Morgunblaðið - 20.12.1962, Blaðsíða 16

16
MORGVNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 20. des. 1962
Sigurður Breiðfjörð
Ljóðasafn III. bindi
Sveinhjörn Sigurjónsson sá um uígáfuna en ísafold gefur út
HÉR BR þá komið þriðja og síð-
asta bindi af ljóðum Sigurðar
Breiðfjörðs og er þar flest tínt
til sem fundizt hefur og flest
óprentað áður. Að sönnu mun
seint verða þurrausið allt sem
Sigurður hefur kveðið við ólík-
ustu tækifæri, en það skiptir
ekki svo miklu máli þó enn megi
finna fáeinar vísur, allt það
(helzta er hér komið saman í
þrjár snotrar bækur.
í þessu síðasta bindi sjáum við i
m.a. talsvert af ljótum kveðskap
eftir Sigurð: skammir, níð og
kerskni, en slíku hélt hann ekki j
mjög til haga er hann gaf út |
ljóð sin og mun þessi grein ekki
hafa átt mikil ítök í huga hans. |
Þá mun mörgum vera forvitni
á að sjá þarna svar skáldsins til
i

BLAMINGO straujárnin eru
fallegust og fást í 3 litum
eða krómuð — hreint augna-
yndi.
Þau eru lauflétt og haganlega
löguð og fást fyrir hægri eða
Tinstri hönd.
Hafa bæði hitastilli og hita-
mæli.
FLAMINGO strau-úðarar Og
snúruhaldarar eru kjörgripir,
sem vekja spuninguna: —
Hvernig gat ég verið án
þeirra?
Flestir eiga straujárn, en
fáir munu standast freisting-
una, er þeir fá litið
FLAMINGO frá FÖNIX.
FLAMINGO er
FALLEC JÓLAGJÖF
o \' i x
O. KORNERUP HANSEN
Sími 12606 — Suðurgötu 10.
Sigurður Breiðfjörð
Fjölnis í Óbundnu máli, merk-
ast fyrir það hvað málið er snjallt
og þróttmikið. Það er fátt geymt
í óbundnu máli eftir Sigurð, en
allt er það mjög merkilegt og
ljóst merki þess hvað maðurinn
var vel menntaður og gáfurnar
ljósar.
Örfá sendibréf eru til frá Sig-
urði og ekki þýðingarmikil, eng-
ar dagbækur eða minningar,
nema Grænlandssagan. En í Ijóð
um skáldsins eru mikil efni í
ævisögu, í stökum, Ijóðabréfum,
mansöngvum og kvæðum.
Heimildir um ævi Sigurðar
eru margvíslegar og ekki allar
traustar, oft hreinasta bull. í
skýringum við þetta bindi eru
ýmsar merkar athugasemdir við
kveðskap Sigurðar, en ég hefði
kosið meira af því tagi t.a.m. um
hverja ort er og að geta atburða,
einkum í sambandi við ljóðabréf-
in.
Útgefandi hefur hér tekið upp
frumgerð sumra kvæða Sigurðar
og er það fróðlegt til saman-
burðar við endanlega gerð þeirra.
Hallgerður langbrók er eitt kunn
asta kvæði Sigurðar og mikið
hefur það batnað þegar hann tók
það til endurskoðunar eins og
lesendur geta nú séð, þegar þeir
hafa báðar gerðirnar.
Veðrahjálmur er eldri gerð af
kvæðinu Norðri og Suðri, sjá I
bindi, og hefur skáldið breytt
því mikið. Annars er Veðrahjálm
ur nafn á kvæði eða sálmi eftir
séra Jón Haltalín, sem lengi var
prestur í Saurbæ á Hvalfjarðar-
strönd og síðar á Breiðabólstað
á Skógarströnd, upphaf: Ó þú
jökull sem jörðu hylur. Sá Veðra-
hjálmur er til í mörgum afskrift-
um og gamalt fólk kunni kvæð-
ið utanað. Sigurður var vel kunn
ugur Jóni Haltalín á yngri árum
og hefur numið margt af honum.
„Mikið hann af munni orti
mátaglaður", segir Sigurður um
sjálfan sig og er það satt að mik-
ið er til af kveðskap eftir hann
og lætur að líkum að það sé mis-
gott. Samt er fátítt að finna hnoð
hjá Sigurði, hann er oftast létt-
ur og skemmtilegur. og vonum
oftar leiftrar á glóandi skáld-
skap jafnvel í hraðkveðnum
tækifæriskveðskap.
Draugsríma segir frá atviki,
sem Sigurður er bendlaður við
og er þar ljóst frá öllu greint,
og er ríman öll hin skemmti-
legasta og eitt það bezta, sem
Sigurður kvað af því tagi. Bald-
ursmál er nokkuð óvenjulegur
kveðskapur frá hendi Sigurðar
og var honum ekki gjarnt að
yrkja svo ljótt. Sigurði mun þó
með réttu eignuð vísan: Það er
dauði og djöfuls nauð, en um það
hafa verið skiftar skoðanir.
Ýmislegt er það í kveðskap
Sigurðar sem þarf skýringar við
m.a. kenningar, en þær eru stund
um eins og gátur hjá honum.
Sveinbjörn Sigurjónsson hefur
gert skýringar við Ijóðasafnið
og eru þær góðar en fullstuttar
surnar. Lengi má deila um ein-
stök atriði. f öðru bindi safns-
ins í Ijóðabréfi til Jóns Árnason-
ar á Leirá er þetta ávarp: Kæri
Leirár lagagrér ... Þarna held
ég eigi að standa logagrér og er
það gamansemi Sigurðar að
kenna gull svo að kalla það Leir-
árloga. Ég á ljóðabréf þetta í
handriti, sem mun vera skrifað
á Leirá á dögum Jóns Thorodd-
sen og þar stendur greinilega
logagrér. Jón Thoroddsen hefur
notað þessa kenningu í gaman-
vísu og þá væntanlega sótt hana
í vísu Sigurðar. Jón kveður svo:
Leirár elda lítill Týr
löngum seldur órum
ef á kveldin ei ert skýr
ærslin held ég verði dýr.
Ekki veit ég hvers vegna er
sett atíhugasemd inn í vísuna á
bls. 202, vísan mun vera þannig:
Álfur barða um Óðins frú
óskum meður frýnum
Breiðafjarðar fljóðin nú.
fyllir af kveðjum sínum.
Það er ekkert athugavert við
þessa vísu. Vísuhelmingurinn á
bls. 203, úr bréfi til Guðninar í
Hallsbæ mun eiga að vera svo:
... mættu vaka í minni skyld
Mána ljóma bugar.
Bugur er vík eða fjörður, Ijómi
fjarðar: gull, Máni gulls: maður.
Þó getur hin skýringin eins ver-
ið rétt.
Annars var Sigurður fyrst og
fremst skemmtanamaður og tók
sér ungur það hlutverk eins og
hann segir í niðurlagi rímna af
Þórði hreðu, sem hann orti um
tvítugt:
Sá sem kvæða sönginn spann
sízt með hætti snjöllum
Sigurður Breiðf jörð heitir hann
handkunnugur öllum.
En svo gott skáld var Sigurður
Breiðfjörð að kveðskapur hans
var meira en stundargaman. Enn
ættu menn að geta lesið þessi
léttu og gamansömu ljóð sér til
ánægju.
Kvæðið Sigling orti Sigurður
16 ára gamall og er þá þegar
fullfær í vísnagerð enda búinn
að bveða margt, m.a. 8 eða 9
rímnaflokka. Ljóðaferli sínum
lýkur hann rúmum þrem áratug-
um síðar með þessum hending-
um:
Sál mín þú líkast svani skalt
þeim hvíta
er syngjandi að dauðans porti
fer.
Laugardalskveðja
eftir Sigurð Breiðfjörð
Skaparinn hönd á hnöttinn lagði
og heilög verkin leiddi sjón,
hann gat á einu augabragði
umhvarflað loftin höf og frón,
ísland þar meðal annars sá
uppljómað gylltri sólarbrá.
Hún yfir dalinn Laugar lýsti
lof til að kveikja skaparans
og íslands beztu bændur fýsti
að búa þar í skjóli hans.
Hófsemd góðfýsi hógværð tryggð
höfðu sér valið þessa byggð.
Þar hefur blómgast ár af ári
akurinn sannrar manndáðar
Alfaðir bægði frá þeim fári
sem fótstöðu höfðu tekið þar,
af dalnum létta dimmri nauð
drottnarinn sínum englum bauð.
Máttar og orða minnstu þinna
mildinnar allrar faðir nú
vak þú í byggðum vina minna
verndaðu þeirra jörð og bú
undirdjúpanna eldi frá
og andskota þeim er vill oss hrjá.
Hönd þín ein má Heklu benda
Helvitis fella niður í glóð,
andvörp og til þín allir senda
frá áhlaupum hennar forða þjóð
hana á bósinn bölvaðan
bind þú um tíma eilifan.
Jólasýning barnanna verður
að þessu sinni Dýrin í Hálsa-
skógi, sem Þjóðleikhúsið sýn-
ir við mikla hrifningu um
þessar mundir. Leikurinn
verður sýndur á þriðja í jól-
um kl. 3 og einnig verður
sýning á leiknum sunnudag-
inn 30. desember og er það
síðasta sýning á leiknum á
þessu ári. Vert er að vekja
athygli á því að jólagjafa
kort eru til sölu í aðgöngu-
miðasölu Þjóðleikhússins á
barnaleikinn alla daga til
jóla. Slík gjöf mun verða vel
þegin af mörgum börnum.
Myndin er af Baldvin Hall-
dórssyni og Árna Tryggva-
syni í hlutverkum sínum.
Heill sé þér dalur, byggðir, búar,
burtfararkveðja mín það er,
lifið ávallt í trausti trúar
tryggustu fáið launin þér.
Ég vildi, Drottinn, meir og meir
þér mættu jafnan líkjast þeir.
Sigurður var kaupmaður á
Hjálmstöðum í Laugardal þegar
hann orti kvæðið, en það var
sumarið 1845 ári fyrr en Sigurð-
ur dó. Hekla gaus þá um haust-
ið og er kvæðið ort í því til-
efni, en hann er á förum úr daln-
um.
Kvæðið varðveittist á þann
hátt, að gömul kona kunni það
og hafði yfir fyrir Simon Dala-
skáld þegar hann var á Hjálms-
stöðum sumarið 1905 en frá hon-
um er kvæðið komið og birti
hann það í ljóðakverinu Hall-
freði sem út kom 1009.
Konan sem kunni kvæðið var
Aldís Jónsdóttir móðursystir Páls
• skálds á Hjálmsstöðum. Aldis dá
á Hjálmsstöðum 1. janúar 1912
og var þá 80 ára gömul. Aldis
hefur því verið 14 ára eða þar
um bil þegar Sigurður orti kvæð-
| ið. Enn mun mega finna eitt-
hvað af kveðskap eftir Sigurð
sem ekki er kominn á prent og
er mér kunnugt um nokkrar vís-
(ur og fleira sem þannig hefur
geymzt, en fátt mun þó af slíku
manna á meðal.
Fólk var mjög natið við að tína
I saman allt sem það fann eftir
Sigurð, en þar mun hafa orðið
( verkdrýgstur Jón Borgfirðingur
og eru nú handrit hans á Lands-
bókasafni. Enn er vafi um fáein
kvæði, jafnvel smárímur og
stökur sem eignað er Sigurði og
bíður það nánari rannsóknar.
Allt um það má þetta heita heild
arútgáfa ljóða hans.
Sveinbjöm Beintcinsson.
LJOÐABOK
JÓLANNA
1962
Gísli Halldórsson, verk-
fræðingur, er landskunnur
fyrir athafnasemi í verk-
legum framkvæmdum. Á
því starfssviði hefir hann
reynzt frjór og hugmynda-
ríkur svo þjóðarathygli hef
ir vakið. Hann hefir ferð-
azt víða og dvalið lang-
dvölum með öðrúm þjóðum
— ávallt með opin augu og skarpa sjón og aldrei
látið sér nægja að líta einungis hið næsta sér. —
Hér kemur Gísli Halldórsson á óvart og birtir
nokkur ljóð sín, ort á hljóðum stundum er hann
hefir unnt sér hvíldar á leið sinni.
lim vegu víða
Ljóð Gísla Halldórssonar, verkfræðings.
Hlaðbúð.