Morgunblaðið - 05.10.1963, Blaðsíða 10

10
VORGUNBLADID
r
Laugardagur 5. okt. 1963
Grænland

grein
DANMARKSHAVN á 76° 70’
og 18°46'. íbúatala 12 menn,
fæddir utan Grænlands. Heim
skautamyrkur frá ágústlokum
í 4 mánuði. Þetta eru upplýs-
ingarnar, -sem er að finna um
Danmarkshavn í handbók
Politikens um Grænland.
Við Grænlandsfararnir frá
íslandi komumst þó-að raun
um að dagsetningarnar varð-
andi heimskautamyrkrið eru
ekki nákvæmar, því við vor-
um þar einmitt í ágústlok og
sólin kom enn upp. Lengd
myrkurtímans skakkar þó
ekki mikið. Heimamenn tjá
okkur að sólin hverfi venju-
lega um 27. október og komi
upp aftur 13. febrúar og sé
henni þá ■vel fagnað með
veizlu. Á meðan hún laetur
ekki sjá sig, er reyndar allra
Piltarnir í stöðinni í Danmarkshavn líta á daeblaðið silt frá sama mánaðardegi
í -fyrra. Þriðji maður frá hægri er stöðvarstjórmn, H.nut Nielsen.
Heimskautamyrkur í
halfan fjdrða mánuð
Þá er ekið á hundasleða yfir isinn i tunglskini
skemmtilegasta birta. Svo
lengi sem tunglið er í fyll-
ingu, er það allan sólarhring-
inn á lofti og varpar fölum
bjarma yfir ísbreiðuna. Og þó
norðurljósin séu meira áber-
andi sunnar, þá gætir þeirra
einnig yfir Danmarkshavn.
Og hvað eru svo tólf mehn
að gera þarna norður á hjara
veraldar? Þeir eru veðurat-
hugunarmenn og hafa mikil-
vægu hlutverki að gegna. —
Strax á dögum Danmerkur-
leiðangursins 1906-1908 gerðu
veðurfræðingar veðurathugan
ir. En nú, á dögum flugsins,
eru veðurathuganir ekki að-
eins fróðlegar heldur nauð-
synlegar. Flug yfir Norður-
Atlantshaf byggist beinlínis á
veðurfregnum frá veðurstöðv
unum, sem reknar eru á Græn
S landi og víðar með styrk frá
ICAO, alþjóða flugmálastofn-
uninni. Flugáætlun hverrar
flugvélar miðast að sjálfsögðu
við vinda háloftanna, þar eð
flugtími hlýtur að nokkru að
miðast við meðvind, mótvind
eða hliðarvind, og veðurfar á
svæðinu ræður flugleiðinni.
Veðurstöðin í Danmarkshavn
sendir 8 sinnum á sólarhring
frá sér veðurfregnir og tvisv-
ar á sólarhring, rétt fyrir kl.
11, fara fram háloftaathugan-
ir. Þá er hvítum belg með
léttri lofttegund sleppt upp í
loftið. Hann þenst út og stækk
ar eftir því sem loftið þynn-
ist og því hægt að fylgjast
með honum marga tugi km
upp í loftið með þar til gerð-
um sjónauka, ef veður er
bjart, en annars með sérstök-
um tækjum. Neðan á belgn-
um er svo sérstakur útbúnað-
ur, sem sendir frá sér upplýs-
ingar um rakastig og hitastig
á leiðinni, sem mótteknar eru
niðri í háloftastöðinni. Ég
fylgdist með einum slíkum
belg og sá hann með berum
augum 20 km uppi í loftinu
og fór hann allan tímann þráð
beint upp, svo ekki hefur ver
ið mikil gola þann daginn. —
Veðurstöð hefur verið rekin í
Danmarkshavn síðan 1947.
íbúðarskálinn kostaði
6,2 milljónir króna
í Danmarkshavn starfa alls
12 Danir, ráðnir til eins árs í
senn. Þeir búa mjög þægilega,
í grænum timburhúsum með
hvítum gluggum, því litur
veðurþjónustunnar er grænt.
— Grænlandsverzlunarinnar
rautt. Húsin standa í þyrpingu
við litla vík, sem lögð er ísi,
er stórir borgarísjakar eru
frosnir fastir í. Margir nýlið-
ar voru að byrja árs ráðning-
artíma í ágúst, því sumarskip
ið var. nýfarið. Hafði í ár
komizt alla leið. Þetta var
norskur hvalfangari, Polar-
björn, sem hafði verið fyrir-
skipað að fara ekki inn í mik-
inn ís. Daglega komu líka
frá skipstjóranum skeyti: —
Sé engan ís. Held áfram! Þar
til hann sigldi einn góðan veð
urdag inn í höfnina og sendi
sitt síðasta skeyti: — Höfnin
full af ís! Hann skipaði svo
vetrarforðanum á land, skil-
aði af sér nýliðunum og tók
þá sem vildu heim úr útlegð-
inni. í ár var ekki eins mikill
flutningur og í fyrra, því þá
þurfti að koma til Danmarks-
havn efni í nýtt hús. Þetta er
langur skáli, byggður með
holrúmi undir. Þar eru her-
bergi fyrir hvern starfsmann,
bað, notaleg setu- og borð-
stofa, gott eldhús og salerni
eru inni. Einhverja kosti hlýt-
ur það þó að hafa að fara út,
því byggt hefur verið yfir ána
snyrtilegt kamarskýli og kom
ið þar fyrir grammófóni og
gömlum plötum, svo hægt sé
að sitja úti i tunglskininu og
leika „My Hearts Cries for
You“.
Uppkomið kostaði nýja í-
búðarhúsið eina milljón dansk
ar krónur, eða 6,2 millj. ísl.
Framkvæmdir eru dýrar á
Grænlandi. Það vekur furðu
komumanna að úti fyrir stend
ur stærðar ísskápur, þar eð
ekkert er almennt talin meiri
fjarstæða en að selja eskimó-
um ísskápa. En hann kemur
í góðar þarfir einn- mánuð á
ári, fyrst eftir að sumarskipið
kemur með frystan varning. í
birgðunum er að finna allt
sem hugsanlegt er af góðum
mat og drykk, og afbragðs
matsveinn framreiðir kræs-
ingar í hverja máltíð.
Safna fé og eyða engu
En til hvers eru menn svo
að leggja það á sig að dveljast
1 heilt ár þarna norður í auðn
inni? Flestir segja þeir að
þetta sé prýðis líf, en margir
eru líka að safna fé. Þeir fá
vel borgað (stöðvarstjórinn
hefur 2800 d. kr. á mánuði),
hafa uppihald frítt og greiða
enga skatta, þ.e.a.s. ef þeir
eiga hvorki heimili né eignir
í Danmörku. Slíku má alltaf
hagræða, sumir skilja bara
við konurnar á meðan og aðr-
ir skrifa eignirnar á annars
nafn Oi s. frv.
T.d. er Peter Fabricius trú-
lofaður og ætlar að vera
þarna í 2 ár, til að koma und>
ir sig fótunum áður en han*
kvænist og stofnar heimili, og
hann fær 3000 d. kr. auka fyr-
ir að fara ekki heim á miUi.
Annar piltur er nýkvæntur.
Konan hans er loftskeyta-
maður á skipi og þau leggja
bæði fyrir fé. Eftir 2 ár þurfa
þau að eiga 70—80 þús. d. kr.
saman. Þá ætla þau að kaupa
benzínstöð tengdaföðurins wg
setjast um kyrrt. Hvað um
það, fólk verður alltaf að taka
einhverja áhættu í lífinu,
segja hinir, en hrista samt
höfuðið. Þannig er það um
flesta piltana.
Og þó: Yfirmaður hálofta-
stöðvarinnar, Blaase, er búinn
að vera á Grænlandi í 6 ár,
kemur ætíð aftur. Eitthvað er
það sem-dregur. Og stöðvar-
stjórinn hefur verið þarna i 3
ár og bróðir hans í 2. Allir
kalla stöðvarstjórann Sylte
(sulta), þó hann heiti Knud
Nielsen. Ég spurði um upp-
rana þessa kynlega nafns. J
Á veiðimannsárum sínum .
kvaðst hann hafa átt hund,
sem komst í sultutaukrukku
og hét upp frá því Sultutau.
Og einhverju sinni, er hann
var niðri í Danmarkshavn,
slapp hundurinn. Húsbóndi
hans stóð úti og kallaði Sylte,
og nafnið var yfirfært á hann
sjálfan. Hefur það festst svo
rækilega við hann, að hann
er ekki þekktur undir öðru
nafni á Grænlándi. — Svo
rammt kveður að þessu, að
er hann kom í Grænlands-
málaráðuneytið í Kaupmanna
höfn ávarpaði einn fulltrúinn
hann hátíðlega: — Þér eruð
víst herra Sultutau, er ekki
svo?
Sylte var blaðamaður við
Vestkysten á Jótlandi, eltist
aðallega við lögreglufréttir og
ætlaði að fara að kvænast áð-
ur en hann fór til Grænlands.
í tvö ár stundaði hann veiðar
á austurströndinni og ferðað-
ist um einn með 8 hunda eyki
mánuðum saman. „Og gat eft-
ir það ekki án Grænlands ver
ið“, segir hann. En hvað um
konuefnið? „Það fór út um
þúfur“, svarar hann. Nú hef-
ur hann verið við veðurstöð-
ina í 3 ár, og ætlar heim
næsta sumar, heldur að það
takist. — Fallegast er hér á
vorin, segir hann. Þá liggur
hvít snjóbreiða yfir öllu í
bjartri sumarnóttinni.
Veiðiferðir með hundasleða
Ungur piltur, Gunnar Hu-
sted-Hansen, tekur veturinn
fram yfir, þegar ísinn er orð-
inn landfastur og hægt að
þjóta með sleðaeyki yfir ís-
breiðuna í veiðiferðir. — Erf-
iðast verður að skilja við
hundana, segir hann og hrist-
ir höfuðið. — Bróðir minn sat
alla nóttina áður en hann fór
hjá þeim og hlustaði á ýlfrið
í þeim. Hér er gott að vera.
Sl. ár var aðeins einn, sem
hálfleiddist. Hann var kvænt-
Framh. á bls. 13
Fagrar íshvelfingar ganga langt inn und»r jökulinn. Dan-
merkurleiðangurinn fann þær 1907. Nokkrir ferðalangar í
hellism unnanum.
Refagildran spennt. Þegar refurinn snertir fleskbitann undir
hlassinu, fellir hann það ofan á sig.