Morgunblaðið - 05.10.1963, Blaðsíða 6

«
MORCUNBLADIÐ
r Laugardagur 5. okt. 1963
Kjartan Jóhannesson
organleikari, sjötugur
Ágangur gæsa nýr á íslandi
Skotar verjast fuglinum með ýmsu máti
NÁLEGA á hverju hausti hin
síðari ár hefur góðan gest borið
að garði í sóknum Holtspresta-
kalls. Er það Kjartan Jóhannes-
son, organleikari frá Stóra-Núpi
í Árnessýslu, sem þá er kominn
til þess að æfa kirkjukórana í
prestakallinu. Hefur Kjartan
starfað á vegum Kirkjukórasam-
bands íslands að tilhlutun söng-
málastjóra mörg hin síðari ár af
frábærum dugnaði og samvizku-
semi og víða farið um land. Okk-
ur hjónum munu komur Kjart-
ans og dvalir á heimili okkar í
Holti ávallt verða með kærustu
minningum okkar þaðan að
austan. Kjartani fylgja góðar
dísir að garði, ást á söngmennt
og fögrum listum, lotning fyrir
fegurð og göfgi, rækt við kristna
trú og þjóðlega menningu. Og
glaðværð og prúðmennska, hvar
og með hverjum, sem hann er.
Þær eru orðnar margar stundirn-
ar, sem hann hefur fyllt hús okk-
ar með söng og fögrum orgelleik,
og starfið í kirkjum okkar hefur
búið vel og lengi að þeirri upp-
örfun og kennslu, sem hann hef-
ur veitt kirkjukórunum. í>á hef-
ur og ekki á því staðið, að hann
væri boðinn og búinn til liðs við
okkar of fámennu söngkrafta við
hátíðleg tækifæri, svo sem vígsl-
ur kirkna, og sett svip á þær at-
hafnir með orgelleik sínum og
söngstjórn. Fyrir þetta finn ég
mér skylt að þakka fyrir mína
hönd og safnaða minna. Og ég
veit, að þessa sögu hafa fleiri að
segja af Kjartani Jóhannessyni
og störfum hans í þágu söngmál-
anna. Hann hefur verið þar dygg
ur starfsmaður og trúr og á þar
orðið mikinn starfsdag að baki.
En sú er ástæðan til þess að
ég er að rifja þetta upp nú, að
5. október þessa árs er Kjartan
Jóhannesson sjötugur að aldri,
fæddur 5. október 1893 að Skriðu
felli í Gnúpverjahreppi. Foreldr-
ar hans voru Ámi Eggertsson
frá Ásum í sömu sveit og kona
hans Margrét Jónsdóttir, bónda
á Álfsstöðum á Skeiðum, Magn-
ússonar. Mér er ókunnugt um
uppvöxt Kjartans, aðeins það, að
hann tekur ungur að leggja stund
á hljóðfæraleik, einkum orgel-
leik, og tungumál og hljóm-
fræði, eftir því, sem föng voru
á, og vann fyrir sér jafnframt
náminu. En Kjartan Jóhannes-
son hlýtur fljótlega að hafa vak-
ið traust skyniborinna manna á
hæfileikum sínum og þekkingu,
því að árið 1919 er hann orðinn
kennari í orgelleik við Kennara-
skóla íslands. Þaðan í frá má
segja, að starf hans sé að lang-
mestu leyti helgað tónlist og
söngmennt. Hann kenndi árum
saman orgelleik í Reykjavík og
aðstoðaði við hljómleika. Hann
var organleikari fríkirkjunnar í
Reykjavík í sjö ár og fríkirkj-
unnar í Hafnarfirði í fimm ár.
Þá hefur hann og gegnt orgel-
leikarastörfum við Stóra-Núps-
kirkju á fimmta áratug og Skarðs
kirkju í Landsveit í tíu ár. En
hér eru þó ótalin hin miklu ferða
lög hans og kennslustörf víðs-
vegar um land eftir að hann fór
að starfa að þjálfun kóra á veg-
um Kirkjukórasambands Islands.
í því starfi hefur hann verið
kennari hjá Kirkjukórasambandi
Rangárvallaprófastsdæmis hvað
eftir annað. Og bæði stjórn sam-
bandsins og söngfólkið í kórun-
um senda Kjartani nú hugheilar
þakkir fyrir starfið ásamt vinar-
kveðju og heillaósk.
Hver kennsla, sem það nafn
er gefandi, er íþrótt, sem nálgast
list. Og hver kennari hefur sitt
eigið persónulega verklag. Verk-
lag Kjartans Jóhannessonar bygg
ist á traustri þekkingu og smekk-
vísi, samfara djúpri alúð og ást á
viðfangsefninu. En hér við bæt-
ist fáguð framkoma, ljúfur, hlýr
persónuleiki, sem stafar frá sér
góðvild og göfgi. Allt þetta til
samans veldur þvi, að leiðsögn
hans verður árangursrík og nota-
drjúg og samverustundirnar með
honum þægilegar, þó að kapp-
samlega sé unnið.
Við hjónin sendum Kjartani Jó
hannessyni hugheilar hamingju-
óskir í tilefni afmælisins með
þökk fyrir vináttu og samstarf á
liðnum árum.
Og bæði vildum við þess biðja,
að honum mætti enn lengi endast
heilsa og þrek til þess að vinna
að söngmennt og söngrækt —
þeirri mannbætandi list, sem
hann hefur helgað líf sitt og starf.
Þar vinna að vísu margir góðir
— en seint ofaukið öðlingi.
Sigurður Einarsson
í Holti.
• ÁIIEIT Á ÞORLÁK
HELGA?
Kona hér í borg sendir Vel-
vakanda þessa hugmynd:
„Allir vita, hve fólki hefur
reynzt vel að heita á Strandar-
kirkju, og margir hafa þá trú,
að hún líkní þeim og liðsinni,
sem á einhvern hátt eru í nauð-
um staddir og á náðir hennar
leita.
Fyrr á öldum þótti mörgum
gott að heita á Þorlák biskup
i SUMAR hafa farið fram rann-
sóknir á tjóni af völdum villi-
gæsa hér á landi. I júlí var hér
5 manna flokkur, sem taldi gæs-
ir úr lofti og í september hefur
dr. Janet Kear, frá „The Wild
Foul Trust“ ferðast um landið
til að rannsaka tjón af völdum
álfta og gæsa. Hefur hún komið
á yfir 100 býli víðs vegar um
ísland, þar sem kvartað hefur
verið undan ágangi gæsa. Næsta
sumar verður svo aftur talið úr
lofti og haldið áfram rannsókn-
um á tjóni að vorinu og skýrsl-
ur gefnar um árangur, til að
byggja á ákvarðanir um hvort
eða hvernig skuli brugðizt við.
Dr. Kear er einasti sérfræðing-
urinn sem fengizt hefur við rann
sóknir á tjóni sem þessir fuglar
valda, því það er óþekkt fyrir-
bæri annars staðar en hér og í
Skotlandi, enda um sömu fugla
að ræða, grágæsina, er dvelur
í Skotlandi á vetrum.
í viðtali við blaðamenn sagði
hún að bændur hefðu yfirleitt
sagt sér að gæsir væru færri og
tjón af völdum gæsa væri minna
í ár en undanfarin 2 ár og telur
að það stafi m.a. af því að byrj-
að er að gera einhverjar varúð-
arráðstafanir til að verjast gæs-
inni, bæði með sáningaraðgerð-
um og eins með því að hafa
fuglahræður. í Skotlandi, þar sem
bændur hafí átt þessu vandamáli
að mæta í aldaraðir, sé aldrei sáð
ofan á moldina, þar sem vitað
er að fuglar hirða kornið, held-
ur því komið niður í hana. Held-
ur ekki sé sáð í land, sem sé ógirt
upp af vatni, svo gæsin geti geng
ið beint þangað. Mestu tjóni
valdi fuglar sem eru að fella
fjaðrir og þó um fljúgandi fugla
sé að ræða, þá setjist þeir aldrei
þar sem girt sé kringum korn,
sem orðið er um 12 sm. hátt. Þá
sé ekki sáð í akra mjög langt
frá bæjum og vegum, þar sem
umferð haldi fuglunum í burtu.
Einnig séu notaðar fuglahræður
í stórum stíl og rafgirðingar, þar
eð fuglar sem snerti þær með
vota fætur, verði hræddir. Slíkt
umstang sé ekki auðvelt fyrir
íslendinga. En hún kvaðst aðeins
geta skýrt frá aðferð Skota í
þessu sambandi.
Hér hefði dr. Janet Kear tal-
að við 12 bændur, sem reynt
hafa karbitbyssurnar, sem gaf
helga, bæði hér á landi og er-
lendis. Þótti hann bregðast vel
við áheitum. Nú er víst, að Is-
lendingar eru enn gefnir fyrir
áheit, og ekki sakar þá, að heit-
fé þeirra komi niður í góðum
stað. Því hefur mér komið í
hug, hvort forráðamenn Skál-
holtsstaðar vildu ekki beita sér
fyrir því, að menn hétu á Þor-
lák helga, og yrði áheitafénu
síðan varið Skálholti til góðs
með einum eða öðrum hætti.
frá sér hvell með jöfnu millibili.
Aðeins tveir sögðu að þær dygðu
ekki, en talið er að það stafi af
því að reynt var að nota þær á
of stóru svæði.
Tjóniff eykst meff fjölgun
fugla og aukinni ræktun
Dr. Kear sagði að sér virtist
tjón af völdum svana tiltölulega
lítið og bundið við lítil svæði.
Aftur á móti virðist grágæsin
um skeið hafa valdið tjóni á rækt
uðu landi og einkum hafi tjónið
orðið áberandi með aukinni ný-
rækt og aukinni ræktun korns í
fjarlægð frá bóndabæjum og ná-
lægt ám og vötnum. Verstu svæð
in séu Fljótsdalshérað, Horna-
fjörður, kringum neðanverða
Þjórsá og neðarlega í Skagafirði.
— Ég býst við að tjónið aukist
í hlutfalli við aukna jarðyrkju
og fjölgun fuglanna, sem hefur
verið að smáfjölga um nokkurn
tíma, einkum síðan 1940, sagði
dr. Kear. Aftur á móti hverfur
tjónið af völdum fuglanna þar
sem byggð verður mjög þétt,
þannig að umferðin heldur þeim
frá.
Gæsir vilja korn fram yfir allt
GRAFARNESI, 27. september.
Fimmtudaginn 26. sept. var hald
inn fundur aff Hótel Fell í
Grundarfirffi, þar sem saman
voru komnir útvegsmenn af Snæ
fellsnesi. Fundarboffendur voru
Landssamb. ísl. útvegsmanna og
mættu af þess hálfu á fundinum
Sigurffur Egilsson, framkvstj. og
Kristján Ragnarsson, erindreki.
Tilefni fundarins var að stofna
Útvegsmannafélag Snæfellsness
og kemur það í staðinn fyrir hin-
ar ýmsu deildir útvegsmanna í
sjávarþorpunum á nesinu. Er
þetta samkvæmt skipulagsbreyt-
ingu L.Í.Ú.
Samþykkt voru lög fyrir fé-
lagið og stjórn kosin. Hana skipa
eftirtaldir menn: Guðm. Runólfs
son, Grundarfirði, form., Halldór
Jónsson, Ólafsvík, Víglundur
Jónsson, Ólafsvík, Þórir Ingvars-
Bið ég Velvakanda að koma
þessari uppástungu áleiðis“.
• TIL SÍMANS:
Reykvíkingur skrifar:
„Nú, þegar símgjaldahækk-
unin er nýdunin yfir, dettur
manni í hug, hvort rétt sé að
miða við 600 símtala lágmark
á ársfjórðungi hjá öllum. Hér í
borg er margt manna, sem not-
ar síma ekki nema einu sinni á
annað, og þroskað bygg hefur
sérstakt aðdráttarafl fyrir þær.
Er tjón á byggi greinilegt að
sögn dr. Kear. Aftur á móti virð-
ist tjón á kartöflum ekki alvar-
legt og tjón á káli sjaldgæft.
Tjón á grasi er ekki mjög áber-
andi núna, en hún kvaðst vonast
til að geta athugað það nánar
að vorinu. Kvaðst dr. Kear nú
senda skýrslu til dr. Finns Guð-
mundssonar og Búnaðarfélagsina
um athuganirnar.
Dr. Finnur sagði að engin vand
kvæði mundu verða á því að fá
undanþágu til að eyða gæsinni
eða verja landið eftir að vísinda-
leg rannsókn á tjóni hefði farið
fram. En skv. alþjóðlegum sam-
þykktum er bannað að skjóta
þessa fugla um varptímann og
yfirleitt alla fugla. Enda mundi
það verða of seinleg og ófullkom-
in aðferð, ef til þess kæmi. Þá
þyrfti að eyða fuglunum á á-
ákveðnum svæðum í stórum stíL
Að skjóta einn og einn fugl,
kæmi ekki að gagni. En ef fara
þyrfti út í þetta, þá yrði það
kostnaðarsöm barátta, sem stend
ur um eilífð, alveg eins og fækk-
un og eyðsla á öðrum meindýr-
son, Stykkishólmi og Skúli Alex
andersson, Hellissandi.
— Emil.
Gjöf til Hall-
veigarstaða
GÍSLI Magnússon, Miklubraut
52 Reykjavík, færði framkvæmda
nefnd Hallveigarstaða fyrir
skörhmu gjöf að upphæð kr.
1.000,00 — eitt þúsund — til
minningar um konu sína Katrínu
Runólfsdóttur. Katrín var fædd
8. september 1889, en lézt árið
1952 hér í bæ, en lengst af
bjuggu þau hjón í Borgarnesi,
og var heimili þeirra rómað fyr
ir gestrisni og myndarskap.
Framkvæmdanefndin er þakk-
lát fyrir þessa góðu gjöf.
dag, en þarf samt nauðsynlega
að hafa síma. Mér dettur t.d. í
hug gamalt fólk og lasburða,
sem hringir til ættingja sinna
(eða þeir til þess) einu sinni á
degi hverjum, til þess að láta
fylgjast með því. Þá eru og
aðrir, t.d. einhleypingar, sem
vinna úti allan daginn, og nota
símann e.t.v. einu sinni eða
tvisvai á kvöldin. Þetta fólk
notar símann ekki 90—100 sinn-
um á ársfjórðungi.
Ég veit, að mörgum þykir
gott að umlram-símtölin skuli
ekki byrja, fyrr en eftir 600 við
töl. í nútímaþjóðfélagi er það
sjálfsagt nauðsyniegt. En hinir
mega ekki gleymast, sem nota
símann ekki nándar nærri því
svo mikið. Afnotagjald þeirra
ætti að vera lægra“.
um. —
/r
UtvegssnannaSélacj
Snætellsness stofnað