Morgunblaðið - 05.10.1963, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
13
f Laugardagur 5. okt. 1963

Austur Grænland
Framh. af bls. 10.
ul og talaði um konuna' sína
alla daga. Við vorum orðnir
fjarska leiðir á henni.
Starfsmennirnir í veður-
stöðinni í Danmarkshavn eru
mikið bundnir við regluleg
skyldustörf. Þeir reyna þó allt
af að koma því þannig fyrir
að þeir geti farið á víxl tveir
saman í veiðiferðir og þeir
eiga nokkra veiðikofa með
ströndinni og á eyjum. Þá
þjóta þeir yfir ísinn í tungl-
skini með 7—9 sleðahunda fyr
ir eyki. Það er dýrðlegt, segja
þeir.
Ekki er þó veitt til þess eins
að deyða, enda veiðar bann-
aðar á ýmsum tímum, meðan
skinnin eru lítils virði, nema
hvað sela- og fuglaveiðar eru
leyfðar allt árið. Snæhéra og
rjúpur má veiða frá 1. ágúst
til 30. apríl og sauðnaut frá 1.
ágúst til maíloka. Sauðnautin
eru þarna í hundraðatali á
sumrin og fitna á því að snapa
víði og lyng, sem ég að vísu
sá hvergi. En á vetrum halda
þau inn í landið og eru dugleg
að krafsa snjóinn ofan af
gróðrinum. Ef úrkoma verður
og vatnið frýs, þiðnar það
ekki allan veturinn og þá falla
sauðnautin í hrönnum. Reynd
ar koma þau ætíð grindhoruð
undan vetri. Starfsmenn
veðurstöðvarinnar mega
skjóta 10 tarfa, en nota leyfið
aðeins á 6—7 dýr á ári. Það
þykir lítið sport að veiða sauð
naut. Hundarnir umkrmgja
hjörðina, og einn tarfur er val
inn og skotinn til matar —
Sjaldan eru þessi geysiþungu
dýr reyndar svo nálægt hí-
býlum að það borgi sig að
skjóta þau og bera kjötið
heim á bakinu.
Hvítrefirnir á austurströnd
Grænlands eru dýrmæt verzl-
unarvara vegna skinnanna,
því þeir ræktast ekki í búr-
um. Þeir eru friðaðir frá því
um miðjan apríl til 1. nóvem-
ber, enda þá dökk hár eða
blettir á feldinum og hann
einskis virði. Stöðvarmenn
gáfu mér samt drifhvítan feld
af refi, sem veiddur var sl.
vetur. Þá eru refir veiddir í
gildrur. Trégrind með hlassi
af grjóti er reist upp og flesk-
biti undir. Um leið og refur-
inn tekur hann, fellir hann
ofan á sig grindina, sem brýt-
ur í honum hrygginn.
Byssulaus andspænis birni
Piltarnir í Danmarkshavn
höfðu sent bjarnarskinnin sín
heim til Danmerkur með sum
arskipinu. Þeir veiddu nokkra
birni í vetur, en leyfilegt er
að skjóta þá frá 1. nóv. til
31. maí. Þeir koma alveg heim
undir hús. -
Eitt sinn í vetur fór mat-
sveinninn t. d. að sækja eitt-
hvað út í geymslu. Er hann
ætlaði inn, stóð stærðar björn
milli hans og eldhússins og
glápti á hann, en birnir ku
vera mjög forvitnir. Hann
kastaði frá sér matnum og
mjakaði sér til hliðar, þar til
hann gat hlaupið í svo sem
%—1 m. fjarlægð framhjá
kauða. Þá tók hann undir sig
stökk inn í eldhús. Björninn
kom að húsinu, stakk höfðinu
forvitinn inn um opinn.glugga
og lallaði frá. Allur mann-
skapurinn kom nú út og gerði
hróp að honum og hræddi
hann burtu, enda ekki veiði-
tími og feldurinn einskis
virði.
Annar kom og var að háma
í sig spik úr tunnu, mat hund-
anna. Einn heimamanna kom
að honum, sótti byssu, hitti
ekki, beið þar til björninn var
aftur kominn að tunnunni og
eignaðist fallegt bjarndýra-
skinn. Ef hundarnir ráðast á
birni, setjast þeir á rassinn og
bíða með hrammana á lofti,
eins og hnefaleikamenn. Þá er
ekki gaman að verða fyrir
þeim. Eins geta birnir tekið
4—5 m í einu stökki og þeir
geta hlaupið á 50—60 km.
hraða, svo vonlaust er að
hlaupa undan þeim, ef þeir
eru í vígahug.
Eitt sinn í fyrravetur voru
tveir frá veðurstöðinni í veiði
ferð. Gunnar Husted-Jensen
gekk á undan á skíðunum sín-
um, og annar ók sleðanum,
þar sem byssurnar lágu, nokk
uð langt á eftir. Um leið og
Gunnar kom fyrir horn á borg
arísjaka, renndi stór björn sér
á rassinum niður af honum
og stanzaði 4—5 m. frá hon-
um. Þeir stóðu þar og störðu
hvor á annan. Gunnar segist
hafa skolfið æði mikið í hnjá-
liðunum. Þannig stóðu þeir
báðir, þar til. félagi hans kom
að, hafði losað byssurnar og
sent birninum skot. — En ég
var engan feld farinn að fá,
segir Gunnar, vsvo ég þóttist
heldur en ekki heppinn þegar
annar björn kom á eftir og
ég gat skotið hann.
í annað skipti var einn
þeirra félaga að læðast að
Veðurathugunarmaður fylgist með hvítum háloftabelg í þar
til gerðum kíki í byrgi úti fyrir stöðinni.
sel, þegar félagi hans sá
björn vera að læðast að sama
sel úr annarri átt. Selurinn
varð þeirra var og stakk sér,
sem betur fór. Björninn var
svo reiður að hann lamdi sjó-
inn með hramminum í gremju
sinni. Birnir eru sagðir mjög
slungnir við að læðast að sel-
um. Ef selurinn lyftir höfðinu,
leggur bangsi annan hramm-
inn yfir svarta blettinn á nef-
inu á sér og liggur grafkyrr.
Björninn er jafnsólginn í ný-
fæddu kópana og norsku sel-
veiðimennirnir, sem sækjast
eftir hvítu hrokknu skinnún-
um á þeim. Urtan skríður upp
á ísinn og kæpir þar undir
snjónum. Björninn þefar hann
uppi og grefur stundum 3—4
m. niður í gegnum snjóinn
eftir kópnum.
Annars segja þessir veiði-
menn í Danmarkshávn mér
að enginn vandi sé að vinna
björn og keppast um að kenna
mér aðferðina. Til þess þarf
kíki, litla töng og sultu-
krukku. Maður snýr kíkinum
öfugt, horfir á björninn gegn-
um hann þannig, tekur töng-
ina og lyftir þessu litla dýri
upp með henni, stingur því í
Gunnar Husted-Jensen og P
hvítrefaskinnum sínum og se
eder Fabricius með nokkuð af
lskinnum.
sultukrukkuna og skrúfar lok
ið á. Mikilvægt er að halda
kíkinum öfugum við augun á
meðan. Eins segja kapparnir
mér, að auðveldasta leiðin til
að veiða refi sé að setja pipar
á korktappa og stilla honum
upp á klett. Þá komi rebbi,
lykti af piparnum, hnerri rösk
lega og slái hausnum við
klettinn.
Að öllu gamni slepptu, þá
mun refaveiði vera æði óör-
ugg atvinnugrein. Knud Niel-
sen var í 2 ár við veiðar og
kom ekki til manna frá apríl
til nóvemberloka. Þó meiri
tími hefði farið í að afla sauð-
nauta og rostunga í fæðu
handa hundunum en í sjálfár
veiðarnar, þá fékk hann rúm-
lega 100 refaskinn. En skinn-
in höfðu þá einmitt fallið svo
í verði að hann hafði aðeins
605 d. kr. gróða, þegar tveggja
ára veiðiskapur var gerður
upp.
Blaðið með réttri dagsetningu
— en frá í fyrra
Á milli veiðiferðanna er
lífið í veðurstöðinni notalegt
og rólegt. Menn lesa mikið.
Blöðin koma daglega, Politik-
en dagsett réttan mánaðar-
dag — en ekki rétt ár, held-
ur í fyrra. Blaðabunkinn kem
ur með sumarskipinu og er
eitt blað tekið fram á dag.
Það er mikið áfall fyrir blaða
mann að sjá þetta, við sem
erum sannfærð um að komum
við ekki nákvæmri fregn af
atburði daginn eftir að hann'
gerist, þá sé fréttin ónýt. En
piltarnir í Danmarkshavn
segja að það skipti þá engu
máli hvort bifreiðaslysið, sem
þéir lesa um af áhuga, hafi
gerzt í gær eða fyrra. Og ég
skil það að vissu. leyti, að það
geti verið gott á þessum síð-
ustu og verstu tímum, þegar
í hverju blaði er sagt ugg-
vænlegt ástand í heimsmál-
unum, að geta sagt við sjálf-
an sig: — Allt að komast í
bál og brand? Nú, jæja, þetta
hlýtur þá að vera að verða
búið. Þeir eru þá búnir að
berja&t í heilt ár.
Ekki koma óvæntir gestir
— og nær aldrei kvennaheim-
sókn. Ég mun vera þriðja kon
an, sem kemur í heimsókn til
Danmarkshavn síðan leið-
angrar komu þar fyrst laust
eftir aldamót. Árið 1956 kom
þar kventannlæknir í flug-
vél á leið frá Station Nord og
eitt sinn hafði tannlæknir á
einu sumarskipanna konu
sína með sér sem aðstoðar-
stúlkú.
Fýrir utan sumarskipið,
koma ekki aðrir reglulega en
þriggja manna flokkur her-
manna á hundasleða einu
sinni á ári og 1—2var fljúga
flugvélar F.í. yfir og henda
niður pósti. í hina árlegu eft-
irlitsferð danska hersins með
ströndinni fara ekki aðrir en
hraustustu og þjálfuðustú
menn sem fyrirfinnast í her
hans hátignar, enda ekki
heiglum hent að ferðast með
hundasleða þessa 3000 km.
strandlengju frá Station
Nord suður að Hvarfi. Á
stríðsárunum fundu þeir í
einni slíkri sleðaferð veður-
stöð og herstöð, sem Þjóð-
verjar höfðu komið sér upp á
Sabineyju, skammt sunnan
við Danmarkshavn. Þeir réð-
ust til atlögu, einn féll og
tveir voru teknir til fanga.
Annar þeirra, Marius Jensen,
afvopnaði seinna yfirmann
stöðvarinnar og flutti á
hundasleða sem fanga sinn
þriggja vikna ferð til Scores-
bysund. Seinna reyndu Danir
að vinna stöðina, en tókst
ekki, en Bandaríkjamenn
eyðilögðu hana með loftárás
að tilvísun þeirra.
Vetur kominn í ágústlok
Meðan við dvöldum í Dan-
markshavn um mánaðamót
ágúst- september kom reglu-
legt vetrarveður með 4—10
stiga frosti, hvassviðri og snjó
í einn dag, svo félagar okk-
ar urðu að hætta mælingum
á fyrirhugaðri flugbraut og
liggja inni í kofa þar uppfrá
þar til lægði.
Á meðan gengum við, sem
ekkert höfðum fyrir stafni, til
að skoða íshelli þann hinn
mikla, sem Danmerkurleið-
angurinn fann árið 1907.
Hann gengur langt inn undir
jökulinn, þar sem vatn iieíur
holað ísinn og myndað feg-
urstu hvelfingar. Er hægt að
komast inn í hann á haustin,
annars liggur snjór fyrir op-
inu. Er þar fagurt um að lit-
ast, græn litbrigði kastast í
ljósbroti af íshvelfingum Og
ísmyndunum.
Óveðrið tafði okkur aðeins
um einn dag. Fimm mínútum
eftir að verki flugvallarsér-
fræðinganna lauk, flaug Lóan
af stað. Þó veður væri dásam-
lega fagurt, fýsti engan að
eiga á hættu að lokast þarna
inni í vetrarveðrum. Við flug
um til Meistaravíkur, sem er
þriggja tíma flug og daginn
eftir alla leið heim til Reykja-
vikur 5% tíma flug.
Þegar flogið er yfir þetta
hrjóstruga land, sem nefnist
Grænland, skilur maður vel
svarið, sem eskimóar eru
sagðir gefa við hverju sem
er: Imara — kannski! Þeir
vita sem er, að þarna tjóar
lítið að ákveða — hvers er
maðurinn svo sem megnug-
ur?
— E. Pá.
«1

900 nemendui
í barnaskolum
Akureyrar
AKUREYRI, 2. október — Barna
skóli Akureyrar var settur í
kirkjunni í gær kl. 2. Sr. Birg-
ir Snæbjörnsson flutti bæn og
skólastjórinn Hannes J. Magn-
ússon, skólasetningarræðu. Um
790 börn verða í skólanum i vet-
ur í 28 dejldum og kennarar
verða 25. Kennara vantar enn að
skólanum. Nýr fastakennari er
Halldóra Þórhallsdóttir.
Glerárskólinn var einnig sett-
ur í gær. Þar verða 108 börn í
5 deildum. Kennaralið er óbreytt
tveir fastakennarar auk skóla-
stjóra, Hjartar L. Jónssonar, og
einn stundakennari. Skólinn er
fullskipaður og hefur orðið að
vísa nokkrum börnum úr Gler-
árhverfi í Oddeyrarskólann
vegna þrengsla í húsinu.
— SV.P.
Stofnað félag Þfóðverja
og Þýzkalandsvina
í FYRRADAG var stofnað hér 1
Reykjavík félag ÞjóðVerja, bú-
settra hér á landi, og vina
þeirra. Félagið nefnist Hanseat
og dregur nafn sitt af Hansa-
kaupmönnum, sem hér voru fyrr
á árum.
Hlutverk félagsins er að halda
uppi félagslífi meðal Þjóðverja,
sem hér dveljast, bæði heimilis-
fastir og um stundarsakir. Einnig
mun félagið auka kynningu með
Þjóðverjum og íslendingum og
leitast við að kynna þýzkt þjóð-
líf. —
Stjórn skipa: Formaður er
Diter Wendler, ritari Helga Haus-
mann og gjaldkeri Ulfar Jensson.
Engin sérstök skilyrði eru fyrir
að eerast félaei hins nvia félaes.
II III MUWi
Það geta allir orðið sem óska að
kynnast Þjóðverjum hér á landi
og fræðast um Þýzkaland og
þýzka menningu.
Nefndir voru kjörnar á stofn-
fundinum, svo sem ferðanefnd,
íþróttanefnd, leiknefnd og
skemmtinefnd.
Félagið hefur starfsemi sína
með dansleik í Glaumbæ næst-
komandi þriðjudag, 8. október kL
9.00. Öllum áhugamönnum um fé-
lagsstofnun þessa er velkominn
aðeaneur.