Morgunblaðið - 08.07.1965, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 8. júlí 1965
SjÖtugur:
Jón V. Hjaltalín í Brokey
Hraði og aftur hraði. Tíminn
á fleygiferð, þar er engin stífla
hvorki kransæðastífla eða ann-
að. Við þjótum frá einum áfanga
á annan. Hver tíu ár eru ekki
lengi að líða. Áður fyrr voru
tíu ár langur tími, en nú. ...
Þetta stafar af því að nú eru
verkefnin svo mörg, nóg að
gera og mikið meira en það og
á þessum velmegunartímum
gleymist svo margt og það getur
enginn merkt lengur að nokkru
sinni hafi verið hungur og harð
rétti á íslandi. Sem betur fer,
nú hafa allir það gott hvað efna-
hagshliðina snertir. í Brokey á
Breiðafirði búa rausnarbúi á
föðurleifð sinni bændurnir Jón
og Vilhjálmur. Þeir hafa byggt
sér vandað og rúmgott íbúðar-
hús og ráðizt í mikla ræktun.
Hafa fengið skurðgröfur til að
bylta mýrunum þar og er það
hreinasta stórvirki sem þeir hafa
ráðist í þar og ekki líður á löngu
þar til 12 til 15 hektarar lands
koma þar í gagnið. Það sem ein-
kennir heimilið í Brokey er
hversu samhentir þeir bræður
og konur þeirra eru. Ég hefi
aldrei heyrt talað um að nokkur
misklíð hafi komið þar upp,
heldur þvert á móti, samtökin
og samhugurinn sterkur til allra
átaka. Það hefir líka lyft þeim.
Myndarbragurinn víðkunnur og
ekki eru þeir fáir skemmtiferða-
hóparnir sem um .Breiðafjörð
hafa farið sem hafa haft við-
komu í Brokey. Og þar hefir
•íekki aldeilis verið í kot vísað.
Ferðafélagið hefir oft átt þarna
ánægjulegar viðdvöl. En það var
nú ekki þetta sem efni þessarar
greinar var heldur hitt að mér
varð um daginn kunnugt að Jón
bóndi í Brokey stæði senn á sjö-
tugu, og fannst mér þá ekki
koma annað til mála en að
bregða upp nokkurri mynd af
honum fyrir lesendur Mbl. og
taka nokkrar myndir í Brokty.
Lagði ég því leið mína eitt
kvöldið með drengjum þeirra
Brokeyinga á þeirra myndarlega
bát og gisti um nóttina. Það fór
líka þannig að tíminn var ekki
að bíða eftir mér og áður en
varði var stundin sem ég liafði
ætlað mér þarna á þessu ágæta
heimili runnin, og nokkuð bet-
ur. Báturinn sem sótti mig dag-
inn eftir var korninn áður en
samtal okkar Jóns var búið, eða
ef það hefir þá nokkumtímann
verið búið, því svona samtölum
lýkur aldrei og af nógu er að
taka.-Ég bað Jón að draga upp
fyrir lesendum blaðsins nokkrar
svipmyndir úr lífi sínu og gef
ég honum nú orðið.
„Ég er fæddur hér í Brokey.
Foreldrar mínir Kristjana Kristj
ánsdóttir frá Gunnarsstöðum í
Dalasýslu, og er enn á lifi hjá
okkur bræðrum rúmlega 90 ára
að aldri og faðir minn Vigfús
Jónsson Hjaltalín. Hann var
fæddur í Brokey og átti þar alla
tíma heima og sömuleiðis for-
eldrar hans. Foreldrar mínir
byrjuðu búskap árið 1894.
Það fyrsta sem ég man eftir
mér er þegar ég var um 4 ára
gamall var farið að heiman til
kirkju að Breiðabólsstað. Þá var
farið á árabát og voru eitthvað
10-12 manns í förinni og þétt
setið. Það var siglt og ágjöf var
talsverð því hvass vindur var á.
Ég var í mínu bezta pússi í fall-
egri blússu og man ég að ég
fékk stóra gusu yfir mig og
blotnaði. Þetta var fyrsta gusan
sem ég fékk í lífinu. Auðvitað
þurrkaði á hana burt eins og
allar aðrar gusur sem ég hefi
fengið á æfinni. Ég man vel
eftir aldamótunum. Kannske eru
mér þau minnistæðust fyrir að
skip frá ísafirði sem var í Stykk
ishólmi slitnaði þar upp í aftaka
vestanroki. Er það eina skips-
strandið sem ég man eftir.í Brok
ey og engar sagnir man ég um
annað. 18 manns voru um borð
í skipinu og björguðust þeir allir
hingað til okkar. Þá var ekki
brúin sem þú sérð þarna milli
eyjanna í Brokey, eða yfir í norð
urey, en þar fór skipið upp.
Varð því að ferja skipverja alla
yfir sundið en vegna veðurofs-
ans voru ekki teknir nema tveir
þrír í einu og er mér sérstak-
lega minnisstætt ofurkapp pabba
við björgunina og bylurinn ofsa-
legur. Skipsbrotsmennirnir urðu
að vera hjá okkur í 4 daga og
ekki var hægt að hafa nokkurt
samband við land. Þegar lægði
var strax farið inn í Hólm að
tilkynna atburðinn og skömmu
síðar voru mennirnir sóttir inn-
eftjr. Lárus H. Bjarnason var
sýslumaður Snæfellinga þá og
kom hann strax inneftir og hé]t
prófin. Var mér starsýnt á yfir-
valdið, því það hafði ég aldrei
séð áður. Nokkru síðar kom
hann og hélt uppboð á skipi og
varningi. Keyptu eyjamenn í
sameiningu mest af strandgóss-
inu. Skipið var rifið og notaði
pabbi sinn hluta m.a. til að
byggja brúna milli eyjanna og
hefir hún staðið æ síðan svo þú
sérð að góður viður hefir ver-
ið í skipinu.
í æsku man ég eftir 8 eyjum
byggðum hér í nágrennihu og
sem tilheyra Skógarstrandarhr.
Voru þær nefndar Suðureyjar.
Var sambúðin góð og samgang-
ur enda stutt á milli. Gátum við
í Brokey kallað milli Öxneyjar
og eins við Ólafseyjar og heyrð
ist vel. Um stórar fjörur gátum
við gengið út í Öxney. Þá gátu
þeir talað milli Rifgirðinga og
Öxnéyjar og eins milli Gvend-
areyja og Geitareyja. Þetta
kom sér vel ef bátur var ekki
við hendi. Helzta skemmtun
manna var að spila og komu þá
eyjamenn hver til annars. Það
voru fagnaðar og tilhlökkunar-
stundir. Stundum var hægt að
koma á dansleik. Ég man það
t.d. í Gjarðey var harmonikku-
ir 4 kennurum á mínum skóla-
tíma. Ég var 14 ára þegar
fræðslulögin gengu í gildi og
þóttu þau' rnerk. Ég gekk undir
próf hjá sr. Jóni Magnússyni.
Kirkjusókn áttum við að Narf-
eyri. Fyrsti presturinn sem ég
sá var séra Jósef Hjörleifsson.
Hann var hér elskaður og dáður
og söknuður er hann lézt langt
um aldur fram.
Eyjalífið hefir fært mér bæði
hagsæld og hamingju. Það er vit
að að eyjarnar hafa um langan
aldur verið matarkista landsins
þegar annað þraut. Svo er enn.
Nógur er heyaflinn og veit ég
ekki til að hann hafi nokkru
sinni þrotið.
Mitt álit er að vegna mann-
fæðar hafi eyjabúskapurinn
lagst niður í mörgum eyjum
Ég tel að eyjabúskapur verði að
vera í tvíbýli, samhjálp. Ein-
yrkjar á eyjum eiga í þeim örð-
ugleikum sem hrekur margan
manninn til uppgjafar. Meðan
fólkið var margt í hverri ey
blessaðist allt og blómgaðist, en
með nýjum yiðhorfum og nýj-
um kröfum þoldu ekki eyjarnar
nema að vissu marki og því flutt
ust menn á fjarlæga staði. Hjón
in urðu stundum ein eftir. Þótt
útvarp og talstöðvar breyti nú
mikið einangrun eyjanna hefir
það þó því miður ekki getað veg
að upp á móti hinu. En mikið ör
yggi er í að geta látið til sín
heyra daglega og eins að geta
fylgst með öllum viðburðum dag
lega. Útvarpið kemur sannarlega
í stað hinna vísu manna sem
héldu uppi skemmtan á heim-
ilunum áður fyrri. Ég held nú að
svo muni fara að þegar fjölgar
fólki á íslandi muni eyjarnar aft
ur byggjast, sérstaklega þær
stærri. Einhvernveginn heilla
þær fólkið og saga þeirra í land-
inu er sterk og litrík. Hún mun
varðveitast. Gjöfular hafa þær
verið og enginn deilir um að
.... mani eftir átta eyjum
byggðum-
sitt vita. Þannig hefir hann kom
ið mér fyrir sjónir og eru kynni
okkar orðin bæði löng og
skemmtileg.
Ég vona að sú trú Jóns um að
eyjarnar byggist aftur og veiti
um langan aldur mörgum börn-
um þessa lands hamingjuríka
daga, verði að veruleika. Fram-
kvæmdir þeirrá bræðra í Brok-
ey bera þess glöggt vitni að
þeir trúa á framtíð eyjanna, ann
að dettur þeim ekki í hug. Brok
ey mun vera stærsta eyja lands-
ins og ábyggilega stærst á
Breiðafirði. Auðlegð hennar veit
enginn, en bræðurnir eru á-
kveðnir að kalla þau fram svo
sem kostur er. Þetta eru bjart-
sýnismenn.
. Árni Helgason
Sko&unarferðir
um IVIývatn
NÝLEGA hófust reglubundnar
skoðunarferðir um Mývatnssveit
og nágrenni. Lönd & leiðir, Akur
eyri, standa fyrir ferðum þessum
í samvinnu við Hótel Reynihlíð I
Mývatnssveit. Allar ferðirnar
hefjast við Hótel Reynihlíð. Um
helgar eru tveggja og fjögurra
tíma ferðir um Mývatnssveitina.
Eru þá skoðaðir þar, undir leið-
sögu kunnugra, allir þekktustu
staðirnir, eins og Dimmuborgir,
Námaskarð, Grjótagjá o.fl.
Á virkum dögum er síðan farið
í lengri dagferðir. Á þriðjudögum
er farið niður með Jökulsá á
Fjöllum að vestan og stanzað við
Dettifoss, Hólmatungur, Hljóða-
kletta og Ásbyrgi og síðan til
baka upp með ánni að austan.
Er leiðin meðfram Jökulsá að
vestan mjög sérkennileg og
skemmtileg.
Á miðvikudögum og föstudög-
um er farið upp með Jökulsá allt
upp að Herðubreiðarlindum og
síðan áfram inn að Öskju. Þar
eru skoðaðir gígarnir og hraunið
frá gosinu 1961, en ennþá er þar
mikill hiti í jörðu og gufan rýkur
úr gígborgunum. Einnig verður
farið inn að Öskjuvatni og Víti.
Á fimmtudögum verður svo far
ið hringinn: Dettifoss-Ásbyrgi-
Tjörnes-Húsavik. í heimleiðinni
verða hverirnir í Reykjahverfi
skoðaðir og byggðasafnið að
Grenjaðarstað.
í allar þessar ferðir verður
notuð traust fjallabifreið, þar
sem víða á þessum leiðum er
ekki fært venjulegum fólksbif-
reiðum.
Daglegar ferðir eru frá Akur-
eyri til Mývatnssveitar frá ferða-
skrifstofunni, Akureyri. Er þá
ferðazt í þægilegum langferðabif
reiðum og Goðafoss skoðaður í
leiðinni.
leikari og var það óspart notað.
Með búskapnum smíðaði
pabbi töluvert af bátum og hafði
yndi af. Einnig gerði hann við
fjölda báta. Hann var eins og
aðrir eyjamenn mjög greiðvik-
inn. Það máttu heita óskráð lög
hér í eyjunum að menn hjálp-
uðu hver öðrum og minnist ég
ekki að bón væri neitað ef nokk-
ur tök voru á að gera hana. And
rúmsloftið var því ánægjulegt
og tel ég mér happ að hafa alist
upp í þessu umhverfi Eyjamenn
voru miklir iðnaðarmenn á þeim
tíma. Ólafur í Ólafsey var t.d
ágætis gullsmiður og smíðaði
merkilega hluti. Pétur í Rifgirð
ingum með beztu vefurum og
svona mætti fleira nefna. Ég
var ekki gamall þegar pabbi
fór að hafa not af mér og iðinn
var ég að hjálpa honum við
smíðina og nú undrast ég hve
þolinmóður ég var. Hjálpin við
pabba varð mér góður skóli og
hefi ég getað gert við margt
sem aflaga hefir farið hér.
Fræðsla okkar barnanna var
góð á þeim tíma. Pabbi og Jó-
ihann í Öxney höfðu á hverjum
vetri heimiliskennara og nutu
eyjabörnin þess. Ég man t.d. eft-
Séð í land í Brokey.
eyjalífið er hollt og veitir þá ham
ingju sem mölur og ryð fær
ekki grandað. Það hefir sína ann
marka, en kostirnir eru þó langt
um fleiri og varanlegri. Það er
mín sannfæring. Ég tel mig lítið
til einangrunar hafa fundið0
enda stutt í Hólminn og þangað
liggur leiðin oft. Það sem mér
finnst einna verst hér að ekki
skuli vera áætlunarferðir um
þessar suðureyjar bæði til að
flytja okkur póstinn og eins að
gefa fólki kost á a# sjá sig hér
um. Þetta gæti verið mjög til
athugunar fyrir póststjórnina að
koma slíkum ferðum á. Væri
það vel þegið. Mér finnst vor í
lofti á íslandi og ég er bjart-
sýnn á framtíð lands og þjóðar.
★
Jón er kvæntur frú Ingibjörgu
Pálsdóttur frá 3öðvarshólum í
Vesturhópi og eiga þau 3 syni.
Jón hefur gegnt fjölda trún-
aðarstarfa í sinni sveit. Verið
sýslunefndarmaður yfir 20 ár í
hreppsnefnd og eins í fræðslu-
nefnd um lengri tíma. Samvizku
semi hans í öllum þeim málum
sem hann vinnur að er frábær.
Hann má vissulega ekki vamm
Soragat í Bonn
Bonin, 6. júlí, NTB, AP.
Giuseppe Saragat, Ítalíuforseti,
kom í dag til V-Þýzkalands í
fimm daga opinbera heimsókn.
Utanríkisráðherra Ítalíu, Amin-
tore Fanfani, er í för með Sara-
igat. Saragat og Fanfani munu
eiga viðræður við Erhard kanzl-
ara og Gerhard Sehröder utan-
ríkisráðherra. Eitt helzta um-
Tæ’ðuefni á f undum þessum verð-
ur mál Efnahagsibandalagsin%
þar sem allt fer nú aflaga.
Þá er ráðgert að Ítalíuforseti
h/eimsæki Vestur-Berlín, Köln,
Dusseldorf, Hamburg og Luibeck
og hitti að máli eimhverja landa
sína er þar vinna, en í V.-Þýzka
landi vinna nú 330.000 ítalir við
ýmis störf og eru þriðjungur
allra útlendinga við vinnu þar
í landi.
Jeppakerra
í ágætu standi til sölu. — Upplýsingar í Coca Cola
verksmiðjunni.
Ferðafdlk athugið
Veitingahúsið Hlöðufell er opið alla daga.
Gjörið svo vel og reynið viðskiptin.
Hringið í síma 41173.
Veitingahúsið HLÖÐIJFELL, Húsavík.