Morgunblaðið - 05.11.1969, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLA£>IÐ, MIÐVIKUDAGUR 5. NÓVEMBBR 1960
gefur þú mér?
þær 1 Suðurlöndum
Hvað
— segja
Viðtal við Þórð Albertsson, umboðsmann SIF sem
hefur selt saltfisk í Suðurlöndum í yfir 40 ár
Fyrir skömmu birtist mynd í
Mbl. úr hófi, þar sem Sölumið-
stöð íslenzkra fiskframleiðenda
var að heiðra Þórð Albertsson,
sem verið hefur umboðsmaður
samtakanna í Suðurlöndum frá
upphafi. Þórður hefur reyndar
unnið að því að selja islenzk-
an saltfisk við Miðjarðarhaf í
yfir 40 ár. Oft hefur verið haft
viðtal við menn af minna til-
efni. Því lagði fréttamaður
blaðsins leið sina á Borgina,
þar sem Þórður býr alltaf þeg-
ar hann er heima og þar sem
þá má jafnan finna hann í
góðra vina hópi, spjallandi um
landsins gagn og nauðsynjar og
fólkið I bænum, rétt eins og
hann hefði aldrei á brott farið.
En það var ekki fólkið
í Reykjavík, sem nú var til um-
ræðu, heldur útivistarár Þórð-
ar. Bezt að byrja á byrjun-
inni, tildrögum þess að Þórður
fór utan til að selja íslenzkan
saltfisk í Suðurlöndum. Var
það ekki árið 1928?
— Jú, 1928, svarar hann. Ég
var þá gjaldkeri hjá Johnson
og Kaaber. Hafði verið í Verzl
unarskólannm hér og búinn að
taka próf úr Pitmans skólan-
uim í London í enskum bréfa-
gkriftum. Hér heima hafði ég
lært spönsku í einn vetuir. Þá
var það, að mér bauðst vinna
við saltfisksölu í Suðuriöndum.
Áður en ég fór til Spánar, var
ég eitt sumar á Langanesi við
að kaupa saltfisk, til að kynn-
ast þeirri hldð málisins. Á Spáni
og Ítaliíu var ég svo við salt-
fisksölu þangað til Fisksölu-
samlagið var stofnað 1932. En
þá var ég fyrst sendur til
Grikklands.
— Það hlýtur að vera mikil
breyting fyrir ungan mann að
’koma héðan úr hinu fábreytta
Mfi, sem var í Reykjavík, og
til Suðurlanda. Er ekki mikilil
munuir á viðhorfum fóiksins,
sem þar býr, bæði í viðskipt-
um og daglegu lífi, og okkar
hér á Islandi?
— Fyrir mann, sem er uppal-
inn í Reykjavik, er það mikil
breyting að koma í þessi lönd
við Miðjarðarhafið. Fyrst verð
ur maður auðvitað að læra mál
ið. Það lærist ekki nema í land
iniu sjálfu, þrátt fyrir undir-
búningslærdóm virðist aUltaf
talað of hratt, þangað til mað-
ur hefur náð málinu. Hugmynd
ir heiðarlegs ís'lendings breyt-
ast auðvitað við að koma í um-
hverfi, þar sem öll brögð eru
leyfileg. Þetta er ein refskák,
þar sem fslendingurinn tapar
ölium leikjum, þangað til hann
er farinn að lœra að vara sig.
Farinn að breyta viðhorfum,
án þess að láta nokkuð af þeim
innfædda heiðarleika, sem við
toöfum til að bera. Fyrsta sjálf-
stæða verkefnið, sem ég fékk,
var að fara til Grikklands. Og
betri kennara í þessum sökum
en Grikki er ekki hægt að fá.
Þaroa ríkir allt annar hugsun-
arháttur, Balkan-orientalskur
hugsunarháttur, sem er aliit
annar en hér og ekki hægt að
útskýra fyrir íslendingum.
Sannleikurinn er sá, að í þess-
uim löndum er lífið svo erfitt
og hart, að fólkið lærir frá
unga aldri meiri sjálfsvörn en
við íslendingar þekkjum eða
kunnum. Þar verða menn að
setja sig í stel’linigu villidýrs-
inis, sem setur út kl'ærnar og er
tilbúið til áhlaups, ef á þarf
að halda, því annars er það
hreinlega etið.
HVAÐ GEFUR ÞÚ MÉR
f STAÐINN
— Manstu eftir nokkurri sér
stakri reynisliu frá þessum
fyrsta tíma þarna, sem gæti gef
ið okkur betri hugmynd um
þetta?
— Já, ég man að einlhver
fyrsti mál'Shátturinn sem ég
lærði í Grikklandi, var eitt-
hvað á þá leið að maður borg-
ar ekki vagnihestinum heldur
kúskinum. Ég kom l'íka úr landi
þar sem voru frjálsar ástir.
Maður var ungur og llífsglað-
ur og ég man að ég bauð einu
sinni ungri grískri stúl'ku út.
Við vorum að dansa og
skemmta okkur, eins og gengiur
og gerist. Svo fylgdi ég henni
heim, þakkaði fyrir kvöldið og
spurði hvenær við sæjumst
næst. Þá sagði hún þessa setn-
imgu, sem ég hefi aldrei gleymt
og lært mikið af: „Hvað gefur
þú mér?“ Sannleikurinn er sé,
að í þessum löndum fær maður
e'k'kert fyrir ek’kert.
— Animars Líkaði mér vel'við
Grikki, heldur Þórður áfram.
Maður vandist fljótt þessu smá
snuði, sem er I Suðurlöndum.
Því þó Grikkir séu með smá-
pretti, þá drepa þeir mann
ekki. Ég man t.d. að um það
leyti sem ég var að verða mat-
arfær í tungu þeirra þarna
suður frá, þá kom ég í veitinga
hús og fékk mér að borða. Það
kostaði þetta ákveðna gjald,
en dagimn eftir kostaði ná-
kvæmlega sama máltíð 10 drök-
mum meira. Ég sagði við þjón-
inn, að þetta væri skrýtið, 90
í dag, en 80 í gær. Ég hélt að
ég fengi mínar 10 drökmur
dregnar frá. Nei, hann þaikfcaði
fyrir, sagði að reikningurinn
hefði verið 10 drökmum of lár
í gær, ég skuldaði sér 10 drök-
xnur. Eftir að ég var farinn að
læra grískuna betur kom ég í
annað sinn í veitingahús, fékk
matseðilinn og pantaði lamba-
steik. Þegar reikningurinnkom
sá ég að lambasteikin var þar
10 drökrmum hærri en á mat-
seðlinum. Ég var fjári montinn',
kallaði á þjóninn, og sagði:
„Sjáðu góði, þú setur lamba-
Steikina á 55 á reikninginn, en
á matseðlinuim stendur 45“.
Hann bað mig afsökunar, sagði
að eins og ég gæti skilið kæmi
oft fyrir misskilningur. Þessi
væri leiðinlegur. Ég var hinn
hróðugasti og sagði að þetta
væri allt í lagi, öllum gæti
skjátlazt. Þá tók hann matseð-
ilinn, strikaði yfir þessar 45 og
Skrifaði 55 í staðinn. Misskiln-
iniguirinn var sem sagt á matseðl
inum, ekki á reifcningnum. Þá
var mér ljóst, að við slíka
menn var ekkert að gera.
Nokkuð fyrir utan Aþenu, þar
sem ég bjó, höfðu Grikkirnir
spiliavíti, svokallað Casino. Þang
að er manni boðið ókeypiis fram
og til baka í fínum bússum og
jafnvel stundum gefið að borð-a
þegar á staðinn er komið, en í
spilavítinu eru öll spilin a-uð-
vitað merkt og rúl'lettan und-
arlega gerð. Svo að maður fer
alltaf út með tap. Minnir þetta
á banka, sem gefur saklausu
barn-i, sparisjóðisbók með nokkr
um krónum í, svo það haldi
áfram að leggja í bókina, en
svo er megnið tefcið aftur af
barninu með gengisfellingu.
Þórður var fjögur ár í Grikk
iandi til 1936. Þá fór hann og
var einn vetur við sölu á fiski
til Egypta'lands. Hvernig kunni
hann við sig þar?
— f Egyptailandi kunni ég
vel við mig, svarar hann. En
það er annað að sjá póstkort
af píramíduinum með úllföldum
og döðlupál'mium til skrauts eða
að vera þarna sjálfur, þar sem
alilit er fullt af sjúkdómum, eit-
urflu-gum og alls konar hættum.
Nú má segja, að allt sé fallegra
á póstkorti — nema ísland, þvi
á kortum af því sést efcki þetta
tæra loft, sem við höfum og all
ir sem hingað koma öfunda
okku-r a-f. Við seldum töl'uvert
af saltfiski tiil Egyptalands á
Þórður Albertsson.
þessum tíma, en þó sérstaklega
frá Grikklandi og Italíu. Þetta
vair fisteur, sem hafði skemmzt
t.d. ra-uður fisikur. En Egypt-
arnir gerðu sér bara lítið fyr-
ir og máluðu hann hvítan. Þeg-
ar ég kvartaði yfir þessu,
spurði hvort Arafoarnir yrðu
efcki veikir af málningun-ni, þá
litu þeir á mig með fyrirlitn-
ingu: „Arafoar, þeir fá ekki í
magann. Þeir fara niðlur að Níl
og fá sér vatnssopa að drekka.
Ef þú gerir það, þá ertu dauð-
u-r eftir tvo daga, færð af því
alla heimsins sjúkdóma.“
— Svo fór ég til Ítalíu, seg-
ir Þórður, og þar var ég fram
á stríðisárin eða þar -til M-uisso-
l'ini fór í stríðið. Þá hætti fisk-
sal-a þangað. En ég fór til Spán
ar. Þangað voru seldir nokkr-
ir farmar árið 1940 og ég var
við það, þangað til þeir gátu
ekki llengur keypt af okkur
vegna stríðsins. Ég var á Ítal'íu,
þegar Muissolíni var að halda
sínar ræður og ná upp stríðs
stem-ningu'n-ni. Honum -gekk það
m-jög ill-a. Eins og við vitum,
vilja ftalir heldur leilka á
madoMn en s'kjóta úr byssu. Já,
ég heyrði þessar ræðiur hans.
Han-n var ræðumaður milkill,
kunnd vel að leggj-a álherzliu á
það sem við átti. En það var
auðséð á öllu-, að ítalir vildu
ekki blóðsútihelliingar. Ég man
vel eftir dögunum í mai og júní
þegar Frakkland var að f-alla
og þeir voru að vinna upp
stríðsstemninguina. Þá hafði
han-n sent hópa stúdenta og
ungra manna að eoska ræðis-
mannabústaðnum, til að hrópa
sia-gorð og brjóta rúður. Brezki
ræðismaðurinn hringdi auðvit-
að í lögregluna og hún varð
auðvitað að koma. Miikl'u vatni
var sprautað á stúdentan-a og
ég man að tveir rennblautir
sögðu við mig: „Það er fjári
hart að vera sendur til að
brjóta rúður og svo er bara
sprauitað á mamn vatni og mað
ur rekimn í burtu".
— Þá var einræði Musisolin-
is á ítallíu, Þú hefur upplifað
það víðar?
— Já, sannleikurinn er sá, að
þegar ég kom fyrst til Spán-
ar 1928, þá v-ar þar einræði
undir stjórn Gen-eral Prirno d-e
Rivera, í landinu við hliðina-,
Portugal, var Mka einræði.
Einnig á ítaMu, ein-s og ég sagði
áða-n. Og í Gri-kklandi var ein-
ræði, þegar ég var þar. Sá
gemerál-1 hét Metaxas. Þetta
voru nú okkar viðskiptalönd,
sem við selduim okkar fisk til.
En ekki urðum við varir við
það í íslienzkum blöðutm að yf-
ir þessu væri kvartað. Nú er
alltaf verið að kvarta yfir ein-
ræði í Griikfclandi og Spáni og
gera aHls konar samþykktir í
þá átt, þó ég sé persómulega á
þeirri skoðun að við eigum efcki
að s'kipta ofckur af innanríkis-
málum ammarr-a þjóða. Sérstak-
leg-a ekki þegar það eru vina-
þjóðir, sem kaupa okkar afurð
ir. Þetta gemgur svo langt, að
í sjónvarpi, útvarpi og blöðum
er tal-að um Tito forseta og
Franco einræðisih'erra. Þeir eru
kan-nski báðir einræðisherrar,
en líka báðir þjóðthöfðingjar
landa sinna. Það á að kalla þá
það sama. Ei-n -af mínum fyrstu
1-exíum í þessum löndum, sem
ö-l’l eru kaþól'sk, var að skipta
mér aldrei af eða tala um það
hvaða innanríkisstjórn þessar
þjóðir hefðu og heldur ekki
trúmá-1 þeirra. Ég heiti á þeirra
máli prótestant, en það orð þýð
ir auðvitað að mótmæl-a. Þegar
ég er spurður um trú mína, þá
svara ég bara að ég sé krist-
inn m-aður. Það nægir. Þessu
er Mkt farið með ofekuir fslend-
inga. Við mundum ekki kæra
okkur um að hér kæmi Grik'ki
eða Spámverji og hlypi upp á
tu-mnu á Lækjartorgi og hróp-
aði: — Niður með Kri-stján
Eldjára!
VERÐFALL EÐA
EKKI VERÐFALL
— Þú hefur verið hjá SIF
frá upphafi. Hvað var upphaf
þess?
— Fi-sksöluisam'lagið var sfofn
að árið 1932, ein-s og fyrr seg-
ir. Þá hafði um tveggja ára
skeið ríkt mikil óvissa og verð
fatl á okkar s a Itfiskm örku ðu-m,
sérstakle'ga á Spáni og Portu-
gal. Hér voru ýmsir aðil-ar,
sem keyptu og fluttu út fis'k.
Þar var emgin sa'nwinnia. Þvert
á moti samkeppni. Árangurinn
var sá, að þeir buðu kannski
sama maignið af fiski hver í
sínu lagi, þannig að hinn er-
lendi kaupandi hélt -að fisk
birgðir hér á íslandi væru
æiklu meiri en þær voru. Selj-
endur fóru líka að bjóða hvern
ann-an niður og var svo komið,
að erfiitt reyndist að selja fi-sk-
inn okkar. Hann v-ar kannski
látinn í uimiboðssölu gegn ein-
hverri Mtilli útborgun. Svo átti
hitt að koma seinn-a. Áraingur-
inn varð oftast sa, að ek’keTt
kom meira nema reikningar og
kostnaður, sem gat verið meira
og minna uppspund. T.d. vá-
trygginig, geymsluikost n-a ður í
marga mánuði o.fl. á fi-ski, sem
þó var löngu s-e'lidur.
— Hvað um þett-a verðfall á
Spá'narm-arkaðinum, sem tad-að
var um?
— Þa-ð er nú saga-, sem mér
finnst aldrei hafa verið nægi-
tega skrifuð. Verðfall eða ekki
verðfall? Emmþá lif-a nofckrir af
þessum Spámverjum, sem þá
keyptu af okfcur fisk, þó syn-
ir þeirra séu teknir við af ftest
uim. É-g hefi stundum verið að
spyrja þá, hveroig þetta hafi
verið í raun og ver u. Mér
finnst ég eiginlega fá það út
úr því, -að þá bafi verölag á
matvörum verið norma'lt og
neyzla sú sama og áður. Þá
segi ég við þá: Úr því verðla-g
á öðrum m-atvörum hélzt og
neyzlan mimnkaði ekki, af
hverj-u þurfti ofekar fisfcur
einn að lækka í verði? Þá er
það, að mér sýnist ég stundum
sj-á glotti bregða fyrir. Ogdreg
þá ályktun að þetta hafi
kanmski verið sjálfskaparvíti
hjá okkiur. Sann-leikurinn er
sá, '£ið á þessum árum áttum við
engin vopn. Við höfðum ekki
okkar eigi-n menn á staðnum.
Við voruim ofuirseldir því, sem
þeir réttu að oikkur. Og þeir
gengu á la-gið, notuðu sér að
hér var engi-n samheldni.
— Samnleifcurimn er sá, h-eld
ur Þórður áfram eftir stutta
þögn, að þegar hugsað er til
baka, þ-á er þa-ð alknerkitegt,
að t.d. Ve-rz'lunarskðlinin ungaðd
út 20—30 mönnuim á ári, og
þessir menn fóru aliir í inn-
flutningsverzlun, — í að flytja
in-n rúsínur í stað þess að selja
fisk í Suðuirliönd'uim. Ég var í
Verzlumarskólanum og hvað
lærðum við um útflutning okk-
ar? Ekki neitt. Við voru-m að
lesa einihverjar úreltar bækur
um viðsikiptafræði, því að hún
úreltist með viisisu miilibiil'i og
þarf enduroýjun í kennslu. f
Skólann eiga auðvitað að koma
útgerðarmenn og fiskimenn, til
að fræða þessa umgu verzlun-
arm-enn um afurðir o'kkar, um
útflutningsvörur þjóðarinn-ar.
Um þær heyrðum við aldrei
orð.
OKKAR EIGIN MENN
— Samkvæmt þinni reyn-sl-u
er þá rétt að hafa ístenzka
menn á þessum stöðum?
— Já, nú sikilst mér að sam-
tökin huigsi sér að vin-na að því
að þarna séu eingöngu íslenak
ir uimboðsm-enn eða ök'kar eig-
in menn. Þetta sem nú er efst
á bau'gi, að bæta verzlunarfull
trúum við á sendiráðin, er gott
og btess-að. En það bezta fyrir
oklkur væri, eins og áður segir,
að hafa ung.a viðskiptafræðinga
eða verzlu'nar>menn í viðskipta-
löndunum, sem auðvitað taki
sín l'aun hjá FiSksölu'sam-laginu,
en sem uim leið séu gerðir að
óLaunuðum verzlunarf-ulltrúum
méð dápiomiatiisk réttdndd. Það
mundi gefa þeim mjög sterka
aðstöðu og opn-a þeim alar dyr
við opimbera aðila á viðfcom-
andi stöðum% Þess'ir menn gætu
svo gefið fslandi allar þær
skýrslur, sem æskitegar eru
frá viðkom-andi landi og einindg
annazt fyrir þá sölu á öðrum
fislkafuirðum-, t.d. lýsi, iðnað-ar-
lýsi og hvad-lýsi, sem notað er
þarma o.fl. Það ein-a, sem háð
'hefur starfi minu þairna suðúr
frá er það, að mér hefur verið
neitað um slíka aðstöðu. Þeg-
ar ég kom aftur til Spánar
laus’t eftir heims'Styrjöldina, hitti
ég spánsfcan kumningja min-n,
sem spurði mig, hvort Danir’
færu en-n með utamrífcismál
ökka-r. Ég sagði auðvitað mei.
Nú, sagði ha-nn. Fara keppiniaut
ar ykkar Norðmenn þá með ut-
anríkismál ykkar. Ég spurði
hvernig honum dytti í hug
þessi vitleys-a. Nú jæja, sagði
Spámverjinn, ég bara héit þetta
af því þið hafið Norðmemn fyr-
ir ræðismenn í báðum löndum-
um á Pireneaskaiga-num.
— Þú sagðir áðan, að ungir
græningjar af fsl'andi væru
tekn-ir við nefið, fyrst eftir að
þeir koma ókunmuigir staðhátt-
um?
— Þessir menn ei'ga -auðvit-
að margt eftir að læra, þegar
þeir koma til Suðurlanda. Auð-
vitað kemur fyrir í byrjun, að
t.d. er verið að skoða fisk i
pakikhúisi úti á Spánii. Kaup-
endur fara með mann út í horn,
þar sem opnaður er pakki eftii
Framhald á bls. 19