Morgunblaðið - 01.03.1975, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. MARZ 1975
15
tíma á íslandi
og Skarðsárannáll. Frá 17. og
18. öld eru margir annálar úr
ýmsum landshlutum. Eftir því
sem á leið urðu árferðislýsingar
gleggri, enda fjölgaði prentuð-
um heimildum mjög á 18. og 19.
öld, og má þar nefna ýmsar
skýrslur, blöð og tímarit.
Eina ritið, sem tekið hefur
verið saman með það markmið í
huga að safna á einn stað öllum
tiltækum upplýsingum um
veðráttu og árferði á íslandi frá
upphafi Islandsbyggðar er rit
Þorvalds Thoroddsen, Árferði
á Islandi í þúsund ár, sem kom
út hjá hinu íslenzka fræða-
félagi í Kaupmannahöfn
1916—1917. Voru heimildir
hans í aðalatriðum þær, sem
nefndar voru hér að framan.
Enda þótt rit þetta sé ekki talið
gagnrýnin heimild hafa margir
fræðimenn sótt efnivið þangað.
Þær ályktanir, sem dregnar
hafa verið um loftslagsbreyt-
ingar frá upphafi Islandsbyggð-
ar af framangreindum heimild-
um, eru í stórum dráttum sem
hér segir: Fyrstu aldir islands-
byggðar er ætlað, að hitafar
hafi ekki verið ósvipað þvi, sem
var milli 1920 og 1964, en þá
ríkti hlýindaskeió hér á landi,
langri og samfelldri röð mæl-
inga má ráða allnákvæmlega
hitabreytingar frá ári til árs
allt fram á þennan dag.
Enda þótt meðalhiti sé nokk-
uð breytilegur eftir landshlut-
um er raunin þó sú, að veruleg-
ar hitabreytingar ganga yfir
allt land svo til samtímis, og
nægir því að líta á eina veður-
stöð, til að fá yfirlit yfir slikar
breytingar. Er þá eðlilegast að
velja Stykkishólm, þar sem
mælingar ná lengst aftur. Að
vetrarlagi eru hitasveiflur al-
mennt greinilegri en á sumrin,
og kemur fram, að eftir vetrar-
hita má skipta tímabilinu frá
1846 niður í 5 skemmri tíma-
skeið, eins og meðfylgjandi
tafla sýnir
TAFLA
Meðalhiti vetra f Stykishólmi,
“C.
tímabil meðalhiti vetra
1846—1852 —0.7
1853—1892 —2.3
1893—1920 —1.7
1921—1965 —0.1
1966—1971 —2.0
Taflan sýnir, að kuldaskeið
hefur ríkt frál853—1920 ogmá
skipta því í tvennt, þannig að
eins og fram kemur síðar. Jökl-
ar voru á þessum fyrstu öldum
mun minni en nú er, og korn-
rækt var víða stunduð. Um 1200
tók að kólna verulega og má
setja, að frá þeim tíma hafi ríkt
kuldaskeið aö meiru eða minna
leyti allt þar til hin mikla breyt-
ing til batnaðar varð um 1920.
Talsverðar sveiflur hafa þó orð-
ið á þessu skeiði. Lágmarki náði
hitinn um 1300, en síðan tók að
hlýna nokkuð aftur á seinni
hluta 14. aldar. Þrátt fyrir skort
á heimildum um 15. öldina virð-
ast mörg rök hniga að þvi, að þá
hafi verið fremur hlýtt. Eftir
1500 fór aftur aö síga á ógæfu-
hliðina, og má segja, að nokkuð
samfellt kuldaskeið hafi ríkt á
17., 18. og 19. öld.
Nú verður spennandi að
fylgjast með, hvort rannsóknir
á samsætuhlutfalli vetnis eða
súrefnis i borkjarna frá Vatna-
jökli eiga eftir að breyta þess-
um hugmyndum, en sem kunn-
ugt er vinna sérfræðingar á
Raunvísindastofnun Háskólans
nú að könnun veðurfars-
sveiflna eftir þeim leiðum.
Hitabreylingar eftir 1845
Segja má, að upphaf veðurat-
hugana í Stykkishómi í nóvem-
ber 1845 marki þáttaskil í
veðurfarssögu landsins, því að
þar með hófust fyrsta reglulegu
hitamælingar, sem staðið hafa
að mestu óslitið siðan. Af svo
mun kaldara var fyrir 1893. Um
1920 varð mikil breyting til
batnaðar og má segja, að hlý-
viðrisskeið hafi staðið tímabilið
1921—1965. A Noróurlandi
væri þó réttara að telja árið
1964 lokaár þessa skeiðs. A
árunum 1965—1966 varð svo
skyndileg breyting til hins
verra, eins og glöggt má sjá í
töflunni engu hagstæðari en
köldu árin fyrir 1920. Arið 1972
varð svo aftur hagstætt og einn-
ig árið 1974, en á milli þeirra
var 1973 allkalt.
Þaó er kunnara en frá þurfi
að greina, hversu geigvænlegar
afleiðingar kólnandi veðurfar
getur haft hér á landi, enda
þótt menn séu nú betur undir
það búnir að mæta slíku en
áður var. Veturinn 1965 varð í
fyrsta sinn að ráði vart við hafís
við Norðurland síðan á kulda-
skeiðinu fyrir 1920. Fylgdu
síðan nokkur ísár í kjölfarið, og
varð útbreiðsla issins mest
vorið 1968, er hann lá við
Norður- og Austurland og náði
lengst allt vestur að Ingólfs-
höfða, eða vestur undir Núps-
vötn. Þarf að leita 80 ár aftur i
tímann, eða allt til 1888 til að
finna meira ísár. Kólnandi
veðurfari fylgdi einnig kal í
túnum frá vorinu 1965, einkum
norðanlands og austan, en vor-
in 1968 og 1969 einnig víða í
öðrum landshlutum.
Fákskonur hafa undanfarin ár farið nokkra sameiginlega útreiðartúra. Þessi mynd er tekin þegar þær
voru ( heimsókn hjá Helgu á Engi. Og auðvitað er tekið lagið að gömlum og góðum sið.
Fyrsta hlaðborð vetrarins
hjá Fákskonum á morgun
Til uppbyggingar starfsemi
hvers félags þarf fjármagn og á
þetta ekki sfður við um hesta-
mannafélög en önnur félög. En
fjármagns verður ekki aflað
nema með þrautseigju og dugn-
aði. Frá árinu 1955 hefur verið
starfandi innan Hestamannafé-
lagsins Fáks ( Reykjavík fjár-
öflunarnefnd kvenna og hefur
nefndin með starfsemi sinni
lagt félaginu til mikið fjár-
magn. Má þar nefna að nefndin
átti verulegan þátt ( að koma
upp félagsheimili við Elliðaár.
Þátturinn náði nýverið tali af
Ingigerði Karlsdóttur, for-
manni fjáröflunarnefndar-
innar, og lagði fyrir hana
nokkrar spurningar um starf
nefndarinnar.
Hvað eruð þið margar í
nefndinni?
„Við erum um 20, sem eigum
sæti i nefndinni, en í starfi
okkar leitum við til fleiri
kvenna í félaginu. Flestir vilja
vera með og taka þátt í starf-
inu.“
Hverjar eru fjáröflunarleiðir
nefndarinnar?
„Fyrst er að nefna árlegt
happdrætti nefndarinnar, en í
því er dregið á annan í hvíta-
sunnu og jafnan er hestur I
fyrstu verðlaun. Áður sá nefnd-
in um pylsu og sælgætissölu á
kappreiðum félagsins en með
auknum veitingarekstri félags-
ins hefur sú starfsemi verið
sameinuð honum. Fyrir þremur
árum tókum við upp þann hátt
aó hafa svokölluð hlaðborð í
félagsheimilinu nokkra sunnu-
daga á vetri. Urðu þessi sunnu-
dagskaffi mjög vinsæl og flykt-
ust hestamenn og aðrir í félags-
heimilið og gæddu sér á kræs-
ingunum, sem bornar voru
fram af félagskonum."
Hvernig verður starfsemi
nefndarinnar (vetur?
„Við höfum ákveðið að hafa
fjögur hlaðborð en ákvörðun
um happadrætti höfum við ekki
tekið enn. Þegar vorar og veður
tekur að skána langar okkur til
að hafa sýningu á ýmsum
dýrum s.s. geitum, þá daga sem
við erum meó hlaðborð. Einnig
höfum við hug á að leyfa börn-
um að koma á hestbak."
Til hvaða verkefna telur
nefndin brýnast að afla fjár-
magns?
„I uppbyggingu stórs félags
eru verkefnin mörg og oft erfitt
að velja milli þess hvað gera
eigi. En nefndin lagði á sinum
tíma fjármagn til félagsheimil-
isins við Elliðaár og nú hefur
starfsemi félagsins og vett-
vangur hestamanna færst til og
þörfin fyrir nýtt félagsheimili
kallar. Hugur okkar stefnir því
óneitanlega til nýs félags-
heimilis á Víðivöllum.“
1 vetur hefur í fyrsta skipti
verið tekin upp föst verkaskipt-
ing innan nefndarinnar og er
Ingigerður Karlsdóttir eins og
áður sagði formaður nefnd-
arinnar, Margrét Johnson
gjaldkeri og Birna Lövdal rit-
ari.
Kvennanefndin hefur vetrar-
starfsemi slna með hlaðborði i
Félagsheimilinu við Elliðaár
(við gamla skeiðvöllinn) á
morgun, 2. marz. Húsið verður
opnað kl. 14.30 og kræsingar
standa á borðum fram eftir
degi.
Unglinga-
fundur
hjá Fáki
MIKILL og vaxandi fjöldi ung-
linga sækir nú í hesta-
mennskuna. Sum eiga sin eigin
hross eða fara í útreiðartúra
með foreldrum sínum. Enn
önnur komast i kynni við hross
i sveit og þegar þau hverfa til
sins heima á haustin, vill hug-
urinn oft hvarfla til samveru-
stunda með hrossum, sem þau
áttu um sumarið.
Næstkomandi mánudags-
kvöld 3. marz kl. 20.30 efnir
Hestamannafélagið Fákur til
fundar fyrir unglinga, sem
áhuga hafa á hrossum. Á fund-
inn kemur Albert Jóhannsson,
formaður Landssambands
hestamannafélaga og ræðir
hann um ýmis atriði sem snerta
umgengni við hross. Þá verða
sýndar kvikmyndir af hrossum
og ekki er ósennilegt að þar
verði eitthvað af léttara taginu
látið fljóta með.
Fundurinn verður i Félags-
heimilinu við Elliðaár og eru
allir unglingar, sem áhuga hafa
á hrossum hvattir til að koma.
8,4 milljónir króna til
hrossaræktar árið ’74
Á Búnaðarþingi, sem nú situr, voru lagðir fram reikningar
Búnaðarfélags Islands og er þar að finna upplýsingar um rekstrar-
þætti félagsins og þar á meðal framlög til hrossaræktar í landinu.
Hjá Búnaðarfélaginu starfar ráðunautur i hrossarækt, Þorkell
Bjarnason, og nam kostnaður við störf hans á s.l. ári kr. 1.585.718,00
og er þá talinn bæði launa- og ferðakostnaður. Búnaðarfélagið
skipaði á árínu nefnd til að hafa umsjón með starfsemi Stóðhesta-
stöðvarinnar að Litla-Hrauni og nam launa- og ferðakostnaður
nefndarinnar á árinu kr. 48.525,00. Önnur framlög félagsins til
hestamennsku og hrossaræktar voru á árinu framlag vegna þátt-
töku í þýsku landbúnaðarsýningunni, DLG, þar sem íslenski hestur-
inn var kynntur, kr. 400.000,00 og framlag til Landssambands
hestamannafélaga kr. 60.000,00. Alls nemur því framlag Búnaðar-
félagsins til hrossaræktarinnar kr. 2.094.243,00.
En framlög hins opinbera til hrossaræktar í landinu koma einnig
með öðrum hætti en í gegnum Búnaðarfélag islands. 1 búfjár-
ræktarlögum eru ýmis framlög til hrossaræktar lögbundin og á
síðast liðnu ári námu þessi framlög alls kr. 6.321.469,00, Upphæð
þess skiptist milli einstakra þátta með svofelldum hætti:
Árlegt framlag til búnaðarféiaga vegna
hrossaræktar........................................ 225.043,00 kr.
Framlög á hryssur ................................ 60.610,00 kr.
Framlög á stóðhesta .......................... 1.826.282,00 kr.
Gerð stóðhestagirðinga .......................... 352.752,00 kr.
Verðlaun og laun framkvæmdastjóra á...............
Landsmóti hestamanna árið 1974 ................ 1.509.929,00 kr.
Hrossaræktarbúið á Hólum ........................ 513.648,00 kr.
Stóðhestastöðin á Litla-Hrauni ................ 1.097.671,00 kr.
Afkvæmarannsóknir ............................... 592.884,00 kr.
Stofnræktarfélög ................................ 142.650,00 kr.
Samkvæmt þeim tölum, sem hér hafa verið raktar kemur í ljós að
hið opinbera lagði árið 1974 samtals kr. 8.415.712,00 til hrossa-
ræktar í landinu. Vert er að hafa í huga að í fyrra var landsmótsár
og það er alltaf svo að kostnaður við landsmót verður töluverður og
oft meiri en gert var ráð fyrir. Ekki verður hér og nú felldur dómur
um hvort þetta fjármagn sé nægjanlegt til að viðhalda og bæta
okkar íslenska hrossastofn en eitt er víst að lengi má deila um til
hvaða hluta eigi að verja fjármagninu.