Morgunblaðið - 22.12.1972, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 22. DESEMBER 1972
Matthías Bjarnason um f járlagafrumvarpið:
500 mill j óna kr.
greiðsluhalli i raun
Minnihluti fjárveitingarnefndar flytur engar
breytingartillögur við f járlagafrumvarpið
ÞRIÐ.TA umræða um fjárlög'
hófst í sameinuðu Alþingi eftir
hádegið í gær. Stefnt var að þvi
að ljúka afgreiðslu fjárlaga
seint í gærkvöldi eða nótt. Nið-
urstaða á tekjuhlið friunvarps-
ins er 22,9 milljarðar kr. f ræðu
Matthiasar Bjarnasonar kom
fram, að raunverulegur greiðslu-
Iialli á frumvarpinu nemur 492
millj. kr. Fulltrúar Sjálfstæðis-
flokksins og Alþýðuflokksins í
fjárveitinganefnd fluttu engar
tillögur til breytinga á fjárlaga-
friunvarpinu og lýstu yfir því,
að fremur bæri að stefna að
lækkun ríkisútgjalda en hitt.
Hér á eftir verður greint frá
umræðwm um frumvarpið, sem
fram fóru siðdegis í gær.
Geir Gunnarsson, formaður
fjárveitingamefndar, gerðd grein
fyrir sameiginlegum tillögum
nefndarinnar og tillögum meiri-
hlutans um tekjuhlið frumvarps
iins. Sagði hann, að breytingar-
tillögurnar mörkuðust af efna-
hajgtsaðgerðum rikisstjómarinn-
ar og nýjum upplýsingum um
tekj'ulliði frumvarpsms.
Þessar nýju upplýsingar byggð
ust á breyttri þjóðhagsspá fyrir
næsta ár. Þar væri m.a. gert ráð
fyrir að ver ðm æt a r á ðs t: öf u n
myndi aukast um 14 tii 15%.
Innflutningur myndi aukast um
22 til 23%. I frumvarpinu væri
ekki gert ráð fyrir öðrum grunn-
kaupshækkunum en 6% hækkun
1. marz n.k. og 7% hækkun til
rikisstarfsmanna. Ekki væri tek-
ið tillit til nýrra kjarasamninga
frá 1. nóvember n.k. Reiknað
væri með, að kaupgreiðsiuvísital-
an yrði að meðaltali 122% stig.
Meðalhækkun verðlags yrði 12
til 13%. Spáð væri 18% hækkun
á ráðstöf unartekj um heimila.
Gert væri ráð fyrir, að söluskatts
stofninn hækkaði um 14%. Hagn
aður af sölu áfengis og tóbaks
væri áætiaður 2075 m. kr„ en
hefði áður verið áætlaður rúm-
ar 1600 m. kr.
Rekstrargjöld væm samtals
21,4 milljarðar kr. en tekjur 22,9
milljarðar króna.
Stefán Valgeirsson mælti fyr-
ir áliti samvinnunefndar um sam
göngumál, sem lagði til, að fjár-
veiting til flóabáta og vöruflutn-
inga hækkaði úr 24,6 m. kr. í
33,2 m. kr. í Ijós hefðd komið, að
útgerðarkostnaður hefði aukizt
mjög mikið. Lagt hefðd verið til,
að ríkisstjómin leyfði 15 til 20%
hækkun farm- og fargjalda. En
auk þess væri nauðsynlegt að
hækka framlög til flóabáta.
Bjarni Guðnason mælti fyrir
áliti menntamálanefnda beggja
þingdeilda um úthlutun heiðurs-
launa listamanna. Alls hljóta 12
menn heiðurslaun. Nefndimar
gerðu tillögu um þrjá menn,
sem ekki hafa fengið heiðurs-
laun áður. Þeir eru: Finnur Jóns
son, Guðmundur Böðvarsson og
Kristmann Guðmundsson.
Matthías Bjarnason tók fram,
að hann hefði við aðra umræðu
talið, að ekki væri mögulegt að
afgreiða fjárlög fyrir jól, þar eð
engar upplýsingar hefðu komið
Matthías Bjarnason
fram um tekjuhlið og fjölmarga
gjaidaliði frumvarpsins. Búizt
hefði verið við, að efnahagsað-
gerðirnar myndu hafa áhirif á
frumvarpið. Þessi skoðun sín
væri enn óbreytt. Upplýsingar
hefðu fyrst komið fram fyrir 2
dögum um tekjuihlið frumvarps-
ins.
Gengisbreytingin hiyti að hafa
margvísleg áhrif á fjárlögin.
Ríkisstjórnin hefði hins vegar
tekið ákvörðun um að knýja þau
fram fyrir jól, án þess að fjár-
veitingamefnd og þingflokkum
gæfist kostur á að fjalla um
breytt viðhorf.
Fulltrúar Sjálfstæðis'flokksins
í fjárveitingarnefnd hefðu tek-
ið þá ákvörðun að flytja ekki
breytingartillögur við frumvarp-
ið. I raun réttri hefði þurft að
flytja tillögur til lækkunar, en
rikisstjómin hefði ekki gefið
stjómarandstöðunni kost á því.
Þetta væri stefna ríkisstjórnar-
innar.
Upphaflega hefðu gjöld ríkis-
ins í frumvarpinu verið áætluð
19,8 milljarðar kr. Nú væru þau
komin upp í 21,4 milljarða kr.
Þau hefðu hækkað um 1,5 mi'llj-
arð kr., þar af um 615 m. kr.
vegna gengisbreytingarinnar. Að
viðbættum lánahreyfingum
myndi gengisbreytmgin hafa
áhrif á fjárlagafrumvarpdð sem
ngemi 628 m. kr. Framkvæmdir
hækkuðu um 353 m. kr., rekstur
og yfirfærslur um 619 m. kr.,
þar af um 500 m. kr. vegna fram
halds verðstöðvunar. Útgjöld
væru skorin niður um 140 m. kr.
vegna lækkupar á útflutnings-
uppbótum.
Tekjuhlið frumvarpsins hefði
upphaflega numið 20,4 milljörð-
um kr. en væri nú 21,9 milljarð-
ar kr. Þetta væri hækkun um
1522 m. kr. Það vekti athygli,
hversu mikið kapp rikisstjóm-
in legði nú á að hagnast á brenni
vínssölu. Síðan spurði hann á
hvern hátt ríkisstjómin ætlaði
að vinna að niðurskurði á fjár-
lögunum, eins og frumvarpið
gerði ráð fyrir að heimilt yrði.
Siðan vakti hann athygli á, að
greiðsluafgangur á frumvarp-
inu væri aðeins 26,2 m. kr. En
samtals ætti að verja til niður-
greiðslna 1686 m. kr. Fjölskyldu-
bætur væru áætlaðar 970 m. kr.
Þetta væru dýrtiðarráðstafanir.
Það vantaði þvi um hálfan millj-
arð til þess að standa undir iiið-
urgreiðslum á vöruverði. 1 raun
væri 492 m. kr. halli á frumvarp-
inu. Þeirri staðreynd væri ekki
unnt að neita.
Þingmaðurinn sagði, að hyggi-
legra hefði verið að játa stað-
reyndir og hafa samráð við
stjórnarandstöðuna um verulega
lækkun ríkisútgjaldanna. Sín
skoðun væri, að ekki ætti að
flytja tillögur um sífelld yfirboð
við fjárlagaafgreiðsluna. Skatt-
heimtan væri orðin svo mikil, að
mál væri að linnti.
Enn hefði ekkert komdð fram
um fjáröflun til fjárfestingar-
lánasjóða. Talið væri, að þá vant
aði nú 3 milljarða kr. á næsta
ári. Erfitt væri að lækka þessa
fjárþörf, því að margir sjóðim-
ir hefðu þegar skuldbundið sig
fyriir næsta ár.
Matthías Bjarnason sagðist
vera svartsýnn á stöðu útflutn-
ingsatvinnuveganna, ef sleppa
ættd öllu lausu, eftir gengisfell-
inguna. Venjulega hefðu verið
gerðar ráðstafanir til þess að
draga úr kauphækkunum og
verðhækkunum og korna i veg
fyrir slæmar afleiðingar gengis-
fellingarinnar. En nú væri ekk-
ert gert. Eftir fáa mánuði yrA*
staða útflutningsatvinnuveganna
komin í sama honf og nú. Þá
hefði ekkert unnizt, nema aukin
verðbólga.
Jón Ármann Héðinsson sagði,
að Alþýðuflokkurinn myndi ekki
flytja breytimgairtillögur við
frumvarpið. Ríkisstjórnin hefði
nú gert ráðstafanir, sem hefðu
i för með sér ýmsar breytingar
á verðlagssviðinu. Tekjuhliðin
næmi nú 22,9 milljörðum kr.
Þetta væri tvöföldum á tveimur
árurn og bæri vott um gifurlega
þenslu og aukna verðbólgu.
Jón Ármann Héðinsson
Raunverulega væri frumvarpið
með greiðsluhalla. Það væri mjög
alvarlegt, þegar slík þensla ætti
sér stað í þjóðfélagimu eins og
raun bæri vitni um.
Stórauknar niðurgreiðslur og
fjölskyldubætur ættu að halda
vísitölunni i skefjum, þó ætti
hún að hækka um 5 stig. Ekki
ÞAÐ KOM fram í ræðu Gumnars
Thoroddsens í umræðwm um
fjárlagafrumvarpið á Alþingi í
gær, að ríkisútgjöld hafa hækk-
að frá 1970 úr 19% af þjóðar-
framleiðslu í 25% 1972 og á
næsta ári væri gert ráð fyrir, að
þetta hlutfall verði kornið upp í
27%.
Gumnar Thoroddsen sagði, að
á árunum 1960 til 1966 hefðu
væri gert ráð fyrlr áhrifum
kjarasamninga næsta haust. Þá
væri ekki tekið tilliit til samninga
yélstjóra og flugmanna, sem nú
stæðu fyrir dyrurn. Allt þetta
myndi þvi auka á óvissuna. Eng-
in trygging værd fyrir þvi, að
ráðstafanim&r myndu duga
nema til mjög skamms tkna; þær
væru því ekki fullnægjiandi. Bk'k-
ert væri vitað um hliðarráðstaf-
anir til þess að hamla gegn
þenslu, sem jafnan væri hætta
á i kjölfar gengisfellimgar. Þetta
væru því fljótandi fjárlög.
Hallclór E. Sigurðsson, fjár-
málaráðherra, sagði varðandi
niðurgreiðsiumar, að sá vamagli
væri í frumvarpinu, að heimild
væri til þess að skena rikisút-
gjöldin niður um 15%. Slitkt
ákvæði hefur síðast verið í fjár-
lögum 1965. Við meðferð þess
máls yrði haft samstarf við und-
imefnd fjárveitingarnefndar að
því er tæki til verklegra fram-
kvæmda en við viðkomandi ráðu
neyti varðamdi rekstrarútgjöld.
Þá gat ráðherra um óskir
Vestmanmaeyimga um rikisábyrgð
á skipi, er koma ætti í stað Herj-
ólfs, og ennfremur gat hann um
ósk um ríkisábyrgð vegna stækk
unar Bændaihallarinnar. Ekki
væri unnt að verða við þessum
tilmælum við fjárlagaaifgreiðsd-
una. En þessi mál yrðiu tekin til
sjthugunar síðar á þinginu.
Kapp væri lagt á að gera hafn-
irnar skuldlausar í lok þessa
árs.
Gunnar Thoroddsen gerði fyrst
að umtalsefni tillögur um við'bót-
arritlaun til rithöfunda og fjár-
veitingar til kaupa á Nesstofu.
Hann tók síðain fram, að ekki
þyrfti að undirstrika, að fjár-
veitingarvaldið væri í höndum
Aliþingis; það væri ákveðið í
stjómarskránni. Ætlazt væri til
þess, að rikisstjórm'in fylgdi því,
sem ákveðið væri í fjárlögunum.
I marz 1968 hefði þó verið talið
nauðsynlegt að sikera niður opin-
berar framkvæmdir. Þá hefðu
veri'ð samþykkt lög um lækkun
rikisútgjaldia. 1 þeim lögum
hefði verið nákvæmlega sundur-
liðað, hvaða gjöld mátti skera
niður.
Á liðnu sumri hefði fjárlög-
um hims vegar verið breytt með
bráðabirgðaliögum, þó að óheim-
ilt væri að gefa út bráðabirgða-
fjárlög. Veitt hefði verið heimild
til þess að skera ríkisútgjöld nið-
ur um al.lt að 400 millj. kr. án
nokkurrar sundurliðumar. Þetta
væri óviðfelldið og aðfinnsluvert,
þó að hann héldi því ekki fram,
að ríkisstjórnin hefði framið
stjórnarskrárbrot.
Þá ræddi hann um hækkun
ríkisútgjald'a og sagði, að len.gra
mætti ekki ganiga á þeirri braut.
Þetta kærni fram í of þungum
álögum á fólki'ð og atvinnufyrir-
tækin. Há rikisútgjöld hefðu
skaðleg áhrif á þjóðarbúið í
þeirri verðbólgu, er við byggj-
um við. Nauösynliegt væri að
lækka stórlega beina skatta. Of
háir beimir skattar drægju úr
vinnulöng'un og minnkuðu þjóð-
artekjur og stuðluðu aö minnk-
ríkisútgjöld verið 16 til 19% af
þjóðarframleiðslu. Á erfiðleika-
árunum 1967 og 1968 hefðu þau
verið 21 og 22% af þjóðarfram-
leiðslunni. Árin 1969 og 1970
hefði þetta hlutf&Il verið 19%.
Þessi tala hækkaði enn á árinu
1971 og 1972, þrátt fyrir ört vax-
andi þjóðarframleiðslu. Árið
1971 hefði hlutfallið verið 22,4%
og í ár væri það 25% og áætlað
væri, að það yrði 27% á næsta
andi sparifjármyndun og ykju
undandrátt við skattaframtöl.
Þá gat Gunnar Thoroddsen
um nauðsyn þess að lækka ríkis-
útgjöldin. Benti hann á, að Al-
þingi og ríkisstjórn gætu komið
sér fyrirfram saman um há-
mark rikiisútigjialda, Þett'a hefði
veriö reynt sumis staðar erlendis
og reynzt vel, eftdr þvi sem hann
vissi bezt.
Lárus Jónsson gerði grein
fyrir tillögu, er hann flytur
ásamt Jóni G. Sólnes um hækk-
I.árus Jónsson
un á fjárveitingu til sjúkrahúss
á Akureyri úr 5 í 20 millj kr.
Þetta væri ein brýnasta félags-
lega framkvæmd á Norðurlandi.
Þá gerði hann grein fyrir til-
lögu um 1 miilj. kr. fjárveitingu
til sjú'kraskýlis á Ól'afsfirði. Öll-
um væri ljós nauðsyn þess, að
bætt yrði úr heilbrigðismálum
þesisa héraös. Loks gerði hann
grein fyrir tillögu um fjárveit-
inigu til hafnarmannvirkja og
lendingarbóta á Akureyri.
Forcaldur Garðar Kristjánsson
benti á, að valikost'anefndin hefði
lagt áherzlu á, að áhrif gengis-
lækkunarinnar kæmu ekki inn
i vísitöiuna. Þaö væri forsenda
þess, að gengislækkunin hefði
tilætluð áhrif almeinnt og á fjár-
mál rikis'ins.
Nú teldi ríkisstjómin sér það
til ágætis, að áhrif frá géngis-
lækkuninni kæmu inn í vísitöl-
una.
Þorvaldtir Garðar Kristjánsson
Þá gerði hann grein fyrir til-
lögu er hann fiytur varðaindi
fjárhag ríkisútvarpsins. Hann
lagði til, að tekjuhlið sjónvarps-
ins yrði hækkuð um 25,1 millj.
kr. og sjónvarpsins um 30,2
mil'lj. kr. eða samtals urn 55,3
miLlj. kr. Fjárhagsáætlun ríkis-
útvarpsinis sýndi halla, sem
þessu næmi. Ef fjárlagiafrum-
varpið yrði saimþykkt óbreytt,
jafnigilti það fyrirmælum um
55 millj. kr. hallarekstur ríkis-
útvarpsins á næsta ári.
ári. Ef tilli't væri tekið til þess,
að ríkið hefði tekið að sér lög-
gæzlukostnað og almannatrygg-
ingiar yrði þetta hlutfall 24%
1972 og 25% 1973.
Gunnar Thoroddsen.
Gunnar Thoroddsen:
Ríkisútgjöldin 27% af
þjóðarframleiðslu 1973
Ríkisútgjöld hækka úr 19 í 25%
af þjóðarframleiðslu 1970 - 1972