Helgarpósturinn - 18.02.1988, Qupperneq 8

Sturlumáliö í dóm
FJÁRMÁLARÁÐH ERRA
VILL FORDÆMI
Málflutningi í Sturlumálinu lauk á mánudag eftir
margra daga vitnaleiöslur. Sverrir Hermannsson, fyrr-
um menntamálaráöherra, uar kallaöur fyrir bæjarþing
sama dag og har vitni í málinu. Ríkisvaldið rak vörn í
málinu sem prófmál um ábyrgð starfsmanns ríkisins,
sem að mati þess fer fram úr á fjárlögum. Aldrei fyrr hef-
ur slíkt mál verið rekið fyrir dómstólum og er niðurstöðu
því beðið með eftirvœntingu. Þar fyrir utan er lögð
áhersla á meint trúnaðarbrot Sturlu gagnvart mennta-
málaráðherra. Lögmaður Sturlu Kristjánssonar, Jónatan
Sveinsson, rekur málið f.h. Sturlu á grundvelli þess, að
hann hafi verið rekinn ár starfi án tilefnis og að brott-
reksturinn stangist á við lög um réttindi og skyldur opin-
berra starfsmanna.
EFTIR FRIÐRIK ÞÓR GUÐMUNDSSON OG HELGA MÁ ARTHURSSON MYND JIM SMART
Sverrir Hermannsson í borgardómi ásamt fulltrúa ríkislögmanns, Guörúnu M. Árnadóttur, og Þórunni Hafstein, deildar-
stjóra úr menntamálaráðuneytinu og lögfræðingi.
Sverrir rak Sturlu fyrir trúnaöarbrot og fyrir óráösíu — aö hafa fariö ítrekaö fram úr fjarlögum. Ef borgardómur dæmir
þaö réttmæta brottrekstrarsök að fara fram úr fjárlögum má embættismannavaldiö í heild sinni fara að gæta sínl
Málshöfðun Sturlu Kristjánssonar
beinist gegn fjármálaráðherra, Jóni
Baldvini Hannibalssyni, svo sem
gert er ráð fyrir í lögum um réttindi
og skyldur ríkisstarfsmanna. Venju-
lega takast sættir í málum sem
þessu, og er þá starfsmanni bættur
meintur skaði vegna brottvikning-
ar. Það gerðist til að mynda er Sverr-
ir rak Sigurjón Valdimarsson úr
embætti framkvæmdastjóra Lána-
sjóðs íslenskra námsmanna. En í
þessu tiltekna máli hafnaði fjár-
málaráðherra sáttum og vildi fá úr
því skorið, hvort embættismenn
ríkisins gætu farið fram úr á fjárlög-
um, án þess að bera ábyrgð á gjörð-
um sínum.
SNÝST EKKI UM STURLU
í augum fjármálaráðherra og rík-
islögmanns, Gunnlaugs Claessen, er
hér um prófmál að ræða, sem ráðu-
neytið óskar eftir að fá úrskurð í.
Vörn ríkislögmanns, eða fulltrúa
hans, Guörúnar M. Árnadóttur,
byggist á þessu. Samkvæmt áreið-
anlegum heimildum Helgarpóstsins
mun ástæðan fyrir því að fjármála-
ráðherra kaus ekki sáttaleiðina vera
sú, að hann vill fá úr því skorið,
hvort t.d. byggingarnefnd flugstödu-
ar getur, án ábyrgðar, farið fram úr
á fjárlögum og gengið á svig við fjár-
heimildir og sent síðan reikninginn
til fjármálaráðuneytis.
Fjármálaráðherra mun ekki alls
fyrir löngu hafa farið fram á lög-
frœöilega álitsgerd frá ríkislög-
manni um ábyrgð í flugstöðvarmál-
inu og í svari ríkislögmanns mun
m.a. hafa komið fram, að ekkert sé
hægt að segja til um ábyrgð í málinu
fyrr en dómur hefur verið kveðinn
upp í Sturlumálinu. Mun ráðherra
hafa látið sér vel líka svar ríkislög-
manns, enda þeirrar skoðunar að
opinberir starfsmenn skuli bera
ábyrgð fari þeir ekki að lögum —
fjárlögum í þessu tilviki.
RÁÐHERRAR í SIGTINU
Fram hefur komið í umræðum um
óheyrilegan umframkostnað vegna
byggingar flugstöðvar, að bygging-
arnefnd viðurkennir að hafa farið
fram úr fjárlagaheimild, en vísar til
þess að „framúraksturinn" hafi farið
fram með vitund og samþykki sitj-
andi utanríkisráðherra. Þeir tveir
utanríkisráðherrar sem sátu á síðari
hluta byggingartíma flugstöðvar,
Geir Hallgrímsson bankastjóri og
Matthías A. Mathiesen samgöngu-
ráðherra, munu hafa staðfest að
hafa samþykkt framkvæmdaáætlun
byggingarnefndar. Abyrgðin er því
flutt frá byggingarnefnd og yfir á
utanríkisráðherrana tvo.
Dóms er fyrst að vænta í Sturlu-
málinu um mánaðamót mars/apríl,
en það gæti þó dregist vegna þess
hve umfangsmikið — og viðkvæmt
— málið er. Sem fyrr segir leggur
embætti ríkislögmanns höfuð-
áherslu á að brottvikningSturlu hafi
verið réttmæt þar eð hann fór ítrek-
að og viljandi framúr fjárlögum og
braut trúnað við yfirmann sinn,
menntamálaráðherra. Að hann hafi
verið áminntur formlega með bréfi
21. ágúst 1986.
LANDSDÓMUR
KALLAÐUR TIL?
Ef brottvikningin verður dæmd
réttmæt með það sérstaklega að
leiðarljósi að Sturla hafi farið fram-
úr fjárlögum þá er um leið komið
fram mikilvægt fordæmi í öðrum
málum og þá ekki síst, sem áður var
vikið að, í flugstöðvarmálinu og í
öðrum sambærilegum og umdeild-
um framkvæmdum sem sannanlega
hafa farið langt umfram fjárveiting-
ar og áætlanir. Um leið lægi ljóst fyr-
ir með fordæmi frá dómsvaldinu um
túlkun viðkomandi laga, að í flug-
stöðvarmálinu hefðu lög verið brot-
in á þann hátt að kalla þyrfti menn
til ábyrgðar. í því tilfelli væru ráð-
herrarnir fyrrnefndu ábyrgir, Geir
og Matthías. Flugstöðvarbyggingin
fór samkvæmt Ríkisendurskoðun á
níunda hundrað milljóna króna
fram úr áætlunum með ýmiss konar
viðbótarkostnaði sem fjárveitinga-
valdið hafði ekki lagt blessun sína
yfir — en ráðherrarnir samþykktu
upp á sitt eindæmi. Hvort viðkom-
andi menn yrðu látnir svara til saka
sem ábyrgðarmenn er ekki gott að
segja, en hitt liggur fyrir að þeir
höfðu enga heimild til að hunsa fjár-
veitingavaldið. Út af fyrir sig gæti
þannig fjárveitingavaldið neitað að
greiða hluta af eða allan viðbótar-
kostnaðinn og vísað á byggingar-
nefndina og utanríkisráðuneytið. í
máli flugstöðvarinnar gæti þá allt
eins komið til kasta landsdóms, sem
dæmir í málum sem Alþingi ákveð-
ur að höfða gegn ráðherrum vegna
embættisrekstrar þeirra. Rétt að
hann hefur áður ekki verið kallaður
saman, né liklegt að til þess kæmi.
Slíkt fengist vart samþykkt á þingi.
ÁMINNINGARBRÉF
EKKI TÆMANDI
í Sturlumálinu skiptir miklu máli
hvort staðið hafi verið að uppsögn-
inni í samræmi við lög um opinbera
starfsmenn. í málflutningi lög-
manns Sturlu kom fram að í áminn-
ingarbréfinu hefði eingöngu verið
vikið að meintu trúnaðarbroti með
því að Sturla hafi gefið fjölmiðlum
upplýsingar úr „hvítu bókinni" svo
kölluðu, áætlunum ráðuneytisins
um skólahald komandi skólaárs.
Jónatan Sveinsson bendir hins veg-
ar á, að Sturla hafi verið lögskipað-
ur framkvæmdastjóri fræðsluráðs
umdæmisins og í þessu tilfelli starf-
að sem starfsmaður fræðsluráðs
umdæmisins sjálfs og sem slíkur
staðið ásamt öðrum yfirmönnum
fræðslumála í umdæminu að útgáfu
greinargerðar um málefni fræðslu-
umdæmisins, sem send var þing-
mönnum. í áminningarbréfinu hafi
ekki verið vikið að fjármálunum, en
í uppsagnarbréfinu hafi hins vegar
bæði verið fjallað um meint trún-
aðarbrot og að Sturla hafi sniðgeng-
ið fyrirmæli ráðuneytisins um fjár-
málalega umsýslu í fræðsluum-
dæminu. Áminningarbréfið var því
að mati Jónatans ekki tæmandi
varðandi þau rök sem fram komu í
uppsagnarbréfinu sjálfu.
„ÓRÁÐSÍA" SVERRIS
SJÁLFS
Hvað fjárútgjöldin varðar leggur
Jónatan einnig höfuðáherslu á að
fræðslustjóri Norðurlanndsum-
dæmis eystra hafi síst farið meira
fram úr fjárlögum en önnur sam-
bærileg embætti og að auki hlut-
fallslega minna en menntamála-
ráðuneytið sjálft fór framúr á skrif-
stofu sinni — þ.e.a.s. Sverrir sjálfur.
Auk þess bendir Jónatan á þau rök,
sem HP tíundaði í upphafi síðasta
árs (4. tbl. 1987), að ráðuneytið sjálft
hafi verðlagt kostnaðinn á hverja
kennslustund og á mismunandi hátt
eftir umdæmum og að út frá þessum
forsendum mætti leiða rök að því að
fræðsluumdæmi Norðurlands
eystra hafi átt að fá meira fé úthlut-
að — og um leið hlaut umdæmið að
fara fram úr fjárlögum hvað
kennslumagnsútgjöldin varðar.
Þannig kemur í Ijós, að ef kennslu-
magnið í umdæmi Sturlu skólaárið
1985—1986 hefði verið greitt með
þeirri krónutölu sem greidd var fyr-
ir kennsluna í Vestfjarðaumdæmi
hefði Norðurland eystra átt að fá
tæplega 4 milljónum króna meira af
fjárlögum til almennrar kennslu en
það fékk. Framreiknað nemur þessi
upphæð um 5,5 milljónum króna í
dag.
FORDÆMI —
HAGSTJÓRNARTÆKI!
í Sturlumálinu ætlar fjármálaráð-
herra samkvæmt þessu að fá úr því
skorið með beinum eða óbeinum
hætti hvar ábyrgðin liggur þegar
embættismenn stuðla að því að far-
ið er fram úr fjárlögum og um leið
hljóta að fást svör við því að hvaða
marki hægt sé að saka opinbera
starfsmenn um trúnaðarbrot þegar
þeir veita fjölmiðlum og öðrum aðil-
um upplýsingar um tilhögun og
stöðu mála í sínu embætti. í máli
þessu eru þó engar hreinar línur og
víst er að dómararnir, Hjördís Há-
konardóttir, Jón L. Arnalds og Gud-
mundur Arnlaugsson, eiga í mörg
horn að líta. í áminningarbréfinu
var ekki vikið að fjármálum
fræðsluumdæmisins og því er ekki
víst að sá þáttur bottvikningarinnar
verði tekinn gildur eða lögmætur.
Um leið er ekki víst að Jón Baldvin
fái endanlegan úrskurð sem hann
gæti heimfært á aðra sem „eyða um
efni fram". Ef hins vegar dómur fell-
ur á þann veg að brottvikningin hafi
verið lögmæt bœði vegna „framúr-
akstursins" í fjármálunum og vegna
trúnaðarbrota fengi fjármálaráð-
herra um leið fordæmi sem hann
gæti í framtíðinni notað sem að-
haldssvipu á embættismenn og
aðra opinbera starfsmenn.
Sturlumáliö hefur áhrif á flugstöðvarmáliö. Ef réttmœtt var aö
reka Sturlu Kristjánsson vegna útgjalda umfram fjárlög hvaö á þá aö
gera við hina ábyrgu í flugstöövarmálinu — utanríkisráöherrana
fyrrverandi Geir Hallgrímsson og Matthías Mathiesen?
8 HELGARPÓSTURINN