Morgunblaðið - 23.10.1977, Qupperneq 11

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. OKTÓBER 1977
43
■ ■ Hún veit nákvæmlega hvað hún vill — ■ ■
” " og hún fær því ævinlega framgegnt w *
(sjá: Svipur)
SVIPUR
FYRIR
nokkrum ár-
um fundu
einhverjir
hugvitsmenn
upp á því
snjallræði að
brytja suðurheimskautið
niður, og draga sneiðarnar
norður að Arabíuströnd-
um; mundu þær bráðna
þar, en vatninu yrði veitt
upp á eyðimarkir. Er ekki
að orðlengja það, að fljót-
lega spruttu upp fyrirtæki,
sem nýta vildu hugmynd-
ina og þau svo mörg, að
ekkert hefði orðið eftir af
suðurheimskautinu, ef þau
hefðu komið ætlun sinni
fram. Meðal þessara fyrir-
tækja var eitt franskt, sem
ætlaði sér mikinn hlut. En
nú á dögunum urðu for-
ráðamenn þess að lýsa yfir
gjaldþroti. Eru fyrirætlan-
ir þeirra þar með runnar
út í sandinn — og vatns-
málaráðherrann í Saudi-
arabíu skolaðist með . . .
Fyrirtæki þetta nefndist
Cicero og var stofnað fyrir
fjórum árum. Miklu var
kostað til þess og víðtækar
rannsóknir fóru fram til
undirbúnings. í þeim kom í
ljós, að það mundi kosta 57
milljónir dollara að draga
100 milljón lesta ísbita
norður til Saudiarabíu, og
mundi vatnið af honum
duga Saudiaröbum í hálft
ár.
Var þá ekkert eftir nema
hefjast handa. Bankastjór-
ar reyndust ginnkeyptir og
kepptu þeir hver við annan
að leggja fram fé í þetta
þjóðþrifafyrirtæki. En
vatnsmálaráðherrann
Isinn var
illu heilli
ótraustur
til að sjá um
og veittist
Saudiarabíu,
Múhammeð
el Feisal
prins, stofn-
aði systur-
fyrirtæki
heima hjá sér
vatnsveituna,
honum ekki
heldur erfitt að afla stofn-
fjár,
En í júní síðastliðnum
kom babb í bátinn. Hópur
sérfræðinga komst að
þeirri niðurstöðu eftir
langar og strangar rann-
sóknir, að ógerlegt væri að
draga borgarísjaka alla leið
frá suðurheimskautinu til
Saudiarabíu. Það mundi
fleygast svo utan af þeim á
leiðinni að ekkert yrði eftir
á leiðarenda . ..
Cicero hafði verið á hál-
um ís áður, en nú var það
komið á kaldan klaka. Feis-
al prins og vatnsmálaráð-
herra rauf þegar samning-
inn við það, er hann heyrði
úrskurð ísfræðinganna, og
fám dögum seinna var
Cicero lýst gjaldþrota. En
vatnsmálaráðherrann var
settur af og grætur hann
nú auðtryggð sína .. .
— PAUL WEBSTER.
PRINSESSAN skemmtir sér Myndin er tekin snemma i þessum mánuði þegar Ashraf brá sér til
New York, einkanlega til þess að sjá söngleikinn „Hár". En jafnvel i leikhúsi var hún umkringd
lífvörðum.
Um daginn var Ashraf Pahlevi, tvíburasystur Iranskeisara. sýnt morðtilræði. Þeir, sem að því stóðu hafa
trúlega talið sig hafa gilda ástæðu til. Iranskeisari er þekktur að því, að honum er mjög lítið gefið um
að menn séu á öðru máli en hann og álítur það reyndar ófyrirgefanlegt. Er það annað hvort tugthússök
eða dauðasök eftir því, hve mikið ber í milli. En systir hans gengur næst honum að völdum og mun
henni mjög svipað farið, enda eru þau tvíburar. Þykir hún kaldrifjuð, klækjótt og lundhörð. Má hafa
það til dæmis um hugarfar hennar, að hún komst einu sinni svo að orði um Ktalín sáluga, að hann væri
„einkar hreinskilinn og velviljaður maður“.
Ashraf Pahlevi hefur verið gefið viðurnefnið „Kvarti hlébarðinn". Fékk hún það af klóm sinum, sem eru í
lengsta lagi, einir 10—12 sentimetrar að lengd. Viðurnefnið þykir líka hæfa skapgerðinni. og hafa þeir
fengið að reyna það, sem stofnað hafa tii ágreinings við tvíburana.
Ashraf mun vera eina manneskjan, sem Reza keisari treystir fyllilega. Af þeim sökum hefur hún komizt
til mikilla valda, og gengur hún nú næst bróður sínum, eins og fyrr sagði. Hún fer með ýmsa
mikilvæga málaflokka í ríkisstjórn, þ.á m. heilbrigðismál og kennslumál. Um eitt skeið var hún f.vrir
sendinefnd Irans á þingi Kameinuðu þjóðanna. Hún leggur á ráðin um stjórnarstefnuna með bróður
sínum, og hún ræður því, að miklu leyti, hverjir ná tali af honum og hvenær. Er þá fátt eitt nefnt.
Náinn kunningi keisarafjölskyIdunnar komst svo að orði við mig, að Ashraf væri „langgreindust í
fjölskyldunni. Hún veit nákvæmlega hvað hún vill — og hún fær því ævinlega framgengt". Hún hlaut
að vísu líkt uppeldi og tíðkazt hefur þarna fyrir austan frá ómunatíð: var alin upp við hlýðni og
undiregefni. Menntun hlaut hún í einkaskóla við hirðina. Þegar hún var 14 ára festi faðir hennar hana
manni, sem hún hafði aldrei augum litið. Þau voru gefin saman tveimur árum seinna. En hjónabandið
entist ekki nema nokkur ár.
Keisari hafði ekki hugsað sér að láta dóttur sína ganga lausbeizlaða til lengdar; fór hann strax að svipast
um eftir næsta eiginmanni, en kom ekki auga á hann fyrr en í Egyptalandi. Var hann sóttur og þau
prinsessan gefin saman í snatri. Lét hún sér það lynda — en það var líka í síðasta sinn. að hún tók
skipun.
Árið 1941 var Reza faðir hennar settur af og bróðir hennar tók við. Leið þá ekki á löngu þar til hún var
orðin næst honum að völdum. Það kom fljótlega í ljós, að hún var hverjum manni slungnari, og
hæfileikar hennar nýttust einkar vel í haktjaldamakki og ráðabruggi. Haja Ali Razmara, sem var
forsætisráðherra Irans á þessum árum, frjálslyndur maður og umbótasinnaður, tók eitt sinn svo til
orða, að hann hefði lítinn sem engan tíma til að sinna stjórnarstörfum. því að 75% tíma síns fa>ru í það
að verjast undirróðri og samsærum. Ashraf prinsessa var harðvítugastur andstæðingur Razmara. Og
árið 1951 var Razmara ráðinn af dögum.. .
Þar kom, að refjar hennar urðu henni að falli — þótt hún risi upp aftur síðar. Eftir, að Múhammeð
Mussadiq varð forsætisráðherra, árið 1951, komst upp um morðsamsæri gegn honum og var Ashrafi
prinsessu gefið að sök, að hafa átt þátt í því. Var hún gerð útlæg og send til Evrópu. En Mussadiq var
settur af eftir tvö ár, prinsessan sneri heim aftur, og tók til við fyrri iðju.
Sneri hún sér að því að fækka andstæðingum sínum og varð vel ágengt. Því hefur verið haldið fram, að
það hafi verið að hennar undirlagi. að keisarinn bróðir hennar skildi við Korayu drottningu sína árið
1958. En eftir það þóttist Ashrafi prinsessa örugg í sessi. Tók hún sér nú hvíld frá störfum um sinn og
fór að hyggja að lystisemdum veraldarinnar. Hélt hún til Evrópu og hafði með sér gildan sjóð. Upp frá
því hefur hún verið á flakki milli skemmtistaða hál.ft árið. Mesta skemmtun hefur hún af
fjárhættuspili og telur ekki eftir sér að hlaupa milli meginlanda til að grípa í spil. — Kér til þæginda
Ii amhald á bls. t>3
Irettvisin
hjá bi’óður sínum, sem flutzt
hafði til Bandarikjanna nokkr-
um árum áður og rak bygg-
ingafyrirtæki í Los Angeles.
Júgóslaviustjórn krafðist
þess af Bandaríkjastjórn, að
hún framseldi Artukovic. Árið
1951 ákvað Innflytjendaráð að
verða við kröfunni — en þá
skarst utanríkisráðuneytið í
leikinn. Þetta var um miðbik
kalda striðsins og blómaskeið
McCarthys og neyttu lögfræð-
ingar Artukovics þess, að hann
var svarinn hatursmaður
kommúnistá Sögðu þeir kröfur
Júgóslava af pólitiskum toga,
en auk þess hefði Artukovic
aldrei haft nein völd yfir leyni-
lögreglunni. Hann hefði aðeins
verið yfirmaður hennar að
nafninu til. Eyddist svo málið.
En nú er enn byrjuð hríð að
Artukovic. Nokkrir frjálslyndir
þingmenn Demókrata hafa
krafizt þess, að grafizt yrði fyrir
um „meinta nasista" í Banda-
rikjunum og athugað, hvort
ýmsum þeirra hefði verið leyfð
landvist í trássi við lög. Lögðu
þingmennirnir til, að Innflytj-
endaráð stofnaði „sérsveitir" til
þess að hafa uppi á einum 1 10
stríðsglæpamönnum, sem
fengið hefðu landvist í Banda-
ríkjunum i kalda stríðinu. Var
Artukovic talinn fremstur i
þeim flokki
Artukovic fær ekki borið það
af sér, að hann var innanrikis-
ráðherra i heimstyrjöldinni og
þar með yfirmaður leyni-
lögreglunnar. Hann undirritaði
lög um fangabúðir, sem reistar
voru viða um land i Júgóslaviu
Það er líka vist, að tugir þús-
unda Serba, Gyðinga og Tatara
voru drepnir í búðum þessum.
Voru flestir drepnir með gasi,
en annars hafði leynilögreglan
margar hugvitssamlegar að-
ferðir til þess að drepa menn;
skemmti sér t.d. við það að
saga af þeim höfuðin.
Móti þessu verður ekki
mælt. En Artukovic heldur þvi
fram, að hann hafi aldrei haft
nein völd yfir leynilögreglunni.
Eugen nokkur Kvaternik hafði
ráðið öllu. Kvaternik verður nú
ekki að spurður framar; Tító lét
taka hann af lifi fyrir striðs-
glæpi árið 1 947
Júgóslaviustjórn og Varnar-
samtök Gyðinga telja Artukovic
hins vegar margsannan að sök
og vonast enn til að hafa
hendur í hári hans áður Ijúki.
Varnarsamtökin kalla hann
„annan Eichmann" og telja það
lýsa innræti hans vel, að erind-
rekar hans i fangabúðunum
drápu börn með þvi að gefa
þeim inn vítissóda . .
— CHARLES FOLEY.