Morgunblaðið - 20.12.1962, Blaðsíða 15

Fimmtu'dagur 20. des. 1962
MORGVNBLAÐItí
15
BERLÍN, 9. des. — Er ég hafði
tilikynnt komu mína í háskólan-
um, (Freie Universitát, Berlín)
var naesta vandiamál að finna sér
herbergi. 1 skrifstofu herbergis-
mála háskólans var vægast sagt
um fátæklegan garð að gresja.
Eina herbergið, sem til greina
kom, var í þeim hluta Berlínar,
sem Steinstiicken heitir.. Ég skrif
aði upp nafn og símanúmer hús-
iráðanda og hringdi hann upp,
úr næsta almenningssíma. Pró-
fessor Niehaus, en svo hét hús-
ráðandi, sagði mér að mæta um
10 leytið næsta morgunn á lög-
reglustöð nr. 162, í Wannsee. Þar
skyldi hann taka á móti mér.
Að samtalinu loknu tók ég upp
kort af Berlín og reyndi að finna
Steinstúcken á því. Ég fann
Wannsee fljótlega, í suð-vestur
Tvískipt borg — komið að landamærunum.
„Littu vift, óvinur þinn
stendur á bak vift þig“
en lítt fagur. Það var sízt til að
bæta útsýnið, að gaddavírinn lá
upp að garðinum í tíu metra fjar
lægð frá húsinu.
Skammt frá, hinum megin vírs
ins, var stórt og myndarlegt íbúð
arhús.
„Fólkið þarna“, sagði prófessor
inn, og benti á húsið, „er dauð-
hrætt um að verða borið út, einn
góðan veðurdag. Óttinn er svo
mikill, að á morgnana, þegar ég
býð góðan dag, þá snýr það sér
undan. Þau vita ekki nema ein-
hver Vopos hafi auga með þeim,
og legði samtalið út á rangan
veg“.
Rétt í þessu heyrði ég eitthvað
skrölt og leit til vinstri. Þar var
rafvirki að setja upp fljóðljós,
austan megin gaddavírsins. Þegar
prófessorinn sá hann hljóp hann
inn í hús sitt og skömmu síðar
kom hann út með lítinn pakka,
vafinn í brúnan pappír. „Síga-
rettur", sagði hann til skýringar,
í brúnum umbúðum svo Vopos-
arnir sjái þær síður, er ég hendi
þeim yfir“. „Geturðu annars
blístrað?" spurði hann snögglega.
. „Bara lítilsháttar".
„Reyndu þá að vekja athygli
rafvirkjans á okkur“.
Ég gerði mitt bezta og eftir
skamma stund, bar það árangur.
Hann veifaði til okkar og veifaði
prófessorinn sígarettunum á móti.
Rafvirkinn leit í kringum sig, og
veifaði síðan aftur. — „Það borg
ar sig víst samt að ganga örlítið
lengra og athuga hvar Voposinn
er“, sagði próf. Niehaus. „Það er
alltaf a.m.k. einn sem gætir pilt-
anna“.
Olafur Pétursson segir frá
sögulegri reynslu í Berlín
horni borgarinnar, en þrátt fyrir
ítarlega leit, tókst mér ekki að
staðsetja Steinstúcken.
Árla næsta morgun reif ég mig
á fætur og hélt sem leið lá, á lög
reglustöð nr. 162. Prófessor Nie-
haus kom skömmu síðar og leiddi
mig inn á lögreglustöðina. Þar
fyllti ég út nokkur eyðublöð, sem
reyndust vera umsóknir um dval
arleyfi í Steinstúcken. Ég spurði
hverju það sætti. Ég hefði ekki
séð herbergið og því skyldi ég þá
fylla út slíka umsókn? Venjulega
gerði maður slíkt ekki fyrr en
eftir að hafa tekið herbergi á
leigu.
„Tja“, sagði próf. Niehaus,
„þótt Steinstúcken sé hluti af V-
Berlín þá liggur það utan hennar,
þ.e.a.s. inni í Austur-Þýzkalandi.
Til þess að komast fram hjá
landamæravörðunum, fram og til
baka, verðurðu að hafa dvalar-
leyfi í Steinstúcken".
Við yfirgáfum lögreglustöðina
og ókum í áttina að landamærun-
um. Eftir 10—15 mínútna akstur
sá ég fram undan rauða og hvíta
þverslá, sem lokaði veginum. Er
við komum að, lyfti vestur-þýzk-
ur lögreglumaður slánni og
hleypti okkur í gegn án nokkurr
ar skoðunar. — Rétt innan við
hliðið var skilti eitt, stórt og
mikið, með mynd af ungum og
myndarlegum austur-þýzkum her
manni. f baksýn var kirkjugarður
og sveif yfir honum stór og ljót-
ur andi. Áletrunin var: „Líttu
við, óvinur þinn stendur á bak
við þig“.
Við ókum áfram u.þ.b. 40 m.
unz við komum að austur-þýzka
verðinum. Þar tjáði próf. Nie-
haus mér að lengra kæmist ég
ekki þann daginn. Hann yrði að
fá umsóknina samþykkta og það
tæki a.m.k. einn til tvo daga,
en hann skyldi senda mér hana
með pósti, þegar hún væri kom-
in í lag.
Tveimur dögum síðar komst ég
loks inn í hið gaddavírs-umlukta
Steinstúcken. Það reyndist vera
smáþorp í eins kílómetra fjar-
lægð frá Berlín. Ein aðalgata lá
um staðinn. Hliðargötur var
varla að sjá. Þrjú hús voru við
þær lengstu. — Enda var sama
hvar ég stóð, allsstaðar blasti
gaddavírinn við.
Próf. Niehaus sýndi mér her-
bergið. Að því loknu bauð hann
upp á kaffibolla. Ég þáði haxm.
Meðan við drukkum kaffið, fór-
ust prófessornum m.a. svo orð:
„Skömmu eftir stríðið settust
Bandamenn og Rússar við sarnn
ingaborðið, til að ræða samgöng
urnar milli Steinstúoken og V-
Berlínar. Samþykkt var að þær
skyldu frjálsar vera. Seinna, er
Rússar hófu að hindra umferð-
ina, sendu íbúar Steinstúcken
nefnd á fund bandaríska hernáms
stjórans. Átti hún að rannsaka um
rædda samþykkt. Þegar nefndin
minntist á hana hrópaði her-
námsstjórinn upp yfir sig: „Sam-
þykktina, hana er ekki hægt að
rannsaka. Samkomulagið var
munnlegt“.
„Og nú er svo komið“, hélt
próf. Niehaus áfram, „að verði
ég veikur og vilji fá dóttur mina
hingað, til að hjúkra mér, þá
þarf ég að sækja um leyfi til þess
að fá hana hingað. Afgreiðsla leyf
isins tekur einn til tvo daga; _
en veikist ég snögglega eftir kl.
4 á föstudegi, þá er enginn til að
sinna umsókninni fyrr en á mánu
dagsmorgun. Það gætu því liðið
fimm dagar þar til dóttir mín
kæmist hingað. Þann tíma væri
ég alveg hjálparlaus“.
„Hvers vegna flytur þú þá
ekki héðan?“ spurði ég.
„Það er nú hægar sagt en gert.
Fasteignir hér í Steinstúcken hafa
fallið svo ofsalega í verði, af því
að enginn vill kaupa þær. Hið
eina rétta væri, að V-Berlín
keypti upp Steinstúcken, eins og
það leggur sig, og gerði okkur
þannig kleift að flytja úr þessu
fangelsi“.
„En hvernig er það. Hafa nokkr
ir A-Þjóðverjar ’flúið hingað?“
„Jú, ég er nú hræddur um það,
enda er Ulbricht alltaf að styrkja
vörðinn meðfram gaddavírnum
hérna. Og þessa dagana er jafn-
vel verið að setja upp flóðljós
til að auðvelda miðun að nóttu
til. — Þá, sem hingað hafa flú-
ið, hefur orðið að flytja með þyrl
um til V-Berlínar, því landleiðis
væri þeim ekki óhætt. Voposarn-
ir myndiu svo sannarlega hand-
taka þá“. (Vopos, stytt úr Volks-
polizei).
Er við höfðum lokið við kaffið,
bauðst próf. Niehaus, til að sýna
mér garðinn sinn. Við gengum því
út í sólskinið. Garðurinn var stór
Og það stóð heima. Er við
höfðum gengið nokkrum metr-
um nær vírnum, sáum við hvar
kempan sat í skógarjaðrinum,
með riffilinn fyrir framan sig.
Prófessorinn hætti við að henda
sígarettunum yfir til rafvirkjans.
Skömmu síðar kvaddi ég og
hélt heim á leið. Er ég gekk út
úr þorpinu varð á vegi mínum
eini bandaríski hermaðurinn, sem
ég sá þar. Hann var í knattleik
við smá telpu á miðri götunni.
Næsta dag ákvað ég að leita
mér herbergis annars staðar.
Ólafur Pétursson.
Unnið undir lögreglueftirliti.
Frá Austur-Berlín.
Alls staðar er haft auga með fólki