Morgunblaðið - 22.12.1972, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 22. DESEMBER 1972
Otgafandí hf. Árvak'ur, Rey!k»ia<vfk
Framkvoemdastjóri Ha.raWur Sveins-son,
Rittatjórar Mattihías Johannassan,
Eyfóffur KorrráO Jénsson.
Styrmir Gumvarsson.
RrtstjérnaríufMsrúi Þtorbljöm Guðrmméeson
Fréttastjón Björn JóhertfV&&an
AugJýsingastjóri Arni Sarðar Kristinsson.
Rrtstjórn og afgreiösla Aöalstraati 6, sfmi 1Ö-100.
Aug'ýsingar Aðaistreeti ®, sfmí 22*4-80
Áskrrftargjeid 225,00 kr á 'ménuði irvnanlan<te
I teusasöíu 15,00 Ikr eintakið
1 lmannarómur segir, að
mesta gengisfallið í þetta
sinn sé það fall, sem orðið
hafi á gengi ríkisstjórnar
Ólafs Jóhannessonar. Þetta
eru orð að sönnu. Viðbrögð
ríkisstjórnarinnar við þeim
vanda, sem hún hefur staðið
frammi fyrir í efnahagsmál-
um sýna, að hún er ófær um
að stjórna og taka nauðsyn-
legar ákvarðanir. Fram-
kvæmd hennar á gengisfell-
tirtgunni er glöggt dæmi um
þetta.
Eftir vikulanga stjórnar-
kreppu, þegar líf stjórnar-
innar hékk á bláþræði, tókst
henni loks að ná samkomu-
lagi um gengislækkun, sem
að flestra dómi, þ. á m. eins
ráðherranna, gengur of
skammt og er aðeins bráða-
birgðaráðstöfun. En ráðstaf-
anir stjórnarinnar í sambandi
við þessa gengislækkun sýna,
að hún hefur ekkert vald á
verkefni sínu. Geir Hall-
grímsson hefur ítrekað borið
fram fyrirspurnir í 8 liðum
til ráðherranna í umræðum
á Alþingi og á nefndafundum
án þess að fá nokkur svör.
Ein þeirra spurninga, sem
Geir Hallgrímsson hefur
beint til ráðherranna, er sú,
hvað verði um þau 2,5 vísi-
tölustig, sem frestað var
greiðslu á í sumar fram að
áramótum. Koma þau til
útborgunar 1. janúar nk.?
Ráðherrarnir hafa engin svör
gefið við þessari fyrirspurn.
Skýringin er sú, að innan
stjórnarliðsins hafa farið
fram heiftarlegar sviptingar
síðustu sólarhringa vegna
þessa máls. Ríkisstjórnin hef-
ur verið að reyna að knýja
verkalýðssamtökin til þess
að gefa þessi vísitölustig eft-
ir, en forsvarsmenn þeirra
neita því afdráttarlaust.
Annað dæmi um það stjórn
leysi, sem nú ríkir í herbúð-
um ríkisstjórnarinnar, varðar
verðlagsákvarðanir. Olíu-
félögin liggja með miklar
birgðir af olíum, sem þau
kaupa með erlendum gjald-
fresti. Fái þau ekki að hækka
þessar birgðir í verði nú
þegar, verða þau fyrir gífur-
legu tapi. Sömu sögu er að
segja um aðrar þýðingar-
miklar vörutegundir. Ólafur
Jóhannesson hafði heitið því,
að olíufélögin fengju að
hækka sínar birgðir, en þá
stöðvaði Lúðvík Jósepsson
afgreiðsiu málsins. Þannig
er hver höndin upp á móti
annarri í þessari ríkisstjórn
og afleiðingin verður stjórn-
leysi og öngþveiti.
Um áramótin rennur fisk-
verðstímabilið út. Að dómi
kunnugra manna nægir geng-
islækkunin til þess að standa
undir þeirri fiskverðshækk-
un, sem ákveðin var í haust
— en ekki meir. Hvað tek-
ur við um áramótin? Óhjá-
kvæmilegt er að hækka fisk-
verð, en hver á að standa
undir því? Þannig rekur eitt
sig á annars horn í ákvörð-
unum ríkisstjórnarinnar en
ekkert samræmi er í aðgerð-
um hennar.
Þegar allt þetta er haft í
huga og margt fleira, þarf
engan að undra, þótt al-
mannarómur segi, að mesta
gengislækkunin hafi orðið á
stjórninni sjálfri. Upplausn
og sundrung er í stjórnarlið-
inu, einn þingflokkur stjórn-
arinnar hefur misst þing-
mann úr sínum röðum, þótt
hann hafi lýst yfir, að hann
styðji stjórnina áfram. En
hversu lengi verður það?
Reiði ríkir innan Alþýðu-
bandalagsins vegna aðildar
þess að gengislækkuninni
eins og herlega kemur fram
í því, að Alþýðubandalags-
félag Raufarhafnar hefur
samþykkt harðorðar vítur á
miðstjórn og þingflokk Al-
þýðubandalagsins vegna af-
stöðu þess til gengislækkun-
arinnar. Forsvarsmenn náms-
manna erlendis, sem hafa
verið vinveittir ríkisstjóm-
inni, draga í efa, að loforð frá
þessari ríkisstjóm hafi mikla
þýðingu. Engum getur því
dulizt, að þessi stjórn er í
algerri upplausn. Ekkert sam-
hengi er í stjórnaratahöfnum
hennar og ljóst, að það er
ekkert nema tímaspursmál,
hvenær hún hrökklast frá
völdum.
GENGISFALL
STJÓRNARINNAR
Ljóð t>óru frá Kirkjubæ
Jafnbáðu nóns og miðaft-
ans í gær var mér afhent að
gjöf falleg bók að búningi,
Ljóð Þóru frá Kirkjubæ, með
heillandi mynd af höfundin-
um framan á kápu og fagur-
gerða fjöður að baki hennar.
Hvort tveggja reyndist vera
táknrænt fyrir Ljóðin.
Ég opnaði bókina með
kvíðablandinni eftirvænt-
ingu — kvíðablandinni af því
að ég hafði ósjaldan hitt
Þóru, meðan hún var lífs,
bæði heima og heiman, oftast
þó á fagnaðsfundum og hún
þá óspart kastað fram vísum
af munni fram, var sem sagt
fljúgandi hagmælt. En kvæði
hafði ég aidrei heyrt eða les-
ið eftir hana. Hagmælska og
skáidskapúr eru alveg sitt
hvað. Léttfleyg lausavísa get
ur svifið á dúnfjöður með
sæmd. En sannkallað ljóð út-
heimtir vængi til fiugs. Og
því var eftirvænting mín
kvíðablandin, að ég óttaðist
fuglana skorti arnsúg á flug-
inu.
Kviði minn reyndist þó
ástæðulaus. Þegar eftir mót-
töku hóf ég lesturinn
og lagði ekki frá mér bókina
fyrr en að honum loknum.
Innihaldið var ekki síðra en
búningurinn, tók honum jafn
vel fram. Bókin hefst á eink-
ar vel gerðum formála eftir
Knút Þorsteinsson fulltrúa,
þar sem gerð er skýr grein
fyrir höfundinum, ætt og upp
runa Þóru og systra hennar,
sem öllum „hefur verið skáld-
skapur og listhneigð eðl-
islæg“, svo sem Knútur orð-
ar það. Þarf ég því ekki að
fjölyrða þar um. En hér má
aðeins geta þess, að móðir
Kirkjubæ.jarsystra var Hall-
dóra Einarsdóttir vel skáld-
mælt fróðleikskona, Andrés-
sonar frá Bólu, sem var þjóð-
frægur hagyrðingur og
skáld. Þá er og getið um eigin
mann Þóru, Jóhann Fr. Guð-
mundsson, vel gefinn mann
og skáldmæltan með ágætum.
Eftir formála Knúts Þor-
steinssonar tekur við aðal-
hluti bókar að efnismagni:
Ljóðin. 1 þeim skiptast á al-
vöruþrungin minni af hjarta
hlýju og hugartryggð, gleði-
óður á góðra vina fundum og
svo glettnisfull gamanljóð.
En þar kom Þóra mér allra
mest á óvart. I öllum ljóðum
hennar og lausavísum er þó
undirtónn breytilegrar lífs-
reynslu ósjaldan harma-
sár eða heimsins vizku gædd-
ur. En hver þessara tóna,
sem má sín mest, þá eru kvæð
in aldrei beizkju bland-
in, því síður eggjar vísna
hennar eitri hertar, sem ís-
lendingum oft hættir til. Ljóð
in hennar Þóru og iausavís-
ur einkennast oftast af hlýju,
söknuði eða góðfúslegum
gamanleik.
Sem dæmi um húmor Þóru
tek ég lengsta kvæðið, Þórs
merkurdrápu, sem fjallar
á gáskafullan hátt um léttúð,
fögnuð og furðukenndir
Merkurfara, ungra og eldri
af báðum kynjum, þar sem
„margur fyrir sumbl og synd
ir sálina lét í pant“ svo orð
skáldkonunnar séu notuð
óbreytt. Kvæðið er leikandi
lipurt og hún gerir ekkert
síður gys að sjálfri sér en
öðrum í hópnum. Eykur það
mjög á ágæti Drápunnar, sem
er einstök í sinni röð og af-
bragðs hlátursefni.
Velflest kvæðin eru tæki-
færisljóð og segi ég bókinni
það síður en svo til hnjóðs.
Það á sinn þátt i að gæða
þau persónulegum sérkenn-
um. Margt þeirra er ort til
barna skáldsins, ekki sízt
Brynhildar (Binnu) sem ljóða
bréf, þegar hún dvaldist í
Frakklandi ásamt manni sín-
um Albert Guðmundssyni, og
til bamabama. Og bera þessi
ljóð frú Þóru fagurt
vitni sem húsfreyju, móð-
ur og ömmu, enda hlýnar les
endum ekki sízt um hjartað
við lestur þeirra.
Enn er eftir að geta síð-
ustu kafla bókarinnar, sem
eru ræður, fluttar við ýmis
tækifæri. Þær eru með svip-
uðum einkennum og ljóðin
og lausavísurnar, ýmist full-
komin alvörumál eins og
Ræða flutt á útiskemmtun á
Seyðisfirði, i sannleika sagt
fagnaðaróður um þennan ein
staka stað að náttúrutöfrum,
og Brúðkaupsræður barna
hennar og tengdabarna:
Brynhildar og Alberts og
Áifþórs og Bjargar, eða hár
fínni gamansemi gæddar í
garð karlþjóðarinnar, svo
sem Bæður fluttar á systra-
kvöldum, einkum sú þar sem
skáldkonan er að gera því
skóna, hvað eiginmennimir í
Frímúrarareglunni séu að
gera á sínum leynilegu fund-
um og kemst að þeirri rök-
studdu niðurstöðu, að þeir
skoði myndir. Ég gat ekki
varizt hlátri, þegar ég las
þessa bráðfyndnu, en þó al-
varlegu ræðu.
Ætti ég að segja, hvað mér
fyndist bezt í þessari bók,
mundi ég nefna Ræðu flutta
á útiskemmtun á Seyðisfirði.
Hún er flutt af svo einstök-
um hughrifum og ást á nátt-
úrufegurð og friðsæld þessa
yndislega staðar. Af henni
mættu allir Seyðfirðingar
vera stórhreyknir og skrá
hana gullnu letri í hjörtu sín
og á veggi sins virðulega ráð
húss.
Mér dettur ekki í hug að
halda því fram, að öll kvæði
og ræður (sem reyndar eru
ljóð í lausu máli í þessari
bók) séu jafngóð eða yf
ir alla krítík hafin. En skáld
og annað fólk á að meta eft
ir því, sem það gerir bezt.
Og þeim, sem starsýnast er á
galla eða það, sem agnúar
geta talizt á ljóðum og lausu
máli, fordæma skóginn, er
þeir finna þar fölnað blað
eða fúna kvisti, læt ég fús-
lega eftir að tína þau upp.
Sjálfur kýs ég mér heldur
Þóra, frá Kirkjubæ.
gróandans tré með grænu
blöðunurh og eins hin, er loga
í haustsins hyr með
sína rauðu ávexti og þúsund
lituð lauf.
Hinum til geðs, er heimta
sannanir fyrir því að hér sé
margt vel kveðið og vitur-
lega sagt, vil ég að lokum til-
færa tvær vísur, sem flétt-
aðar eru inn i Brúðkaups-
ræðu Brynhildar og Alberts:
Oft hnígur sú vonin, er
mestan á mátt,
og minningar fölna um
atburði flesta.
En viðkvæmur strengur, sem
stilltur er hátt,
þarf stundum svo örlítið
högg til að bresta.
Þau mæti, sem hvorki fást
keypt eða seld,
oft kastast á iðu, er
tímarnir renna.
En halda skal vökulan vörð
um þann eld,
sem vori er fæddur, en til
hausts á að brenna.
Fagurlegar verður djúp-
úðug hugsun í bundnu máli
tæplega túlkuð.
Hafnarfirði, 20. des. 1972.
Þóroddur Guðmundsson.