Morgunblaðið - 01.03.1975, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. MARZ 1975
Þetta er hinn nýi Pacerfrá American Motors.
Pacerinn, sem er þriggja dyra, hefur stóra afturhurð og
bogadregna gluggafleti.
PACER
ÁRLEGA koma nýjar gerðir
bíla á markaðinn. í Evrópu
hefur takmörkuð stærð og
sæmileg sparneytni lengi
verið til viðmiðunar. í Banda-
ríkjunum hefur hins vegar
gengið treglega að selja litla
og meðalstóra bíla. Sérlega
hefur bandarísku bílafram-
leiðendunum gengið illa að
sannfæra almenning um
ágæti hinna minni bíla, sem
hafin hefur verið framleiðsla
á síðustu ár.
American Motors, sem er
eitt af helstu amerísku bíla-
framleiðslufyrirtækjunum í
Bandaríkjunum, en þó
minnst þeirra, sýndi nú í
janúar nýjan bíl, er kallast
Pacer.
Pacer kann að minna
nokkuð á Gremlin, sem fram-
leiddur hefur verið í nokkur
ár og sést hefur hér á götun-
um. Við nánarf athugun kem-
ur hins vegar í Ijós að þeir eru
ólíkir og Pacer er raunar ólík-
ur öllum öðrum bílum, sem
framleiddir hafa verið vestan
hafs.
í stað þess að leggja allt
upp úr útlitinu og stærðinni
eins og algengt er þar, var
bíllinn hannaður utan um
fólk. Fjórar manneskjur, sem
vel færi um, voru hafðar til
hliðsjónar.
Pacer á þannig að rúma
vel og þægilega farþega
sína. Hann er fremur stuttur,
a.m.k. á ameríska vísu, en
breiddin er svipuð og á
mörgum stærri bílum og
þannig er rúmið fengið.
Gluggafletir eru mjög stórir,
tvisvar sinnum stærri en á
Mustang II og útsýni því
væntanlega mjög gott. Vélar-
hlífin hallast niður fram á við
til að draga sem minnst úr
útsýni. Dyrnar eru mjög stór-
ar, ná upp í þak, eins og sjá
má á myndunum.
Pacer er með sex strokka
vél, 4230 rúmsm. og þjöpp-
un 8:1. Hann er með sjálf-
skiptingu eða 3ja gíra bein-
skiptingu, vökvaaðstoð á
bremsum, sem eru diskar að
framan. Blaðfjaðrir eru að
aftan en gormar að framan.
Bíllinn kemur á markaðinn
í Bandaríkjunum í mars en
hér i fyrsta lagi síðsumars.
Fjöldi fólks var spurður
álits og ráða í sambandi við
hönnun Pacersins og er hann
sniðinn meir í samræmi við
þægindi og öryggi en tísku.
Sniðinn að kröfum fólksins.
Það er ekki ný aðferð að
spyrja neytendur ráða í sam-
bandi við nýsmíði bíla. Bílar,
sem hafa verið smíðaðir eftir
kröfum þeirra út í yztu æsar
hafa yfirleitt ekki selst.
Mannfólkið er nefnilega
þannig gert að það kaupir
ekki alltaf það sem hag-
kvæmast er.
Spurningin nú er hins veg-
ar hvort raunverulegur mark-
aður hafi myndast fyrir slíka
framleiðslu með breyttum
tímum og aukinni hag-
kvæmni og aukinni hagsýni.
br. h.
Rúmeni nokkur, sem er
hárskeri í Englandi, hefur
mikinn áhuga á auknu
öryggi bíla. Hann telur hinn
þvera framenda bílanna
vera eina meginorsök
dauðaslysa á hraðbrautun-
um. Hann hefur því smiðað
Volvo með oddi, sem ef allt
fer eins og ætlað er, kastast
frá öðrum farartækjum —
gera verður ráð fyrir að allir
aðrir bílar séu einnig með
oddi.
Loftslag fyrri
Loftslag fyrri tfma á Islandi
I þessari grein mun ég i
stuttu máli rekja heimildir um
loftslag fyrri tíma á íslandi, og
styðst þá við athuganir ís-
lenzkra jarðfræðinga og veður-
fræðinga.
Eðlilegt er að skipta loftslags-
sögunni í þrjá hluta. Er sá
fyrstur, sem lesa má úr jarðlög-
um og öðrum jarðmyndunum
allt frá því, er landið varð til.
Með aðstoð nýrra rannsóknaað-
ferða eru jarðfræðingar óðum
að bæta við þá sögu, sem þann-
ig er skráð. Annar hluti er sá,
sem marka má af annálum og
öðrum rituðum heimildum um
árferði eftir að land byggðist,
en varla mun nokkur þjóð önn-
ur eiga jafn itarlegar árferðis-
lýsingar frá fyrri öldum. Þriðji
og síðasti hlutinn fjallar svo um
þær hitastarfsbreytingar, sem
orðið hafa eftir 1845, en þá hóf
Arni Thorlacíus veðurathugan-
ir i Stykkishólmi, sem staðið
hafa samfellt síðan.
Loftslag fyrir Islandsbyggð
Á seinni hluta tertier-
timabilsins fram að ísöld er tal-
ið, að hér á landi hafi verið
hlýtt og fremur rakt loftslag.
Er talið líklegt, að meðalárshiti
hafi verið 10°—15° C, en er nú
viða 3°—5°. Til vitnis um þetta
eru leifar laufskóga, sem lifa í
mun hlýrra loftslagi en nú er
hér á landi. Heldur mun hafa
kólnað, er nálgaðist ísöld, þar
eð bera fór á kuldaþolnari
trjátegundum, en milt mun þó
hafa verið út tertier.
Fyrir 3 milljónum ára hófst
ísöld, og má m.a. marka það af
því, að þá fara að finnast í
jarðlögum, t.d. í hinum frægu
Tjörneslögum, skeldýr, sem lifa
í fremur köldum sjó. Ekki var
ísöldin þó eitt samfellt kulda-
skeið, heldur skiptust á jökul-
skeið og hlýskeið, og er talið, að
jökulskeiðin hafi verið all að 10
talsins. Á jökulskeióunum var
Island að mestuhulið jöklum og
meðalhiti hlýtur að hafa verið
5°—10° lægri en nú. Á hlý-
skeiðum er hins vegar liklegt,
að loftslag hafi verið svipað
og nú er.
Síðasta jökulskeið hófst fyrir
70.000 árum, en fyrir 15.000—
18.000 árum fór loks að hlýna,
og jöklar tóku að hörfa.
Hækkaði þá sjávarborð vegna
bráðnunar, enda þótt land lyft-
ist einnig nokkuð vegna minnk-
andi fargs. Á þessu skeiði hlýn-
andi loftslags bera tveir jökul-
garðar vitni miklum kuldatíma-
bilum, sem um stundarsakir
stöðvuðu hlynunina. Hið fyrra
þessara kuldakasta mun hafa
orðið fyrir rúmum 12.000 árum
og nefnist Álftanesstig. Eru
jökulgarðar þess greinilegir
víða á Suðvesturlandi, m.a. á
Álftanesi. Fljótlega hlýnaði á
nýjan leik, en síðara kuldakast-
ið kom svo fyrir 11.000 árum, og
nefnist það Búðastig. Tilsvar-
andi jökulgarða má greina viða
á Suður- og Norðurlandi.
Fyrir 10.000 árum hlýnaði
svo aftur skyndilega, og mun
ísaldarjökullinn að mestu hafa
verið horfinn fyrir 8.000 árum.
Breiddust þá út þær plöntur,
sem lifaö höfðu af isöldina.
Birkið, sem vió ísaldarlok
virðist nær eingöngu hafa vaxið
norðaustanlands breiddist mjög
ört úr um allt land fyrir 9.000
árum, og gefur það vísbend-
ingu um, að loftslag hafi þá
verið hlýtt og þurrt. Er þetta
skeið nefnt birkiskeiðið fyrra.
Myndaðist þá neðra lurkalagið í
islenzkum mýrum. Síðan jókst
úrkoma fyrir 6.000—7.000 ár-
um og birkið hörfaði, er mýrar
tóku að myndast og breiðast út
(mýraskeiðið fyrra). Var svarð-
mosi einkennisplanta þessa
tímabils, og bendir það til þess,
að áfram hafi verið hlýtt. Aftur
varð loftsiag þurrara og birkið
náði aftur mikilli útbreiðslu
fyrir um 5.000 árum (birki-
skeiðið síðara). Er efra lurka-
lagið í mýrunum frá þessum
tíma.
Allt tímabilið frá 9.000 árum
til 2.500 ára fyrir okkar tíma
var hlýviðrisskeið, og hefur
meðalhiti líklega verið nokkr-
um gráðum hærri en nú. Fyrir
2.500 árum kólnaði síðan ört,
úrkoma jókst og birkið hörfaði
enn á ný, en við tók mýraskeið-
ið síðara. Færðist loftslag þá
smám saman í það horf, sem
það var í við landnám, en birki-
skógar voru þó enn við líði á
þurrlendi.
Loftslag frá landnámi til 1845.
Frá fyrstu öldum Islands-
byggðar eru ekki til ritaðar
samtímaheimildir um árferði.
Islendingasögur fjalla að vísu
um það timabil, en þær eru
ritaðar löngu seinna, og því
engin von til, að samfelldar ár-
ferðislýsingar hafi geymzt i
minni svo lengi. Ýmsar óbeinar
heimildir varpa þó nokkru ljósi
á það, hvernig veðurfari hefur
verið háttað. Áður var nefnd
hnignun birkiskóga, sem að ein-
hverju ieyti hefur stafað af
versnandi loftslagi. Einnig er i
Islendingasögum og öðrum rit-
uðum heimildum getið um, aó
kornyrkja hafi verið stunduð
hérlendis á fyrstu öldum byggð-
ar, og þá einkum sunnanlands.
Ekki er ástæða til að rengja, að
svo hafi verið, enda staðfesta
m.a. frjórannsóknir það. Fljót-
lega dró úr kornrækt, og má
ætla, að ein af mörgum hugsan-
legum ástæðum fyrir því hafi
verið kólnandi loftslag.
Á 13. öld hófst annálaritun,
og þá var einnig farið að skrifa
sögur um samtímaviðburói, svo
veöup
eftir MARKÚS
Á. EINARSSON
sem Biskupasögur og Stulungu.
Arferóislýsingar urðu þá smám
saman gleggri, en þó fór það
mest eftir því hver ritaði, því að
áhugi ritara á veðurfari var að
vonum misjafn. Heimildir um
14. öldina og allt fram til 1430
eru allgóóar, en þá hætti Lög-
mannsannáll. Það sem eftir var
15. aldar má segja, að litlar sem
engar áreiðanlegar heimildir
séu til um árferði, og því lítið
unnt að segja um loftslags-
breytingar.
Frásagnir annála jukust aft-
ur á 16. öld, og eru helztu
heimildir þá Gottskálksannáll,
Biskupsannáll Jóns Egilssonar