Helgarpósturinn - 26.05.1988, Page 15

EFTIR FREY ÞORMÓÐSSON MYND: MAGNÚS REYNIR
uppvakninqar
hvíta tjaldslns
Þœr horfast í augu á milli veggjanna Ingrid Bergman og Catherine
Deneuve, önnur dreymin einsog af söknuöi eftir því lidna en í sömu and-
ránni ánægö meö tvívíöa tilvist á plakati Warhols. Hin virkar ögrandi
einsog þá eigir nœsta leik inn í framtíöina. Þokkaglampi í augum og þær
viröast eiga eitthvert sameiginlegt leyndarmál. Á milli þeirra; Atlantshafiö,
núiö og Viöar Víkingsson kvikmyndageröarmaöur, fyrrum leiklistarráöu-
nautur Ríkissjónvarpsins og höfundur myndanna Djáknans á Myrká,
Draugasögu og Tilburys. / forgrunni kaffibollinn minn ogírska krúsin hans,
í bakgrunni veggur af lesþvœldum kiljum. Augu hans rannsakandi, yfir-
veguö og stráksleg i senn. Klipp.
„Ég hef alltaf verið hrifinn af fantasíunni í
kvikmyndum. Sjónvarpið er orðið svo ágengt í
veruleika okkar, viö fáum það mikið til beint í
æð. Mér finnst að kvikmyndin þurfi að brjóta gat
á þennan veruleika og opna glugga annars stað-
ar. Þar kemur fantasían til sögunnar. Það er samt
staðreynd að til þess að hægt sé að opna glugga
verður að vera einhver bygging sem glugginn er
á. Uppáhaldskvikmyndahöfundur minn er Luis
Bunuel, en hann setur drauma og dulúð inn í
miðjan hlutveruleikann og myndin verður
miklu sterkari fyrir bragðið. Það væri afar erfitt
að byggja heila bíómynd á draumum eingöngu.
Það einfaldlega gengur ekki. Allar myndir sem
fjalla um sýrutripp og þess háttar eru yfirleitt
mjög misheppnaðar. Þær einfaldlega drékkja
fiskinum í vatninu. Maður er ekki móttækilegur
nema fyrir smáskammti af draumum í einu. Ef
einhver geggjun birtist okkur hins vegar í miðj-
um veruleikanum verður það miklu áhrifarík-
ara. En þetta gengur misjafnlega upp hjá manni,
veruleikatengingin ekki nógu sterk. í Tilbury
olli það erfiðleikum að hún er „períóðumynd",
hún gerist í fortíðinni og áhorfandinn tengir
hana ekki beint við sitt daglega umhverfi. Þegar
síðan einhverjir dularfullir atburðir gerðust
virkuðu þeir ekki eins sterkt vegna þess að
ákveðin fjarlægð var þegar til staðar milli áhorf-
enda og myndar. Draugasaga gerðist hins vegar
í nútímanum. Þar var ég að reyna við hluti eins
og að gera venjulega stoppistöð fyrir strætó að
neðanjarðarstöð í New York eins og maður sér
þær í bíó og allt mjög dularfullt. Það sem mig
langar að gera er að skapa óhugnað í einhverju
sem er afskaplega venjulegt og hluti af okkar
daglega umhverfi. Og þá ekki með effektum,
heldur reyna að skapa nýja vídd með tökuvél-
inni. Meiningin í Tilbury var meðal annars að
draga upp nýja mynd af breska hernum. Maður
er vanur því að Bretarnir séu alltaf „jolly good
fellows", en ég vildi snúa þessu og sýna þá sem
algjöra djöfla í mannsmynd, láta blístrandi Breta
með góðlátlegt yfirbragð verða óhugnanlegri
en nasista á gæsagangi."
CARY KYSSIR INGRID
Þú uinnur þessar myndir fyrir sjónuarpid, en
ekki sem kuikmyndir.
„Ég geng auðvitað með það í maganum eins
og aðrir að gera bíómynd. Og útlitið virðist bjart
í dag, þeim gengur vel Hilmari Oddssyni og
Foxtrot-strákunum. Kannski hefur þurft þessi
ílopp til að byrja með til þess að útlendingar
sæju að íslenskar kvikmyndir væru til og þetta
væri ekki bara einhver bóla sem fljótlega hjaðn-
aði. Nú sjá þeir að okkur er alvara og tími því
kannski kominn að gefa okkur tækifæri á al-
þjóðamarkaði. Þetta er að gerast núna.
Mér finnst kvikmyndin skemmtilegri miðill en
sjónvarpið vegna þess að þar er draumaþáttur-
inn miklu sterkari. Ef maður fer í kvikmyndahús
verður maður fangi þess sem maður sér. Þú
kemur inn í kvikmyndasal og myndin er byrjuð,
Cary Grant og Ingrid Bergman eru að kyssast og
þau halda því áfram hvað sem þú gerir. Þú ræður
ekki atburðarásinni og þá vaknar þessi hvöt að
leika eftir, þú samsamar þig persónunum á tjald-
inu. Þetta er gífurlega mikilvægt atriði í bíó-
myndum, blanda af dáleiðslu og móðursýki,
maður setur sig í spor Carys GVant ef maður er
karl, konurnar gera það sama með Ingrid Berg-
man, og þess vegna er hægt að spila mjög sterkt
á þennan þátt í áhorfendum. Þegar myndin er
sýnd í sjónvarpi verður þú hins vegar
viðar vikingsson kvikmyndaqerðar-
maður i hp-viðtali um fantasiur
kvikmyndanna
„paranoid", því það er alltaf verið að láta þig
sem áhorfanda finna til. Ingrid Bergman og
Cary Grant eru komin inn í stofu til þín, þau eru
þarna fyrir þig, þulan segir á undan að þau séu
til fyrir þig, þú getur drepið þau með því að
slökkva á sjónvarpinu. Þegar maður les kvört-
unarbréf í blöðum vegna lélegrar sjónvarps-
dagskár sér maður að þar eru allt öðruvísi áhorf-
endur á ferðinni en þeir sem fara í bíó. Sjón-
varpsáhorfendur hlusta á draugasögu um há-
bjartan dag.
Eitt af því sem fer hvaö mest í taugarnar á mér
er þegar fólk er að röfla yfir því hvað séu gamlar
myndir í sjónvarpinu. Hvergi á byggðu bóli er
eins mikið röflað yfir þessu og hér. Þetta er jafn-
heimskulegt og lesandinn sem getur ekki hugs-
að sér að lesa annað en síðustu jólabækurnar.
Ég skil ekki þann áhorfanda sem vill horfa á nýja
sjónvarpsmynd, einhverja zetu-mynd, frekar en
klassíska bíómynd.
HJARTSLÁTTUR B-MYNDA
Það er eftirtektarvert að hinir sönnu form-
sköpuðir kvikmyndasögunnar, þeir eru annað-
hvort dauðir eða orðnir gamlir karlar. Hjá þeim
sem enn eru lífs sér maður margt það áhuga-
verðasta í kvikmyndum, karlar eins og Bresson,
Antonioni, Kubrick og Godard. Við erum á ein-
hverju yfirgangsskeiði og síðan kemur væntan-
lega eitthvað nýtt upp í kvikmyndum, mynd-
böndum og sjónvarpi. Það geta komið ný tæki
sem gerbreyta möguleikum og svo framvegis.
Við sjáum það í verkum ungra leikstjóra að þeir
lifa á tilraunum gömlu mannanna, þeir gera
ekki tilraunir að sama skapi, eru frekar í úr-
vinnslu eldri hugmynda. Við þessu er ekkert að
segja. Það er líka sveitalegt að reyna alltaf að
vera frumlegur. Eina leiðin til að vera frumlegur
er að þekkja það sem gert hefur verið, þekkja
sögu kvikmynda og leiðir hennar.
Frakkar hafa alla tíð lagt mikið upp úr þekk-
ingu á kvikmyndasögunni. Nýja bylgjan franska
gekk til dæmis mikið út á að vitna í það sem aðr-
ir höfðu gert, í stað þess að vitna í bókmenntir
og leikhús eins og annars staðar tíðkaðist. Þarna
komu til sögunnar svokallaðar kvikmyndasafns-
rottur, menn sem héngu lon og don inni á safni
við að skoða kvikmyndir. Aður höfðu aka-
demísk viðhorf ráðið ferðinni. Týpískt dæmi um
óskarsverðlaunamynd; hún er byggð á viður-
kenndri skáldsögu, síðan er safnað saman pott-
þéttu liði og viðurkenndum leikstjóra, en maður
finnur ekki fyrir neinum púls eða tilfinningu.
Myndin verður gjarnan eins og melóna sem bú-
ið er að skera í sneiðar og ekki er hægt að setja
saman aftur. B-myndirnar hafa oft miklu áþreif-
anlegri púls. Þar eru höfundar sem fá tækifæri
til að prófa hluti og halda úti einhverjum stíl. Svo
er annað að þegar menn hafa úr of litlu fé að
moða þá neyðast þeir til að fá hugmyndir. Þeir
verða að finna ódýrar lausnir sem ekki myndi
reyna á í stórmyndum. Þar verða spurningar um
sjónarhorn ogstíl oft ágengari en í stórmyndum.
Þannig er þröngi stakkurinn, líkt og menn búa
við hér, ekki endilega af hinu illa.
í KVIKU PARÍSAR
í B-myndum er oft miklu meira lagt upp úr
sviðsetningu og sjónarhorni heldur en gæðum