Morgunblaðið - 03.09.1977, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. SEPTEMBER 1977
Hafsteinn Björnsson
miðill - Minningarorð
Fæddur. 30. október 1914.
Dáinn. 15. ágúst 1977.
Þeir eru margir, sem syrgja
Hafstein miðil. Mesti sannana-
miðill íslands fyrr og siðar er nú
kvaddur hinztu kveðju með þökk
og virðingu þúsundanna, sem
hlutu huggun í sorg og nýja lífs-
trú vegna hinna frábæru miðils-
hæfileika hans. Hann brúaði bilið
milli heimanna með ótalmörgum
einkafundum og geysifjölstóttum
skyggnilýsingafundum, sem hann
hélt um landið þvert og endilangt
á sjörutíu ára starfsferli sínum í
þágu sannleikans. Það er því eng-
in furða þó margir drjúpi höfði
þegar sjáandinn mikli kveður
þennan heim. Aldursins vegna
hefði hann getað unnið mörg ár
enn við að hugga syrgjendur og
eyða myrkri efasemda og ótta úr
hugum fólks.
I þessari minningargrein verð-
ur æviferill Hafsteins Björnsson-
ar ekki rakinn í einstökum atrið-
um né fjallað um ættir hans og
fjölskyldutengsl. Hinsvegar vildi
ég fyrst og fremst mega minnast
miðilsins Hafsteins Björnssonar,_
enda var hann þjóðkunnur maður
fyrir miðilstörf sin og víða um
heim var nafn hans þekkt, sér-
staklega meðal sálarrannsókna-
manna.
Eins og alþjóð veit varð Haf-
steinn Björnsson bráðkvaddur 15.
agúst s.l., þar sem hann var að
vinna við heyskap. Enda þótt við,
sem eftir stöndum, höfum orðið
fyrir óbætanlegu tjóni við fráfall
Hafsteins miðils, er ekki hægt að
neita því, að þetta voru verðug
endalok manns, sem alltaf var si-
starfandi. Hann var mikill af-
kastamaður og svo ósérhlífinn að
með eindæmum var. Ég efast um
að margir finnist hér á landi, sem
búið hafa yfir jafnmikilli and-
legri orku og Hafsteinn Björns-
son. Mikinn hluta ævinnar vann
hann við innheímtustörf hjá Rík-
isútvarpinu, en auk þess — og það
var veigamesta starf hans — hélt
hann miðilsfundi hvenær, sem
því varð við komið, og skyggnilýs-
ingafundi bæði i höfuðborginni
og út á landi. Hann flutti ótal-
marga fyrirlestra, stjórnaðí fjöl-
mennu féiagi (Sálarrannsóknafé-
lagi Hafnarfjarðar), vann mikið
að rítstörfum og stundaði búskap
í hjáverkum! Hann undi sér í
raun og veru bezt í sveitinni, enda
fæddur og uppalinn í sveit.
Hafsteinn Björnsson mun hafa
verið einn sterkasti sannanamið-
ill, sem uppi hefur verið í heimin-
um, frá því að sálarrannsóknir
hófust fyrir alvöru um miðja nítj-
ándu öld. Dulargáfurnar hlaut
hann í vöggugjöf. Löngum hefur
verið skortur á hæfileikamönnum
til að þjálfa góð miðilsefni. En
gæfan var Hafsteini Björnssyni
hliðholl í þessum efnum, því að
hinn merki rithöfundur og sálar-
rannsóknamaður Einar H. Kvar-
an, hámenntaður vitmaður, tók
Hafstein undir verndarvæng
sinn, þegar hann var um tvítugt
og þjálfaði miðilshæfileika hans
af mikilli þekkingu og skörpum
skilningi á þessum málum. Hann
var strangur leiðbeinandi en rétt-
sýnn og Hafsteinn miðill minntist
Einars H. Kvaran ávallt með þökk
og virðingu.
Það var mikið áfall fyrir mál-
efni sálarrannsóknanna að missa
Hafstein miðil, mitt I önnum dags-
ins, því að enginn íslendingur
hefur sannfært eins marga um
raunveruleik framhaldslífsins og
einmitt hann. Hætt er við að Iöng
bið verði á því, að við eignumst
annan eins hæfileikamann á
þessu sviði.
í mörg ár átti ég því láni að
fagna að vera það, sem kallað er
„sitjari“ (aðstoðarmaður) á mið-
ilsfundum hjá Hafsteini Björns-
syni. Undantekningarlaust komu
fram stórmerkar sannanir fyrir
framhaldslífinu á þessum fund-
um. Fundargestir vissu að hul-
unni milli heimanna hafði verið
lyft og að þeir höfðu talað við
látna ástvini sína fyrir tilstilli
þessa frábæra miðils. Fólk úr öll-
um stéttum þjóðfélagsins kom á
þessa fundi. Hámenntaðir menn
voru ekki síður ánægðir með ár-
angurinn en þeir, sem minni
menntun höfðu hlotið. Allir, sem
komið hafa á fundi hjá Hafsteini,
þekkja Magnús lækni, en hann
var læknir, sem lézt þegar Haf-
steinn var ungur drengur og gerð-
ist síðar einn af stjórnendum mið-
ílsins, eins og það er nefnt á máli
sálarrannsóknamanna, og veitti
mörgum, sem sjúkir voru hjálp og
lækningu. Stundum bar það við,
að læknar komu á fundi hjá Haf-
steini sem gestir, og var harla
merkilegt að heyra á tal „anda-
læknisins" eins og það heitir á
alþýðumáli og hinna jarðnesku
„kollega" hans, er þeir báru sam-
an bækur sínar um sjúkdómsein-
kenni einhvers fundargestsins og
„andalæknirinn" kom með latn-
esk heiti á sjúkdómunum og gaf
fyrirmæli um hvernig meðhöndla
skyldi sjúklinginn svo hann fengi
bata. Þarna voru sérfræðingar úr
okkar heimi og sérfræðingur úr
„hinum heiminum“, sem ræddu
saman á læknamáli hiklaust og án
þess að reka nokkru sinni í vörð-
urnar. Það kom og oft fyrir að
útlendingar kæmu á fundi. Þeir
voru ekki í neinum vandræðum
með að þekkja ættingja sína og
vini, sem töluðu í gegnum miðil-
inn.
Það yrði ailtof langt mál að lýsa
öllum þeim furðulegu hlutum,
sem gerðurst á fundum Hafsteins
Björnssonar, bæði transfundum
og opinberum skyggnilýsinga-
fundum, sem ekki voru síður
merkilegir en einkafundirnir.
Bækur hafa verið skrifaðar um
Hafstein miðil. Erlend stórblöð
hafa sent blaðamenn gagngert til
íslands til að viða að sér efni um
miðilshæfileika hans og birt mjög
jákvæðar greinar um árangurinn.
En ekki er hvað sízt mikilsvert að
tugþúsundir íslendinga eru til
vitnis um þær merku sannanir
fyrir framhaldslífi, sem fengust
hjá sjáandanum mikla. En nú er
hann sjálfur fluttur á annað til-
verusvið. Ekki er að efa að
„stjórnendur“ hans, Vinur,
Finna, Runólfur, Magnús læknir,
Ragna og aðrir samstarfsmenn
hans handan við tjaldið mikla,
hafa veitt honum góðar og inni-
legar móttökur, eftir langt og far-
sælt samstarf i þjónustu sannleik-
ans. Þeim eru sendar hlýjar
kveðjur og þakkir frá þúsundum,
sem notið hafa hjálpar þeirra öll
þau ár, sem Hafsteinn vann að
þessum líknarmálum.
Hafsteinn Björnsson var sjálf-
menntaður maður og unni mjög
þjóðlegum fróðleik. Hann var
alla-jafna alvörugefinn maður,
enda eðlilegt þegar litið er á störf
hans, en þó hef ég sjaidan kynnzt
mönnum, sem gátu hlegið eins
hjartanlega og hann, ef tilefni
gafst. Græskulaust gaman gladdi
hann. Einnig þótti honum mjög
vænt um þegar hann gat huggað
sorgmædd'a og gefið efasemdar-
Sovétmenn heims-
meistarar stúdenta
NÝLOKIÐ er nú í Mexíkóborg heimsmeistaramóti
stúdenta í skák. Að venju urðu Sovétmenn sigurvegar-
ar, þeir hlutu 25 vinninga af 32 mögulegum í úrslitun-
um. Á hæla þeirra kom sveit Kúbu með 22!4 vinning
og er athyglisvert hversu örum framförum þarlendir
skákmenn hafa tekið á undanförnum árum. Kúbu-
menn voru þeir einu sem tókst að ógna veldi Sovét-
manna, því að töluvert bil var niður í þriðja sætið, en
það kom í hlut Englendinga sem hlutu 16Vz v.
Sigur Sovétríkjanna kemur
engum á óvart hins vegar voru
yfirburðir þeirra minni en bú-
izt hafði verið við fyrir fram,
því að í sveit þeirra voru fjórir
stórmeistarar, þeir Romanishin
á fyrsta borði, Vaganjan á öðru,
Beljavsky á fjórða og annar
varamaður var fjórði stórmeist-
arinn, Makariehev, en auk
þeirra voru í sveitinni þeir
Dortman á þríðja borði og
fyrsti varamaður var
Mikhailchisin, en hann er
Sovétmeistari í flokki 23 ára og
yngri. Liðsstjóri sovézku sveit-
arinnar var hinn kunni skák-
þjálfari Bikhovski.
Af öðrum kunnum þátttak-
endum á mótinu má nefna
Kúbumenninga Guillermo
Garcia, stórmeistara, og
Rodriguez, Bandaríkjamennina
Commons, Tisdall og Regan,
auk Englendinganna Nunn og
Mestel, en Mestel lagði
Vaganjan að velli í úrslitunum.
Við skulum nú lita á tvær
spennandi skákir frá mótinu.
Sú fyrri er athyglisverð að því
leyti að i henni fórnaði
Vaganjan tveim hrókum með
löngu millibili.
Svart: Vaganjan (Sovét-
ríkjunum)
Hvitt: Baragar (Kanada)
32.. .Hxb2!!, 33. Dxb2 — c3, 34.
Dcl
(Lakara var 34. Db4 — cxd2,
35. Dxa4 — Hcl+, 36. Bdl —
Hxdl+)
cxd2, 35. Dxd2 — Hc2, 36. De3
— Hxa2, 37. g3 — Bb5, 38. Hdl
— a5, 39. Db3 — Hb2, 40. Da3
— Df6,41. e5
(Biðleikurinn. Eftir 41. Kg2
hafði Vaganjan hugsað sér eft-
irfarandi leið: 41.. .Bc4!, 42.
Dxa5 — Hb3, 43. Bg4 — h5, 44.
mönnum nýja trú á lifið. Hann
leit á miðilsstörf sín sem þjónustu
við gott málefni, enda tókst hon-
um að leiða fjölda manns burt frá
staurblindri efnishyggju til bjarg-
fastrar sannfæringar um að látnir
lifi.
Það væri þjóðinni til sóma að
reisa veglegt minnismerki um
Hafstein Björnsson. Vonandi
munu þeir mætu menn, sem
standa að framkvæmdum við Haf-
steinshús f Kópavogi, koma því
máli í heila höfn. Þar mætti þjálfa
nýja miðla, sem gætu unnið líkn-
arstörf sín fyrir fólkið í landinu á
ókompum árum. Slíkt væri vissu-
lega i anda Hafsteins miðils.
Blessuð sé minning hans.
M agnús G uðb jörnsson.
A hvitasunnudag árið 1937 stóð
lágvaxinn, grannleitur tuttugu og
tveggja ára gamall maður skelfd-
ur i stofunni á efri hæð Sólvalla-
götu 3 i Reykjavík fyrir framan
hið aldna, þjóðkunna skáld Einar
H. Kvaran. Ungi maðurinn var
fjósamaður hjá Geir bónda i Eski-
hlíð. Hann var kominn heim til
Einars samkvæmt ósk hans og var
nú farinn að sjá eftir að hafa lagt
í þetta stórræði, óframfærinn og
uppburðarlaus. Þetta var
Hafsteinn Björnsson. Þegar
skáldið hafði boðið Hafsteini sæti
var allt i einu spurt: „Sjáið þér
nokkuð hérna inni?“ Hafsteinn
stóð á öndinni fyrst i stað, en
svaraði svo lágum rómi: „Já.“
„Hvað sjáið þér?“ spurði Einar.
„Harald Nielsson," svaraði
skyggni pilturinn. Þá horfði
skáldið beint í augu Hafsteini og
sagði, að honum þótti allhvasst:
„Hvernig getið þér sannað það?“
Þá var piltinum öllum lokið og
kom ekki upp orði fyrir ótta sakir.
En þá kom Gíslina, kona
skáldsins, til hjálpar og sagði:
„Eigum við ekki að koma okkur
fyrir og reyna fund pabbi?“ En
þannig ávarpaði hún jafnan mann
sinn. Það var gert og með því
hófst hinn frægi miðilsferill Haf-
steins Björnssonar.
Einar H. Kvaran átti þá ekki
nema ár eftir hérna megin, en
öllum tímanum sem eftir var
varði hann til að þjálfa þennan
sálræna pilt, þvi hér hafði hann
fundið afburðagáfur á því sviði.
Það sem hér fór á undan er
lýsing Hafsteins sjálfs, sem hann
sagði þeim sem þetta skrifar og
var hann óspar á að geta þess að
engum einum manni ætti hann
meira að þakka en Einari H.
Kvaran.
Fólk gerir sér ekki almennt
grein fyrir því, hve erfið og átaka-
mikil þjálfun miðils er. Hann
verður iðulega að þola miklar
e5 — De7, 45. Bf3 — Hxf3!, 46.
Kxf3 — Db7 +, 47. Kf4 —
Be2!!)
Dxe5, 42. Dxa5 — Hxf2!, 43.
Kxf2 — I)c5 + , 44. Hd4
(En ekki 44. Kg2 — Bfl+ eða
44 Kel — De3+)
Dxd4+, 45. Kg2 — Bc4, 46. Del
— Bd5, 47. g4 —h5
og hvítur gafst upp.
1 síðari skákinni fer Dorf-
man, sem varð fimmti á síðasta
skákþingi Sovétríkjanna, á
kostum gegn núverandi skák-
meistara Póllands.
Svart: Dorman (Sovétríkjun-
um)
Sikileyjarvörn
1. e4 — c5, 2. Rf3 — Rc6, 3. d4
— cxd4, 4. Rxd4 — Rf6, 5. Rc3
— d6, 6. Bc4
(Sozin árásin sem Fischer
endurvakti á sínum tima)
likamlegar þjáningar meðan
verið er að „tengja" hann hinum
æðri sviðum. Kvaranshjónin létu
Hafstein oft gista hjá sér þegar
hann var illa haldinn eftir erfiða
fundi, þvi þá var hann einatt
hræddur við að fara heim í ein-
manalegt herbergi sitt. Það var
honum ómælanleg huggun á
þessu erfiða tímabili að njóta
verndar þessara þroskuðu hjóna,
enda gleymdi hann því aldrei og
taldi sig aldrei geta fullþakkað
það.
Eftir lát Einars H. Kvarans má
segja að Hafsteinn hafi öðlazt
nýjan verndara þar sem var Jónas
Þorbergsson útvarpsstjóri. Jónas
átti mikinn þátt í því að kynna
fólki útum land hæfileika þessa
frábæra miðils með þvi að ferðast
með hann víða um land og halda
skyggnilýsingafundi sem vöktu
gifurlega eftirtekt og sannfærðu
margan efasemdamanninn um
það, að líf hlyti að vera að þessu
loknu.
Jónas heitinn Þorbergsson var
maður frábærlega vel ritfær og
skrifaði merkar bækur um sálræn
fyrirbæri og ekki sízt um hina
undursamlegu hæfileika
Hafsteins. Jónas gaf Hafsteini
þennan vitnisburð:
„Af hugrænum eða sálrænum
miðlum sem ég hef um ævina
kynnzt er Hafsteinn Björnsson
langsamlega mestur. Hjá honum
hefur þrennt farið saman: í
fyrsta lagi frábærir hæfileikar
allt frá bernsku. 1 öðru lagi
kunnáttusamleg og vandvirk
þjálfun undir handarjaðri Einars
H. Kvarans. Í þriðja lagi óhvikul,
einlæg trúmennska og kostgæfi-
legt starf um meira en aldar-
fjórðungsskeið í þágu spíritism-
ans og ætlunarverks hans fyrir
okkur mennina á jörðu hér.“
Og eins og öllum er kunnugt, þá
hélt Hafsteinn ótrauður áfram
þessu merkilega starfi sinu eftir
að Jónas Þorbergsson kvaddi.
Hafsteinn Björnsson bjó yfir
óvenju fjölbreytilegum hæfi-
leikum. Hann var fyrst og fremst
trans- og sannanamiðill, en þar að
auki lækningamiðill. Þá var hann
einnig ramskyggn og hafði dul-
heyrn. Og að lokum var hann einn
þeirra manna sem geta farið sál-
förum. Rannsóknir Ameríska
sálarrannsóknafélagsins á hæfi-
leikum Hafsteins benda til þess
að hann hafi verið miðill á heims-
mælikvarða, enda var þeim
rannsóknum engan veginn lokið,
þegar Hafsteinn kvaddi okkur nú
í ágústmánuði.
Sem betur fer hefur talsvert
verið skrifað um þennan merki-
lega mann og hæfileika hans. Frú
Elinborg Lárusdóttir rithöfundur
Rafael Vaganjan fórnaði tví-
vegis hrók ( einni af skákum
sfnum.
e6, 7. Be3 — a6, 8. Bb3 — Be7,
9. f4
(öllu viðurkenndara framhald
er hér Velimirovic árásin svo-
nefnda: 9. De2 — Dc7, 10.
0—0—0 o.s.frv.)
0—0, 10. Df3 — Da5, 11.
0—0—0 — Rxd4, 12. Hxd4 —
Rd7, 13. g4
(Hvítur blæs til sóknar.enda
valdi hann mönnum sínum
stöður með það í huga)
Rc5, 14. g5?!
(Betra var 14. Kbl og geta síðan
drepið aftur með á peðinu á b3)
Rxb3+ 15. cxb3 —Bd7
(Svartur hefur i hyggju að