Helgarpósturinn - 18.02.1988, Síða 18

Hlíf Suavarsdóttir
er listdansstjóri Þjóöleikhússins.
Hún er í HP-uiötali
togar
Dansinn
Hlíf hefur lifað og starfað erlendis í 22 ár, frá því hún var fimmtán ára gömul
og hélt út til náms. Hún er ballettdansari, danshöfundur og hefuY nú tekið
við stöðu listdansstjóra Þjóðleikhússins. Þegar maður hugsar um ballett sér
maður gjarna fyrir sér kvikfóta telpur sem tipla eftir gangstétt með töskur
sínar á leið til æfinga. En jafnframt veit maður að listdans er strangur skóli
sem enginn kemst tiplandi í gegnum. Þegar fullþroska listdansari birtist
okkur á sviðinu á hann langa sögu að baki, margra ára strit og gallon af
svita.
EFTIR FREY ÞORMÓÐSSON MYND JIM SMART
Ég var svona lítil stelpa með tösku eins og þú
lýsir. Þetta var alltaf mikið töskumál, enda mikið
að bera búninga og skó. Eg var níu ára þegar ég
byrjaði hjá Sólveigu Eiríksdóttur og var þar
fyrstu árin. Síðan fór ég í listdansskóla Þjóðleik-
hússins og var þar þar til ég fór út til frekara
náms. Sumarið áður en ég hélt til London tók
Þórhildur Þorleifsdóttir okkur í kennslu og Atli
Heimir Sveinsson spilaði undir á píanó. Þetta
var alveg yndislegur tími því Þórhildur veit al-
veg hvað hún vill og var mjög hörð við okkur.
Þetta var verulega góður undirbúningur. Einnig
tók ég þátt i barnaleikritum og söngleikjum í
Þjóðleikhúsinu. Það var ómetanleg reynsla. Ég
fékk þefinn af leikhúsinu, fylgdist með æfing-
um, sá óperur, fann lykt af sviðinu. Þetta hefur
mikið að segja. Svo fór ég fimmtán ára gömul til
Bretlands í nám við Royal Ballet School, sem er
ansi íhaldssöm stofnun.
Þú hefur lært hreinan klassískan ballett þar?
Já og það á skorðaðan hátt. Breskir skólar
hafa alla tíð verið ansi stífir á hefðinni. íhalds-
semi er reyndar ágæt upp að vissu marki vegna
grunnsins en hún verður að vera holl, það verð-
ur alltaf að vera svigrúm til skapandi þróunar.
Kom aldrei annað til greina en ballett?
Mikil ósköp. Ég lærði á fiðlu á tímabili, en
dansinn togaði sterkar í mig. Þá var ekkert hik.
Móðir mín studdi mig mikið, hún leyfði mér að
gera það sem ég vildi. Það hefðu ekki margir
treyst fimmtán ára unglingi út í hinn stóra heim.
í kringum 1965 var London „The swinging
London" og mikil sódóma að margra mati... Við
fórum að vísu tvær, ég og Nanna Olafsdóttir, og
við höfðum stuðning hvor af annarri. Við feng-
um námslán og stuðning frá fjölskyldum okkar.
Svo þýddi ekki að mjólka endalaust að heiman
og ég fór að vinna með náminu. Ég vann í Cov-
ent Garden, fylgdist með frægum dönsurum.
Það var skemmtilegur tími, eftir á séð...
Síðan fór ég í smátíma til Frakklands og þaðan
til Hollands upp úr 1970 og var níu ár við hol-
lenska Þjóðarballettinn. Þar var vinnudagurinn
langur, sex daga vikunnar. Maður gerði ekki
nema rétt skreppa heim til sín. Það er ekki vinna
að vera dansari, það er líf manns. Upp frá því fór
ég síðan að semja sjálf. Ég vann mikið i hópum,
„workshops", og fór síðan að fá boð um að semja
dansa fyrir ýmsa hópa.
Ég man sérstaklega eftir fyrsta árinu minu við
Þjóðarballettinn. Ég var tekin inn á nemenda-
samningi því það tekur ákveðinn tíma aö kom-
ast inn í flokkinn. Þennan fyrsta vetur var ég
hins vegar látin dansa sem sólisti og dansaði við
aðalkarldansarann, sem var auðvitað mjög
skemmtilegt. Ég fékk þannig strax tækifæri. Ég
man best eftir yfirbragði fólks sem maður vann
með og ákveðnum setningum sem því fylgdu, á
hvað fólk leggur áherslu. Þarna var til dæmis
rússnesk kona sem setti Svanavatnið á svið. Hún
sagði að Svanavatnið væri ekki oliumálverk,
það ætti alltaf að skilja verkið sem vatnslita-
mynd. Þarna skynjar hún verkið svo djúpt og
leitar að öðrum kjarna. Þetta finnst mér spenn-
andi. Síðan kom einu sinni Pólverji, Thomas-
jewsky, maður sem ég gleymi ekki. Hann kom
og settist í klukkutíma og horfði á okkur dansa,
hafði aldrei séð okkur áður. Eftir það ákvað
hann hlutverkaskipan og hann valdi hárrétt í
hlutverkin. Á þessum stutta tíma náði hann
semsagt að skoða hvern einstakling í fjölmenn-
um flokki ofan í kjölinn. Alveg makalaust næmi.
HIPPAHUGMYNDIR í LISTDANSI
Nú hefurðu verið danshöfundur í nokkur ár,
hvað felst í því?
Það er margbrotið starf. Þú velur leikmynd,
gerir drög að því hvernig hún á að vera og
ákveður búninga. Þú semur öll spor og ailar
hreyfingar dansaranna og niðursetningu á svið-
inu.
Ég hef ekki komist að neinni niðurstöðu um
það hvort þetta sé draumastarf mitt. Ég er enn
að leita. En ég kemst einhvern tíma að því.
Hefur ferillinn verið beinn og sléttur allar göt-
ur. Engar byltingar?
Það var kúvending þegar ég fór frá Þjóðarball-
ettinum. Þá tók ég þátt í tilraunaleikhúsi sem
byggði á algjörri andstæðu þess sem ég hafði áð-
ur gert. Hópurinn fór til dæmis i gamlar verk-
smiðjur eða kirkjur og samdi verk innan þess
rýmis sem starfað var í. Þar gengu hlutir ansi
langt. Þar var talað um sekúndubrot af senu sem
skiptu óskaplega miklu máli. Sýningin byggðist
upp á lýsingu og hljóðum plús útsjónarseminni
sem því fylgdi að setja verk upp í takmörkuðu
rými. Þarna gekk allt út á smáatriðin. Dansinn
er í eðli sínu streymi hreyfinga, þar er mikið um
að vera. í klassískum ballett er mikið pahú, mik-
ið vesen sem ég elska. En þarna fórum við alveg
í hina áttina, að segja sem mest með því að gera
sem minnst og afar nákvæmt. Þá lærir maður að
horfa öðru vísi á hlutina. Smáatriðin fara að
skipta máli. Það er svo mikil fegurð i hinu smáa.
Þar kemur næmið hvað skýrast í Ijós.
Þarna segistu hafa gengið þvert á það sem var
í gangi, í tilraunaleikhúsi í Amsterdam eftir
1970. Nú var Amsterdam ein af höfuðborgum
hippatímabilsins, var þetta þá ekki dansbarn
hippatímans?
Það má segja það vegna þess að byrjunin var
sú að hópur kom saman til að hugsa, gera og
vinna allt í sameiningu. Þetta var hrein hippa-
hugmynd. Enginn mátti stjórna, allir áttu að
gera allt saman. En dæmið gekk ekki upp. Um
leið og þú ert kominn með hóp manna eru alltaf
tveir eða þrír sem eru sterkari en aðrir sem láta
leiða sig. Það er allt í lagi. Ég vann með þessum
hópi í tvö ár með fólki sem ríghélt í þessa hug-
myndafræði, án þess sjá það sem raunverulega
átti sér stað. Þarna voru tveir menn sem stjórn-
uðu, ég var ekki sammála þeim og því hætti ég.
Það var ekki út af því að ég vildi ekki stjórnun
þeirra, hún var allt í lagi. Ég var hins vegar
óánægð með þá blekkingu sem viðgekkst að
þarna væri um einhverja samvinnu að ræða. En
á hippaárunum var ég á kafi í dansinum og tók
lítinn sem engan þátt í mótmælagöngum og úti-
samkomum. Þetta var samt allt í kringum mann
í Amsterdam, hópar sem sváfu úti, blóm, eitur-
lyf og tralala þú skilur. Maður umgekkst það
daglega.
Hippalífernið, þátttökuleysi, rólegheit og dóp,
það á sennilega illa við ballettlífið.
Já, mjög svo. Á þessum tíma var svo mikið af
fólki sem vildi vera stikkfrí og það gengur upp
í nokkur ár, en það er ekki hægt að skjóta sér
endalaust undan ábyrgð. Það er alltaf hættan
við hugmyndafræðina að halda að hún sé eini
sannleikurinn í lífinu. Hugmyndafræðin var
samt skemmtileg og breytti ýmsu til betri vegar.
Hvað segir þú um balletttýpuna sem margir
sjá fyrir sér? Þessi unga spengilega kona, útlima-
fögur með ekki gramm af fitu sem svífur áfram
eins og rétt ofan við jörðu því hún er svo fislétt
og stœlt. Mér finnst dansinn móta sitt fólk af-
skaplega sterkt, bœði líkamlega og í öllu fasi.
Og til veröur þessi ballerína sem ég var að lýsa.
Dansinum fylgir mikil þjálfun sem auðvitað
mótar dansarana, bæði andlega og líkamlega.
En þessi tiplandi ballerína tilheyrir hinum tæra
klassíska ballett, en við dönsum nútímaballett,
sem byggir á hefð en er í stöðugri þróun. Það að
vera ballerína er ekki það sama og vera dansari.
Áður gekk allt út á að sýnast vera létt sem fis og
þú máttir ekki sýna erfiðið í dansinum. Nú er
hins vegar farið að viðurkenna jörðina og gólfið.
Aðdráttarafl jarðar er sterkt og það togar dans-
ara til sín eins og aðra. Nú er meiri áhersla á að
nota þyngdina og kraftinn, ekki síður í hörkuna
niður á við. Þetta er spurning um annars konar
nýtingu á líkamsþyngd. Þetta er spurning um
spennu, ég veit ekki hvort ég get útskýrt þetta
betur. Maður hefur opnunina í höfðinu til him:
insins og jafnframt órjúfanlegt jarðsamband. í
kringum og eftir 1970 var í tísku að velja þessa
þvengmjóu týpu. Þær voru allar eins, útiima-
fagrar, mjög grannar og með fætur upp fyrir
eyru, en mér finnst þær ekkert sérstaklega
spennandi. Þetta fer eftir því hvernig þú hugsar
um lifið og hvað þú vilt sýna. Þú getur alveg eins
komið með vélmenni. Það er mikil hætta á ferð-
um þegar áherslan verður nær eingöngu á lík-
amlegar gáfur. En dansinn og listin fjalla ekki
um það. Mest spennandi dansarar sem ég þekki
eru þeir sem hafa þurft að stríða við líkamleg
vandamál. Það fólk hefur yfirleitt meiri ákveðni
og sterkari löngun til dansins og þarf á skynsemi
sinni að halda til að ná árangri. Það hefur þetta
óútskýranlega sem veldur því að maður fer
ósjálfrátt að horfa á einn dansara frekar en ann-
ðn EKKERT DÚKKUSTAND
Hvernig er þá að koma hingað þar sem nœr
eingöngu starfa konur og þeir fáu karlar sem
sinnt hafa listdansi eru farnir úr landi í leit aö
verkefnum?
Þetta gengur auðvitað ekki, enda verðum við
að fastráða að minnsta kosti tvo karldansara i
haust. Það er dýrt að kaupa dansara í einstök
verkefni og mjög erfitt að fá þá til starfa í tak-
markaðan tíma. Svo er nær útilokað að taka upp
verk aftur undir slíkum kringumstæðum. Það
getur verið gaman að semja verk með eintóm-
um konum eða körlum, en ekki út úr neyð.
Hvernig líkar þér að vera orðin listdansstjóri
Þjóðleikhússins? Þú sérð um þessa deild, ertu
komin í eitthvert skrifstofustarf?
Nei, skrifstofan er ekki einu sinni til í húsinu.
í raun er þetta starf alveg óskaplega yfirgrips-
mikið. Þú sérð um þjálfun og verkefnaval, þú æf-
ir upp þau verk sem eru valin og þú ert stuðpúði
fyrir dansarana. Síðan ertu tengill við Þjóðleik-
hússtjóra. Þetta er svolítið einkennilegt starf. Ég
er svona rétt að átta mig á því hvað ég má og
hvað ekki... En þetta er mjög spennandi. Síðan
er ég að fikta eitthvað í skólamálunum, lít eftir
því hvernig listdansskólinn starfar. Það er mjög
brýnt að gera eitthvað í skólamálunum. Við
verðum að horfa til framtíðarinnar, íslenski
dansflokkurinn hefur fyrir löngu sannað tilveru-
rétt sinn, en hvað svo? Við verðum að tryggja
eðlilega endurnýjun.
Hvað finnst þér um íslenska dansflokkinn?
Þessi flokkur er mjög sérstakur. Þjóðleikhús-
stjóri leyfði sér á frumsýningunni um daginn að
segja að hann væri á heimsmælikvarða. Hann
er það stundum... og stundum ekki. Við verðum
að byggja upp þann sjálfsagða hlut að þetta er
atvinnumennska. Þú færð fyrst og fremst þjálf-
un með því að sýna oft og að því verðum við að
vinna. Að geta sett meira á svið, fleiri verk, smá
og stór.