Morgunblaðið - 01.03.1975, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. MARZ 1975
LOFTLEIÐIR
BÍLALEIGA
CAR RENTAL
T2 21190 21188
Athyglis-
verð erindi
og fögur
tónlist
hvern sunnudag kl. 5
í Aðventkirkjunni
Ingólfsstræti 19.
Steinþór
Sunnudaginn 2. mars
flytur Steinþór Þórðar-
son erindi sem nefnist:
SYNDIN SEM GUÐ
GETUR EKKI FYRIRGEF-
IÐ
Árni
Mikill söngur og tónlist
i umsjá Árna Hólm.
Allir velkomnir
Að finna til
sem heild
Oftar en skyldi ber meira á
sundurlyndi en samheldni fs-
lendinga. Þær stundir koma þó
f þjóóarsögunni að landsfólkið
finnur til sem heild, að sam-
hljómur kviknar í þjóðarsál-
inni. Þessi samhugur segir ekki
sfzt til sfn á örlagastundum,
þegar hið neikvæða í náttúru
landsins lætur sverfa til stáls
og fer eldi eða ís um byggðir
þess. Þannig fundu einstakling-
arnir til sem þjóð, er jarðeidur
fór um Heimaey og snjóflóð um
Neskaupstað.
Heit Alþingis, að heildin
skyldi að fullu bæta allt það
tjón, sem í mannlegu valdi
stæði að bæta, átti hljómgrunn
hjá þjóðinni allri. Og raunar
hefur vegur Alþingis f vitund
almennings sjaldan verið meiri
en þá, er þingmenn sneru bök-
um saman f þeirri afstöðu.
Öllum var og er ljóst, að
slfkri heitstrengingu fyfgir sú
skylda að afla fjármuna til
efndanna. Sú leið, sem þótti
nærtækust f tfð fyrri rfkis-
stjórnar, vegna endurreisnar f
Vestmannaeyjum, var hækkun
söluskatts, og sú leið, sem enn
er farin, vegna Neskaupstaðar,
er hin sama.
Að bregðast þegar
á hólminn er komið
Frumvarp til laga um 2%
viðlagagjald á söluskattsstofn
(f stað 1 % áður), til 10 mánaða,
er nú til meðferðar á Alþingi.
32% þessarar tekjuöflunar skal
renna til Norðfjarðardeildar
Viðlagasjóðs og 68% til að
mæta skuldbindingum Viðlaga-
sjóðs vegna eldgossins f Vest-
mannaeyjum. Er hér er komið
sögu bregðast þingmenn
Alþýðuflokks og Samtaka
frjálslyndra og vinstrí manna
skyldu sinni að tryggja á örugg-
an og ábyrgan hátt fjáröflun til
að standa við fyrirheit þings-
ins. Það vekur hins vegar
athygli, að þrátt fyrir deildar
meiningar um fjáröflunarleið f
þessu efni, greiða flestir þing-
menn Alþýðubandalagsins
atkvæði með söluskattshækk-
un, ásamt þingmönnum
stjórnarliðsins. Þingmenn
Alþýðubandalagsins sýna f
þessu máli fulla ábyrgðartil-
finningu en Alþýðuflokkurinn
bregzt, að þvf er virðist af mið-
ur skiljanlegum hvötum.
Fjárþörf Viðlagasjóðs nú —
og um hana eru ekki skiptar
skoðanir — er 1100 milliónir
vegna skuldbindinga varðandi
Vestmannaeyjar og a.m.k. 500
milljónir vegna Neskaup-
staðar. Það er óraunhæft og
hrein sýndarmennska að full-
yrða, að þessum fjármunum
megi ná með sparnaði í ríkisút-
gjöldum þegar þess er gætt, að
skera þarf niður fjárlög yfir-
standandi árs um allt að 3700
milljónir af öðrum óumflýjan-
legum ástæðum.
Afstaða Alþýðuflokksins f
þessu máli er afstaða „Iftilla
sanda og Iftilla sæva“. Allt tal
um „þröng kjördæmissjónar-
mið“, þegar efna á samheit
þings og þjóðar, er fyrir neðan
virðingu þingmanna.
Eingetið afkvæmi
Aður en lög voru sögð fram á
árdegi þjóðveldis á Þingvöll-
um, rfktu lagaboð um frum-
skyldur sveitarfélaga á tslandi.
Þau lög voru fyrstu vfsar trygg-
ingakerfis með norrænum
mönnum. Þar var kveðið á um
bótaskyldu samþegna sveitar-
félags, er hfbýli brunnu eða
búpeningur féll, þá skyldu allir
bæta.
Varanlegur Viðlagasjóður,
vegna náttúruhamfara, sem nú
er að stefnt, er þvf f fullu sam-
ræmi við hina fyrstu löggjöf f
landinu. Ekki þarf að efast um
að slfk löggjöf er f samræmi við
þjóðarvilja. Og sú breyting á
lögunum um Viðlagasjóð, sem
vfkkar út starfssvið hans, vegna
snjóflóða f Neskaupstað og
annarsstaðar f landinu nú f
vetur og skref í þessa átt og
mætir skilningi manna.
Sú afstaða, að samþykkja
bótaskyidu þar til kemur að
skuldadögum, en skerast þá úr
leik er furðuleg, ekki sfzt af
hálfu þess stjórnmálaflokks,
sem á hátfðis- og tyllistundum
telur tryggingalöggjöf f Iand-
inu eingetið afkvæmi sitt.
ORÐ í EYRA
Af sjómenntamönnum
Heldur þött'i manni nú lágt
risið á ráðamönnum þegar þeir
hleyptu meiraðseigja nafna
mfnum Hafstein inní það allra
helgasta á Kjarvalsstöðum í al-
gjöru trássi við gáfaða, lærða
og smekkvísa sjónmenntamenn
og snillfnga. — Það á greini-
lega ekki úr að aka fyrir lands-
feðrum vorum þessa útmánuði:
Fyrst loka þeir sjálfu Þjóðleik-
húsinu fyrir norræna pólitf-
kusa. Jafnvel Jökull og Sjeik-
spír verða að þoka úr kómedíu-
húsi sínu. Og sfðan hafa þeir að
eingu smekkvfsi, dómgreind og
sjónmenntun og hleypa einum
sjálfmenntuðum tómstunda-
málara inná gafl þarsem eingir
ættu að fá að heingja myndverk
sfn aðrir en þeir sem skynja
lögmál og spennu myndflat-
arins, ásamt með innri bygg-
fngu í skúlptúr og hreyfilyst.
1 þessari umræðu (Nú tókst
mér aldeilis upp. Ekki hefði
verið par gáfulegt að nota fleir-
tölu einsog f gamladaga) Já, í
þessari umræðu bólar náttúr-
lega ekki á viti hjá þeim sem
ekkert slfkt hafa til að láta bóla
á. Við mennfngarvitar og sénf
erum á hinn bóginn svo stút-
fullir af þekkfngu á lystum að
míkið má ef einkvur okkar
kafnar ekki f mannviti einsog
Kvasir sálugi fyrir margt
laungu. Sumir gætu jafnvel
sprúngið f loft upp; þvf svo
mfkið af samanþjöppuðum loft-
tegundum býr innifyrir.
Það er nefnilega alveg klárt
mál að gifsklessur og hey-
tuggur, byggðar á þeirri alvöru
f myndverkinu sem einkennir
sanna lyst, svo og samþjöppuð
myndgerð í knöppu formi,
skaphituð f frjórri lystamanns-
hendi, eru þau verk sem blíva
hvað sem hvur segir. Og slfk
verk ein, ásamt með klass-
fskum olfuverkum á striga og
gosverkum, eiga þar fyrir skilið
að komast á stefnumót við lyst-
glaða áhorfendur uppá Mikla-
túni.
Og seigir ekki hin einfaldasta
skynsemi manni að aungvir
menn beri betra skinnbragð á
lyst, einkum og sérflagi góða
lyst, en höfundar hennar sjálf-
ir sem að sjálfsögðu eru nátt-
úrusénf eða sjónmenntaðir f
úttlandinu? — Nema hvort-
tveggja sé.
Nær allir unglingar 1 sumarvinnu -
Fimmti hver vinnur með skólanum
FIMMTI hver unglingur hefur
launað starf að vetrinum með
skóla og sumarvinna er feiki-
iega útbreidd. Allur þorri ungl-
inga stundar launaða vinnu
yfir sumarið eða 87.9% af þeim
sem þátt tóku f könnun, sem
nokkrir félagsfræðinemar
unnu undir stjórn Þorbjarnar
Broddasonar fyrir Reykja-
vfkurborg. Var meginhluti
þeirra 1405 unglinga, sem þátt
tóku í könnuninni sumarið
1973, virkir þátttakendur í at-
vinnulífinu og hafa að því leyti
mikla sérstöðu, séu þeir bornir
saman við jafnaldra sína í
nálægum löndum. Nánast allir,
sem spurðir voru, ætluðu að
vinna á komandi sumri, og tæp-
ur helmingur var þá um vetur-
inn búinn að fá starf. En þarna
var um að ræða unglinga, sem
fæddir voru 1957—60.
I þessari könnun kom m.a.
fram að unglingarnir vinna
mest verkamannavinnu ýmis-
konar eða 31,2%, afgreiðslu-
störf 22,5%, barnagæzlu og
húshjálp 11,9% og sendlastörf
11,9%. Blaðburður er al-
gengastur hjá yngsta hópnum,
þeim sem fæddir eru 1960, en
hverfur alveg eftir næstyngsta
hópinn. Hjá stúlkunum var oft
um að ræða helgarvinnu í
sjoppum. Þær virðast vaxa upp
úr barnagæzluhlutverkinu um
það leyti sem skólaskyldu lýkur
og afgreiðslustörfin taka við.
Athyglisvert er að hópur
stúlknanna er fámennari í
öllum aldursflokkum nema
hinum elzta, sem bendir til að
fremur sé haldið aftur af
stúlkunum en piltunum framan
af.
Athygli vekur munurinn
mílli kynja. Stúlkurnar ætla
næstum upp til hópa að vinna
utan heimilis i framtiðinni og
skera sig liklega áð því leyti
mjög frá kynsystrum sínum af
næstu kynslóð á undan. (Nú
mun rúmur helmingur kvenna
vinna úti). Samt sem áður setja
þær sér markmið, sem eru mjög
frábrugðin markmiðum pilt-
anna, og staðfesta þannig
trúnað við ríkjandi venjur. En
sameiginlegt er piltum og
stúlkum að sneiða alveg hjá
verkamannavinnuflokknum.
Sumarvinnu stunduðu 87,9%
unglinganna, sem spurðir voru,
sumarið áður og í efri aldurs-
flokkunum eru unglingar, sem
ekki vinna fyrir kaupi yfir
shmarið, hreinar undantekn-
ingar. Gildir það jafnt um pilta
og stúlkur. Þótt finna megi
sums staðar mun i vinnuhlut-
falli milli starfsflokka feðra, þá
virðist hann tilviljanakenndur
og ekki fylgja neinum ferli. Af
þvi verður ekki dregin önnur
ályktun en sú, að starfsaðstaða
föður ein sér hafi engin áhrif á
það hvort unglingur vinnur
launaða vinnu að sumri, segir í
skýrslunni. Raunar virðist
mega lita svo á, að sumarvinna
unglinga sé svo ríkur þáttur
íslenzkrar menningar, að það sé
siðferðileg krafa hins félags-
lega umhverfis hvers unglings,
að hann fái sér vinnu að
sumrinu. Ljóst er að mjög stór
hluti hefur varið megninu af
sumarleyfi sínu í vinnu. Þegar
'litið er á vinnuviknafjöldann
með tilliti til starfsflokka feðra
fæst sú athyglisverða niður-
staða, að einna algengast er að
yngri piltarnir, sem eiga feður
við stjórnunarstörf eða lang-
menntamenn, vinni í 11 vikur
eða lengur, en ekki unglingar
úr verkamannafjölskyldum,
sem ætla mætti að hefðu meiri
fjárþörf. Mikill hluti unglinga
vinnur nálægt þvi fullan vinnu-
dag og piltarnir öllu lengri en
stúlkur.