Morgunblaðið - 05.10.1963, Blaðsíða 8

8
MORCUNBLAÐID
Laugardagur 5. okt. 1963
Bændaskólinn að Hólum í Hjaltadal.
Ein biífræðistofnun hæfir
BJÖRN Stefánsson, búfræðingur,
sá, sem blés lífsanda í nasir Bún-
aðarblaðsins, hefur ritað tvær
greinar í Mbl. nú nýverið (6.
sept. og 12. sept.) og með því
haldið vel vakandi máli, sem
mjög er umræðna þörf, enda
varð ég var við það á ferð minni
um landið um sömu mundir, að
greinarnar vöktu athygli og um-
tal. Menn ræddu eðlilega um
stofnun, sem kölluð er „rannsókn
arstofnun landbúnaðarins" og
sagt er að byrjað sé að reisa án
lagaheimildar og án samnings
um landsafnot til tilrauna í grjót
urð á Keldnaholti.
Þótt almenningi sé gjarnast að
ræða um þær hliðar málanna,
sem standa skuggamegin við vel-
sæmið, hvort sem um er að ræða
p&rsónuleg eða opinber vanda-
mál, þá tel ég vera nauðsyn á,
enda hið rétta augnablik til þess
nú áður en Alþingi kemur sam-
an, að taka inn í þessar umræð-
ur stofnanir landbúnaðarins al-
mennt.
Þess skal aðeins minnzt, að sl.
áratug hafa verið samin allmörg
lagafrumvörp um „rannsóknir í
þágu landbúnaðarins". Öll hafa
þessi frumvöírp og þessar til-
lögur haft nokkuð til síns ágætis,
en þau hafa haft eina og sömu
banameinsemd, þ. e. þau hafa ver
ið barmafull af óraunsæi, og
semjendum þeirra hefur aldrei
tekizt að fela nógu vel eigin við-
leitni til að tryggja sjálfum sér
aðstöðu og völd innan hinna
hugsuðu stofnana.
Sú saga fylgdi greinum Björns
Stefánssonar um landið, að hann
hefði verið spurður um, hvernig
stæði á. að hann þyrði að rita
Trésmiði
vantar mig. Mótasmíði, innivinna. Eftir-
vinna, vetrarvinna.
INDRIÐI NÍELSSON,
Flókagötu 43 — Sími 17987.
Sendisveinn
ÓSKAST STRAX, HÁLFAN EÐA
ALLAN DAGINN.
Sindri hf.
Hverfisgötu 42.
ungir menn
óskast til starfa í Mjólkurstöðinni í Reykja
vík. — Uppl. hjá stöðvarstjóra.
MJÓLKURSAMSALAN.
Nýkomiö skyrtuefni
Fjölbreytt litaúrval.
Jóh. Karlsson Gl Co.
Sími 15977
Afgreiðslustúlka úskast
DAGVINNA.
Sælgætisbúðin
Lækjargötu 8.
svo skeleggar og hvassar grein-
ar um stofnanir landbúnaðarins
og matargefendur búmenntaðra
manna. Svar hans var sagt á þá
leið, að hann ætti ekkert í hættu,
þótt hann segði sannleikann um-
búðalaust um búnaðarstofnan-
irnar og núverandi forystumenn
búnaðarmálanna; hann hygðist
lifa á því að beita menntun sinni
af raunsæi, en ekki á því að
lefla fyrir skammsýnum mönn-
um.
Búfræði hefur verið til um-
ræðu í þessu landi af og til hina
síðustu áratugi og margvíslegar
búfræðistofnanir hafa verið reist
ar og starfræktar, lög samin og
oft endursamin eftir aðstæðum
og breyttum tímum. Sumt af
þessu hefur reynzt vel og til var-
anlegs gagns en annað verið
gagnslaust eða til skaða eins. —
Væri nú þörf á að gera hlutlausa
athugun á, hvað hefur verið til
gagns og hvað til ógagns og
stefnt til öfugþróunar í þessum
málum á þessari öld. Þarf við þá
rannsókn að beita raunsæi og
rökvísi en sleppa allri tilfinninga
semi og listsögu þessarar þjóðar;
sem sagt Brennunjáls-Saga, hurð
in frá Valþjófsstað eða rúmfjölin
frá Flatartungu eiga alls enga
samleið með hagfræðilegri, verk-
fræðilegri og félagslegri þróun
landbúnaðarins.
„Fiskur“ Björns Stefánssonar
„á þurru landi“ er hin hnittnasta
ádrepa til umhugsunar fyrir okk-
ur búfræðinga landsins og hina
kosnu oddvita bændastéttarinnar
í félagslegum og búfræðilegum
málefnum. Björn bendir á hina s.
n. „rannsóknarstofnun landbún-
aðarins", sem þeir Halldór Páls-
son og Pétur Gunnarsson komu
sér saman um að láta Framsókn-
arflokkinn og Sjálfstæðisflokk-
inn sameinast um að reisa handa
sjálfum sér, enda fer ekki dult,
hverjir eiga að vera alls ráðandi
þar innan húsa og utan. Tilrauna
mönnunum úti í sveitunum eru
ekki ætlaðir margir geislar af
skinflóði þessa vísindaröðuls.
Fleira í málum okkar veldur á-
hyggjum og umhugsun. Búnaðar
samböndin í landinu yfirtaka í æ
ríkari mæli starfsemi Búnaðar-
félags Islands, og er sú þróun
söm hér og í nágrannalöndunum,
þótt við séum nokkrum áratug-
um á eftir í þeirri þróun. Stofn-
anir landbúnaðarins í Reykjavík
myndu þurfa skrifstofubyggingu
með um það bil 20 herbergjum,
en færri þó, ef farið væri að fela
búnaðarsamböndunum beint
mörg af þeim verkefnum, sem
nú eru unnin í Reykjavík, en
eiga heima í skrifstofum búnað-
arsambandanna og lenda þangað
í fyllingu tímans. Þessari húsþörf
er fullnægt af ráðamönnum land-
búnaðarins með framkvæmd,
sem líkja mætti við „hafskipa-
útgerð á Hvítárvatni", svo að ég
noti aðra samlíkingu Björns
Stefánssonar. Bændahöllin hefur
tvö anddyri gegn vestri. í öðru
anddyrinu er gestamóttaka í fín-
asta hóteli landsins, þar sem ein-
stöku bóndi leggur leið sína fyr-
ir forvitnisakir, svo að jafnvel
þykir fréttnæmt í blöðum, en
þegar komið er inn um hinar
dyrnar blasir við manni skiltið:
„Upplýsingaþjónusta Bandaríkj-
anna“. Alls konar fjármagnsfyrir
tæki hafa hreiðrað notalega um
sig í höll þessari, sem reist er
fyrir fórnarskatt bændastéttar-
innar, en „upplýsingaþjónusta ís-
lenzkra bænda“ býr enn við
Tjarnarendann í gamla húsinu.
Þar stunda dyggir þjónar þess-
arar gömlu og góðu stofnunar
skýrslustörf sín og aðstoð við
bændur án þess að sýna á sér
nokkurt fararsnið eða áfergju í
lúxusaðbúnað hallarinnar. Sjálf-
ur hef ég haft gaman af ævintýri
Bændahallarinnar, en rök þess
hef ég aldrei skilið til fullnustu
og réttmæti þess, að einmitt B. í.
snaraði út þessum milljónum til
að byggja þetta ágæta hús.
Vandamálin blasa allsstaðar
við í stofnunum landbúnaðarins,
sem kostaðar eru af ríkissjóði.
Tilraunastöðvarnar líða eins og
kýr með súrdoða, í Atvinnudeild-
inni hefur um langan tíma verið
líkast ástatt, eins og hjá Goð-
mundi á Glæsivöllum, þar sem
menn vega hvern annan í góð-
semi.
Þá skyldu menn ætla, að gam-
aldags bændaskólar með kennslu
HÖFUM OPNAÐ VERZLUN
AÐ LAUGAVEGI 99
UNDIR NAFNINU
F I F \
sem áður var verzlunin Stakkur. — Við
munum kappkosta að hafa fjölbreytt úr-
val af fatnaði fyrir fullorðna og börn.
*
Vcrzlunin FIFA
(Gengið inn frá Snorrabraut) - Sími 24975.
Tannlækningastofa
Hefi opnað nýja tannlækningastofu að Tjarnar-
götu 10, 2. hæð. — Viðtalstími kl. 10—12 og 2—5,
laugardaga kl. 10—12. — Sími 12632.
Friðleifur Stefánsson, tannlæknir.
form í deiglu séu ekki hinar
æskilegustu menntastofnanir fyr
ir þrekmikla og sjálfráða bæjar-
unglinga, eða það sé til eflingar
búfræði í landinu og verkmennt-
unar sveitafólks að gera út tv®
dýra bændaskóla og þó af mikl-
um vanefnum, þegar landi og
þjóð nægði einn lítill skóli og sé
þá miðað við búfræðiþarfir bezt
menntuðu búnaðarþjóða.
•
Ég ætla ekki að hafa þessa
grein ýtarlega, heldur er erindi
mitt með henni að leggja orð i
belg mikilvægs málefnis, sem ég
hef oft áður fjallað um opinber-
lega.
Það, sem ég tel nú vera mikil-
vægast, er að gera öll málefni
búfræðinnar í landinu einfaldari
og ódýrari og hagnýta betur hina
menntuðu starfskrafta. Búnaðar-
skóli er frumstofnun búfræði i
landinu. Tilrauna- og rannsókna-
stöð er stofnun í næstu röð, ea
engin rök eru til í þessum heimi,
sem mæla gegn því að þessar
tvær stofnanir, skóli og „rann-
sóknarstofnun landbúnaðarins**
séu saman á einum stað. Verði
þessi „rannsóknarstöð landbúnað
arins“ reist á Keldnaholti, þá er
sjálfsagt áð stefna að því að
leggja niður búfræðikennslu á
Hvanneyri og flytja hana til
Reykjavíkur, eins og garðyrkju-
fræðingur lagði til sl. vetur i
blaðagrein.
Verði hins vegar haldið áfram
rekstri búnaðarskóla á Hvann-
eyri, þá er ekkert vit í öðru en
reisa rannsóknarstofnun land-
búnaðarins þar.
Við skulum reyna að staðsetja
rétt búskapinn meðal íslenz-kra
atvinnuvega og ennfremur skul-
um við afmarka rétt markmið og
verkefni íslenzkrar búfræði og
rannsóknarstarfsemi. í þessum
heimi eru starfræktar landbún-
aðarstöðvar í þúsundatali. ís-
lenzk rannsóknarstöð á að glíma
við sérstök íslenzk viðfangsefni,
sem erlendar vísindastofnanir
sinna ekki eða hafa ekki fengizt
við. Fyrsta verkefni íslenzkrar
búfræðistofnunar (skóla eða
rannsóknarstofnunar) er þó að
tryggja það, að fylgzt sé með er-
lendum rannsóknum, svo að ekki
sé verið að eyða hér fé og vinnu
í að endurgera rannsóknir og til—
raunir, sem margar tilrauna-
stöðvar hafa gert í öðrum lönd-
um.
Mín skoðun er sú, að það þurfi
að einbeita kröftum og fjármagni
í að koma hér á stofn einni öfl-
ugri og góðri búfræðistofnun, þar
sem bæði er kennsla og tilrauna-
starfsemi eftir þörfum landbún-
aðarins til lausnar á hagnýtuna
vandamálum en ekki hávísinda-
legum. Ýmsar stofnanir, sem nú
eru lamaðar og linlega starfrækt-
ar væri réttast að leggja niður,
að minnsta kosti í bili. Seinna
kunna að skapast þarfir fyrir til-
raunastöðvar víðar um land, en
ég held að það verði langt þang-
að til að þessar þarfir verði há-
værar í kröfum sínum. Sann-
leikurinn er sá, að það eru aðeins
Gróðrarstöðin á Akureyri og Til-
raunastöðin á Sámsstöðum, sem
stofnsettar voru af búfræðiiegri
þörf. Hins vegar má deila um
réttmæti staðarvalsins.
Vonandi verða öll þessi mál
betur rannsökuð og rædd af þing
mönnum og ráðamönnum, áður
en næsta hæð verður steypt i
húsi „rannsóknarstöðvar landbún
aðarins“ á Keldnaholti.
Gunnar Bjarnason,