einstaklingum
leyfi til aö borga opinber gjöld sín
meö skuldabréfum.
5. mars birti HP niðurstöður
skoðanakönnunar, þar sem meðai
annars var spurt: „í Reykjavík
skipar Albert Guðmundsson fyrsta
sæti á lista Sjálfstæðisflokksins.
Telur þú að það veiki eða styrki
listann?" Af þeim sem tóku af-
stöðu töldu 63% að Albert veikti
listann. Ef til vill var þessi niður-
staða forskriftin að því er koma
myndi.
19. mars birti HP „sprengju-
frétt“, um að fyrir nokkru hefði
Þorsteinn PÚlsson, formaður Sjálf-
stæðisflokksins, kallað Albert, þá-
verandi iðnaðarráðherra, á fund
til sín og beðið hann að segja af sér
ráðherradómi og afsala sér efsta
sætinu í Reykjavík. í kjölfarið var
Albert spurður spjörunum úr á
þingflokksfundi. Tilefnið var, að
mánuði fyrr lauk rannsókn skatt-
rannsóknarstjóra á skattamálum
Alberts og kom í Ijós að Albert
hafði vantalið tekjur sínar vegna
álagningar fyrir 3 ár — þar af 2 ár
sem hann var sjálfur fjármáiaráð-
heiía og þar með yfirmaður
skattamála! Um var að ræða af-
siáttargreiðslur frá Hafskip upp á
um það bil 750.000 krónur á verð-
lagi í mars, til einkafyrirtækis Al-
berts, sem taldi að um mistök son-
ar sins gæti verið að ræða, en sá
fór með málefni fyrirtækisins. í HP
var sérstaklega getið um þær
bollaleggingar ýmissa sjálfstæðis-
manna, að framboðsfrestur vegna
komandi alþingiskosninga væri
ekki liðinn og því enn hægt að
breyta framboðslistanum og að
augljóslega ætlaði Þorsteinn sér
að útkljá þetta mál fyrir þann
tíma.
Fréttin olii einhverjum mesta
úlfaþyt sem sést hefur á vettvangi
íslenskra stjórnmála. Þorsteinn
hélt frægan blaðamannafund og
síðar sérstakan þingflokksfund,
þar sem Albert var þvingaður til
að segja af sér — rekinn. ítarlega
var fjallað um þessi mál í HP 26.
mars og 2. apríl, en 9. apríl var
greint frá ákærum í Hafskipsmái-
inu, þar sem fram kom að í því
máii slyppi Albert við ákæru, en
yrði áfram í rannsókn hjá skatt-
rannsóknarstjóra.
29. október greindi HPsíðan frá
því að í skiptum í þrotabúi Töggs
hf. væri til meðferðar 7 milljóna
króna skuldabréf frá ríkissjóði, þar
sem Albert Guðmundsson hafði
skuldbreytt opinberum gjöldum
fyrirtækisins í fjármálaráðherratíð
sinni — en fyrir þessu er engin
lagaheimild. f kjölfarið fóru til
rannsóknar í fjármálaráðuneytinu
slíkar skuldabréfafyrirgreiðlur frá
Albert upp á hundruð milljóna
króna, jafnvel beinhörð skattsvik
höfðu verið greidd með þessum
hætti. Loks kom það fram svart á
hvítu að frá 1980 hefði alls verið
127 sinnum verið tekið á móti
skuldabréfum sem greiðslum
opinberra gjalda, þar af hafði
Albert samþykkt um 90 þeirra upp
á um 350 milljónir króna á verö-
lagi í desember — á tveimur og’
hálfu ári. Þorsteinn Pálsson átti 23
skuldabréfanna.
af þessum umdeilda skatti til þess
meðal annars að greiða fyrir afglöp
lögmanna í starfi! í sama blaði var
greint frá því að í nýlegum dómi
hefði bæjarþing Ólafsvíkur tekið
undir málflutning HP frá árinu áður
um ólögiega innheimtuþóknun lög-
manna af afnotagjöldum Ríkisút-
varpsins, sem talin var nema 14—18
milijónunum króna árlega til 5—6
lögmanna. 9. júlí birtist greinin
„Sendlar á súperlaunum", þar sem
fram kom að 6 stefnuvottar í Reykja-
vík hefðu að líkindum um 320 þúsund
krónurá mánuði í laun, sem komast
ekki á skattframtölin. Stefnuvott-
arnir taka 500 krónur fyrir hverja
„vitjun". í sama blaði var áfram fjall-
að um innheimtumál RÚV í kjölfar
dóms á ísafirði um að innheimtu-
laun lögmanns sem stóð í innheimtu
fyrir RÚV væru ekki lögtakskræf og
ekki skuldarans að bera kostnaðinn
af því að innheimtudeildin kysi að
láta lögmenn innheimta vanskila-
skuldirnar, enn var tekið undir mál-
flutning HP. Dóminn kvað upp Þur-
íöur K. Halldórsdóttir, fulltrúi hjá
bæjarfógetanum á ísafirði, en við-
brögð innheimtustjóra RÚV, Theó-
dors Georgssonar, voru eftirfarandi:
„Hvað sem einhver stúlka vestur á
ísafirði kveður upp kemur það
okkur ekki við!“ Það var síðan 16.
júlí að blaðið greindi frá þeim ótrú-
legu vinnubrögðum að 1986 hefðu 9
kraftlyftingamenn tekið að sér störf
við vörslusviptingar hjá borgarfóg-
etaembættinu í Reykjavík til að
fjármagna keppnisferð til Banda-
ríkjanna! Tengiliðurinn í embættinu
var Ólafur Sigurgeirsson fulltrúi,
fyrrum formaður Kraftlyftingasam-
bandsins. Hlutverk þessara manna
var „að aðvara fólk“. Varðandi inn-
heimtuaðgerðir RÚV gerðist það
síðar að vanskil á afnotagjöldunum
skyldu leiða til uppboðs. Eitt siíkt
mál var tekið fyrir og dæmt ólög-
legt. í öðru máli hjá borgarfógeta
var úrskurðað réttmætt að láta
skuldara greiða innheimtuþóknun
lögmanna, þvert ofan í fyrrgreinda
héraðsdóma. Mál þessi eru enn til
meðferðar, en hafa ekki komið til
úrskurðar í Hæstarétti.
ALDRAÐIR OG
SKJÓLSTÆÐINGAR
FÉLAGS-
MÁLASTOFNANA
Ýmsir jaðarhópar þjóðfélagsins
hafa verið teknir reglulega til um-
fjöllunar á síðum HP og á síðasta ári
var talsvert fjallað um málefni aldr-
aðra. Fyrst skal þó bent á grein um
skjólstæðinga Félagsmálastofnunar.
Þar kom meðal annars fram að 25%
einstæðra foreldra í Reykjavík leit-
uðu til Félagsmálastofnunar borgar-
innar um aðstoð og að 1.400 ellilíf-
eyrisþegar gerðu slíkt hið sama —
en margir geta ekki hugsað sér að
leita þangað vegna fordóma. Það
sem einkum lá þungt á hinum öldr-
uðu var húsnæðisleysi. „Þetta er
huldufólk nútímans," var haft eftir
félagsmálastjóra Akureyrar, ein-
stæðu foreldrarnir, hinir öldruðu og
öryrkjarnir sem í ótrúlega miklum
mæli eru á barmi þess að geta ekki
skrimt án aðstoðar, í landi sem ekki
viðurkennir tilvist fátæktarinnar.
25. júní greindi HP frá því að þeir
hinna öldruðu sem samþykkja lán
eða gefa eigur sínar til Hrafnistu
gengju framyfir aðra á löngum bið-
listum. Að 1.800 manns væru á biðlist-
um aldraðra eftir vistun hjá hinum
ýmsu stofnunum og færði HP rök
fyrir því að þeir fjársterkari kæmust
fyrstir að. Þannig voru þrenns konar
biðlistar í gildi hjá Hrafnistu, einn
þeirra innihélt nöfn þeirra sem
reiðubúnir voru til að ánafna stofn-
uninni eigur sínar. 3. september birt-
ist sérstök úttekt á veldi Gísla Sigur-
björnssonar í Grund, sem rekur elli-
heimili er hafa um þriðjung af öllu
vistunarrými fyrir aldraða á landinu
og hefur keypt um 80 fasteignir í
Hveragerði auk uppbyggingarinnar
í Reykjavík. í september hófst end-
urskoðun á lögum um málefni
aldraðra og 10. september fjallaði
HP enn um þennan þjóðfélagshóp
og greindi meðal annars frá seina-
gangi á uppbyggingu B-álmu Borg-
arspítalans. Að samkvæmt lögum
ættu þjónustuhópar aldraðra að
starfa í öllum sveitarfélögum til að
samræma störf allra aðila er sinna
málefnum aldraðra — en enginn
slíkur hópur er í sjálfri höfuðborg-
inni. Að 300—700 einstaklingar sem
þjást af elliglöpum séu á vergangi og
að vegna skorts á samræmingu
hefði mikilvægt framkvæmdafé far-
ið á ranga staði. Loks skal getið
greinar 15. október, þar sem sér-
staklega var fjallað um erfiða stöðu
aldraðra kvenna, sem fæstar hafa
greitt í lífeyrissjóð vegna eigin
tekna.
MÖRG MÁL OG
MARGVÍSLEG
* Gjaldþrot Kaupfélags Sval-
baröseyrar var tekið fyrir 8. janúar,
enda hlutfallslega stærsta gjaldþrot-
ið í lengri tíma. SÍS hafði bjargað
eigin skinni og KEA ráðgerði að
bjarga Samvinnubankanum frá stór-
um skelli. Þróunin var rakin í HP 10.
september: Samvinnubankinn
keypti eignir KS á nauðungarupp-
boði. Hundruð einstaklinga misstu
sparifé sitt. Hugsjón samvinnhreyf-
ingarinnar virtist týnd og SÍS sat að-
gerðalaust hjá.
* Bílar komu talsvert við sögu. 4.
júní var greint frá því að ísland væri
á góðri Ieið með að verða „kirkju-
garður notaðra bíla erlendis frá“.
Fjöldi innfluttra notaðra bíla hefur
stóraukist undanfarin 3—4 ár. 3 síð-
ustu mánuði ársins 1986 voru fluttir
inn 809 slíkir bílar. 24. september
greindi HP frá þeirri „nýsköpun" að
helmingur af erlendum lántökum
kaupleigufyrirtækjanna hefði farið í
um 1.000 „forstjórabíla", þar sem
söluskatturinn væri í e.k. tómarúmi.
Og 3. desember var fjallað um „sjó-
reknu" _ bílana sem væntanlegir
voru á íslandsmarkað.
* Umdeildar og róttækar tillögur
Þingvallanefndar birtust almenn-
ingi í HP 13. ágúst. Markmiðið virt-
30 HELGARPÓSTÚRINN