Morgunblaðið - 23.10.1977, Page 18

skip. Það er rétt að skjóta þvi hér
inn, að f þessari grein er alltaf,
nema annað sé tekið fram, miðað
við rúmlestatölu skipanna en ekki
þunga af þvi að svo er gert í
daglegu tali og þessi grein er ekki
ætluð sérfræðingum í byggingu
dráttarbrauta. Nú mátti verða hlé
á framkvæmdum nokkur ár, en
fljótlega fór að verða þörf fyrir
enn nýjar aðgerðir. Fiskiflotinn
var svo til ekkert endurnýjaður á
kreppuárunum og var farinn að
gerast slitinn og þarfnast mikils
viðhalds siðara hluta þessa ára-
tugar. Slippfélagið sótti um leyfi
til efniskaupa á nýrri braut á ár-
unum 1937-39, og hefði betur
fengið það leyfi, því að á stríðsár-
unum síðari urðum við að búa
mest að okkar eigin getu til við-
gerða en fiotinn þá, einkum tog-
araflotinn, nær eingöngu gömul
skip, 20 ára mörg, og úr sér geng-
in. Einnig var reynt að endurnýja
og stækka slippinn á strfðsárun-
um sjálfum en þess reyndist ekki
kostur.
Strax og stríðinu lauk tók Slipp-
félagið enn að hamra á leyfi og
fyrirgreiðslu til kaupa á nýrri
braut. Það var í þann mund, sem
Nýsköpunartogararnir voru í
smíðum og sú brautarsmið því
miðuð við þá og vel það. Hún var
ætluð 1500 lesta skipum með hlið-
arfærslum fyrir 3 skip (og 900
tonna þunga hvert). Þessi braut
var tiibúin 1948 og fyrsti Ný-
sköpunartogarinn var dreginn
upp í brautinni í júli það ár. Þessi
stóru skip, sem nú voru tæk í
Slippinn, voru 7 árum síðar orðin
44 og bátaflotinn hafði einnig ver-
ið endurnýjaður eftir striðið með
stærri bátagerðum. Rúmlestatala
fiskiflotans jókst frá striðsiokum
þar til 1955 eða á tæpum 10 árum
úr 28 þús. brúttólestum í 53.500
lestir. Vegna aukinnar meðal-
Th. Krabbe, stjórnarform.
1930—37
stærðar skipanna, kom það mest í
hlut Slippsins í Reykjavík að taka
þau upp til viðgerðar.
Arið 1954 var enn byggð ný
braut og nú fyrir strandferðaskip-
in og minnstu Fossana. Hún var
fyrir 2500 lesta skip. Þegar sild-
veiðiskipin fóru að stækka vegna
lengri sóknar og notkun kraft-
biakkar var byggð ný braut og
hún var fyrir 300 tonna skip, eins
og stærstu sildveiðiskipin voru
þá. Þannig hefur Slippurinn allt-
af reynt að fyigja stærðarþróun
fiskiflotans i smíði dráttarbrauta
jafnframt þvi sem færslubrautir
hafa verið endurnýjaðar og
stækkaðar. Brautirnar nú eru
þannig þrjár, ein fyrir 300 Iesta
skip, önnur fyrir 1500 lesta skip
og sú þriðja fyrir 2500 lesta skip
og færslubrautir fimm. Þannig
geta 8 skip staðið uppi I Slippnum
i einu og hann er þvi langstærsta
dráttarbraut landsins.
Siðasliðin 10 ára hafa verið tek-
in upp rúmlega 200 skip að meðal-
tali árlega að brúttórúmlestatölu
um 83 þús. lestir eða alls á þess-
um 10 árum 2036 skip að heildar-
rúmlestatölu 830 þús. lestir, og er
þetta stórt stökk frá fyrstu árun-
um og sum tapárin fyrir 1930
voru mjög fá skip tekin upp, til
dæmis 1927 aðeins 11 skip. Vél-
smiðjurnar i Reykjavik annast
alla járn- og vélsmíði i Slippnum
en Slippurinn trésmíðina, málun
og hreinsun, og hefur sú verka-
skipting haldizt frá upphafi járn-
og stálskipa hérlendis. Oft er þvi
þröngt í Slippnum, þar eru tíðum
skip, sem tekur marga mánuði að
gera við.
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. OKTOBER 1977
49
Verksmiðjan og
verzlunin
Seint á árinu 1951 hóf Slippur-
inn að reka málningarverksmiðju
og Sigurður Jónsson fékk einka-
leyfi á málningarforskrift frá
Hempels Marine Paints. Slipp-
verksmiðjan framleiðir málningu
fyrir skip og iðnað, ennfremur
plastmálningu, Vitretex, til utan-
og innanhúss málningar. Verk-
smiðjan er til húsa að Dugguvogi
4 í 10 þús. rúmmetra húsnæði.
(Flutti þangað 1970.) Þá er að
nefna timbursöluna og Slippbúð-
ina, sem standa hvor tveggja á
gömlum merg, en hafa síaukið
umsvifin. Rökin fyrir stofnun
þessara fyrirtækja voru þau, að
eðlilegt væri að Slippurinn reyndi
að verzla sem mest við sjálfan sig
í þeim vörum, sem hann þyrfti til
starfsemi sinnar. Verzlunin og
timbursalan var fyrst i gamla
Slipphúsinu en siðan 1941 i því
húsnæði sem hún er nú á horni
Mýrargötu og Ægisgötu.
Fjárhagurinn
Hér hefur ekkert verið rætt um
fjárhag fyrirtækisins og umsetn-
ingu á þessum 75 ára starfsferli.
Það koma að vísu timabil, svo sem
frá aldamótum og framundir
fyrra stríð, sem hægt er að bera
saman rekstur frá ári til árs, og
svo aftur á krepputimanum
1931—39, en utan þessara tveggja
tímbabila hafa 'sveiflur verið svo
tíðar og stundum stórfelldar i
efnahagssögu þjóðarinnar bæði af
styrjaldarvöldum og eigin aðgerð-
um, að tölur segja litið um vöxt og
viðgang fyrirtækja, að ekki sé nú
talað um 30% verðbólgu siðustu
ára. Slik verðbólga útilokar allan
nothæfan samanburð við liðinn
tima, þótt reynt sé að finna ein-
hvern umreiknings- og saman-
burðarstuðul.
þykkt var að biðja Alþingi um 10
þús. króna gjöf og senda þvi
greinargerð „um hið sorglega
ástand okkar núna“. Hammeraas
karlinum var kennt um þetta
sorglega ástand og sagt að fyrir
hans aðgerðir hafi allt hið upp-
haflega hlutafé verið tapað, þegar
hann var rekinn.
Þegar lokið var (1904—5)
kaupum á petentslippnum og
færslubrautinni ásamt kaupum á
ýmsum tækjum og útbúnaði voru
eignirnar og verðmæti þeirra á
kostnaðarverði kr. 73.351.
Eins og gefur að skilja voru
miklar skuldir áhvilandi þessari
eign, þvi að dýrasta framkvæmd-
in, patentslippurinn (kr.
36.819.65), var ekki farin að skila
neinu, þó að það yrði fljótlega úr
þessu.
Á aðalfundi, sem haldinn var
26. marz 1906, var lögð fram
skýrsla yfir heildarreksturinn og
afkomuna frá 1902 til ársloka
1905. Brúttóágóðinn var þá orð-
inn 12 þús. krónur á timabilinu.
Honum var varið tii afskrifta að
nær helmingi, en siðan samþykkt
að greiða hluthöfum 15% arð I
einu lagi fyrir öll árin i viðbótar-
hlutabréfum i félaginu. Þannig
hafa æðimargar arðgreiðslur far-
ið fram i sögu þessa félags. A
árinu 1907 var hlutafjár-söfnun
endanlega lokið og hlutaféð þá
orðið kr. 46.800.00 og var óbreytt
til 1918. Hluthafar eru á þessu ári
orðnir 36 og langflestir þeirra út-
gerðarmenn, smiðir og skipstjór-
ar. Langstærsti hluthafinn var
Ásgeir Sigurðsson, kaupmaður og
útgerðarmaður (Edinborg), með
kr. 8570.-, þar næst Jes Zimsen,
keinnig kaupm. og útgerðarmaður
(Islandsfélagið o.fl.), með kr.
5300.- og siðan komu kútteraút-
gerðarmenn af Seltjarnarnesinu,
þeir Rúnólfur Ölafsson i Mýrar-
strikuð út, þeim voru greiddar kr.
60 þús. í nýjum hlutabréfum.
Hafnarstjórn Reykjavikur veitti
110 þús. kr. lán og árið 1933
fékkst danskt lán að upphæð kr.
125 þús. með rikisábyrgð. Einnig
lánaði Skipaútgerð ríkisins og
Vitamálasjóður eitthvað til þess-
ara nauðsynlegu framkvæmda.
Það má því segja að margir hafi
lagzt á eitt við að hrinda þeim i
framkvæmd. Fé til framkvæmd-
anna 1948 var fengið með ríkis-
ábyrgðarláni kr. 2.7 milljónir, sér-
skuldabréf voru gefin út og hluta-
fé aukið enn um 600 þúsund.
Byggingarkostnaður brautarinn-
ar og hliðarfærslnanna 1948 varð
um 5 milljónir króna, og voru nú
skuldir orðnar miklar en verkefni
lika næg. Slipþfélagið hefur oft
greitt gifurlega mikil gjöld til
bæjar og ríkis og jafnan verið
með hæstu gjaldendum i Reykja-
vík. Gjöldin til bæjar og rikis
(fyrir utan söluskatt) eru á þessu
ári um 25 milljónir.
Veltan er heldur ekki neitt smá-
ræði að verða i krónutölu. Á árinu
1976 580 milljónir og á þessu ári
verður hún líklega um 740 mill-
jónir. Hlutafé félagsins er nú tæp-
ar 80 milljónir. Rekstrarlega hef-
ur verið tekjuafgangur árlega sið-
ast liðin ár, að visu mismikill, en
alltaf á þann veginn.
Peningalegur gróði af Slippn-
um hefur reynzt eigendum hans
seintekinn. Hafi verið arður hef-
ur hann oft verið greiddur í hluta-
bréfum og mörg þeirra ára, sem
skiluðu arði, var forgangshluthöf-
um aldrei greiddur nema 6% arð-
ur og almennum hluthöfum sjald-
an nokkur arður og aldrei meira
en 4%.
En miklar eignir hafa auðvitað
myndazt á þessum tíma og verð-
bólgan hefur aukið þær að krónu-
tölu. Það er haldið, að það myndi
aðalbókari og gjaldkeri Slippfél-
agsins 1905—1909 og tók upp tvö-
falt bókhaldskerfi, sem þá var
enn fátitt, og aðeins tvö fyrirtæki
i Reykjavik, að sagt er, komin
með það í þennan tíma. Sonur
Péturs, Hjörtur er nú endurskoð-
andi félagsins.
Þriðji bróðirinn sem kemur við
sögu Slippfélagsins og nú einn af
stjórnarmönnum,. er Jón Gunn-
arsson, fyrrv. skrifstofustjóri i
Hamri.
Árið 1932 voru þessir kosnir:
Th. Krabbe vitam.stj., formaður,
Eggert Claessen hrl. og Kristján
Siggeirsson kaupm.
Þegar Krabbe vitam.stjöri flutt-
ist af landi brott varð Hjalti Jóns-
son formaður í hans stað (1937)
og þá kemur Geir Zoéga vega-
málastjóri inn sem varaformaður
og Kristján Siggeirsson er svo
áfram i þeirri stjórn. Hjalti var
formaður til dauðadags 1949 og
þá tók Geir vegamálastjóri við
formennsku stjórnarinnar en
Kristján varð varaformaður. Geir
var formaður tíl 1959, en þá tók
við Kristján Siggeirsson og var
hann formaður þar til hann lézt
1975. Kristján sat í stjórn alls 43
ár og þar af formaður i 16 ár.
Valgeir Björnsson hafnarstjóri og
Tryggvi Öfeigsson útgerðarmaður
komu i stjórnina 1949 og hefur
Tryggvi verið stjórnarformaður
siðan 1975. Núverandi stjórn
skipa: Tryggvi Ófeigsson (form.),
Benedikt Gröndal varaform. og
Jón Gunnarsson meðstj. Nú er
Hjalti Geir Kristjánsson forstj.
varamaður i stjórn. Fram-
kvæmdastjörar Slippfélagsins
hafa þessir verið: Othár Ellingsen
1902—1916, Daniel Þorsteinsson
1916—1931, Sigurður Jónsson
1932—1968 og núverandi forstjór-
ar eru þeir Jón H. Sigurðsson og
Þórarinn Sveinsson.
Eitt er þó hægt :ð fullyrða,
hvað sem öllum tölum og
reikningi liður, og það er það, að
Islenzkt fyrirtæki, sem náð hefur
75 ára aldri, hefur áreiðanlega oft
séð hann svartan i álinn fjárhags-
lega.
Á fundinum í Utgerðarmanna-
félaginu 28. des. 1901, þegar
Tryggvi bar fram formlega tillögu
um stofnun Slippfélgsins, skrif-
uðu nokkrir menn sig fyrir 100-
króna hlutum. Það var þó ekki
fyrr en á undirbúningsfundinum
næstum fyrir stofnfundinn, sem
eiginleg hlutafjársöfnun fer fram
en þá skrifa sextán fundarmenn
sig fyrir 140 króna hlutum eða
alls 14. þús. krónum og skyldu
10% greidd inn strax en síðan
30% á ári og greiðslunni þá lokið
á þremur árum. A þessum fundi
skýrði Tryggvi frá því, að hann
hefði fengið bankastjórn Lands-
bankans og Landshöfðingja til að
samþykkja að hið væntanlega
Slippfélag fengi að gjöf eða styrk
kr. 4 þús. úr sjöði nokkrum i
L: ndsbankanum, sem ætlaður var
til „styrktar þarflegum fyrirtækj-
um“. Og loks var samþykkt á þess-
um sama fundi að taka 15 þús.
króna ábyrgðarlán í banka. Þetta
virðist hafa verið fjármagnið, sem
byrjað var með fyrstu fram-
kvæmdirnar. 1904; þegar „patent-
slippurinn" var keyptur, voru
höfð ýmis spjót úti til fjáröflunar,
en hann átti að kosta um 20 þús.
krónur en varð nær tvöfalt dýr-
ari.
Hlutaféð var aukið um 9400
krónur, víxillán tekið í Lands-
bankanum, kr. 12 þús., og sam-
húsum kr. 4800.00.- og Guðmund-
ur Ólafsson i Nýjabæ kr. 4300.00,
þá Þorsteinn Þorsteinsson I
Bakkabúð, síðar kenndur við
Þórshamar, kr. 4200. — Athyglis-
vert er hversu mikið eigið fé
bankastjórarnir tveir leggja fram.
Það er máski ekki tiltökumál um
Tryggva, bankastjóra Landsbank-
ans og forgöngumann að stofnun
Slippsins, hans hlutur er kr.
2600.- en rausnarlegt er framlag
Sighvats Bjarnasonar banka-
stjóra tslandsbanka en hann á
þarna hlut uppá kr. 3000.-, með
þvi sem mest gerðist. Menn
skyldu athuga, hversu miklar
fjárhæðir er hér um að ræða, þeg-
ar timakaup verkamanna var
25—30 aurar um þessar mundir.
Það er yfirleitt einkenni þessara
framfaraára, hversu ótrauðir
eignamenn voru að leggja i
áhættusöm fyrirtæki, ef þeir töldi
þau horfa til heilla fyrir land og
lýð. Hér verður nú að fara fljótt
yfir rekstrarsöguna. Afkoman var
bærileg og stundum góð fram að
1922, en þá fara að koma stór
tapár, sem fyrr er getið. 1923 var
hallinn kr. 11.000.-, 1926 kr.
22.000,- og 1927 nær kr. 20.000,-
Þegar Benedikt Gröndal lagði
fyrir plön sín og framkvæmdir,
sem sagt er frá i byggingarágrip-
inu, 1931/32, þá gerir hann ráð
fyrir að báðar brautirnar kosti
um 600 þús. krónur. Það varð svo
að afla fjár með ýmsum hætti til
þessara franíkvæmda. Hlutaféð
var aukið með sölu forgangshluta-
bréfa um kr. 97.000.-, skuld við
tvo lánadrottna (Ásgeir og Zim-
sen), kr. 80.000. svo gott sem
ekki kosta minna en hálfan þriðja
milljarð að byggja sams konar
Slipp og þennan sem nú er með
sínum þremur brautum og hliðar-
færslubrautunum fimm auk ann-
ars sem þessu fylgir.
Stjórn og starfslið
Margra mætra manna þyrfti
vissulega að geta í grein um þetta
aldna félag, en þess er enginn
kostur að nefna alla þá, sem væru
þess verðugir.
Undirbúningsstjórnina 1902
skipuðu þessir menn:
Tryggvi Gunnarsson banka-
stjóri, Asgeir Sigurðsson kaupm.
og Walg. O. Breiðfjörð kaupm.
Á þeim fundi, sem talinn er
stofnfundur Slippfélagsins (21.
okt. 1902) voru þessir kosnir í
stjórn: Tryggvi Gunnarsson, Ás-
geir Sigurðsson og Jes Zimsen og
varam. Runólfur Ólafsson i Mýr-
arhúsum. Á fyrsta aðalfundinum
(5. apr. 1904) kom Þorsteinn Þor-
steinsson í Bakkabúð sem varam.
i stjórnina og það var hann til
1932. Þegar Tryggvi Gunnarsson
lézt 1917., varð Jes Zimsen for-
maður en Guðmundur Ólafsson
frá Nýjabæ kom sem þriðji maður
i aðalstjórnina. Þessi stjórn sat
þar til 1930, að hún sagði öll af
sér.
Þá voru kosnir í stjórn: Th.
Krabbe, form., og með honum
Eggert Claessen hæstaréttarlög-
maður og Gisli J. Johnsen kaupm.
en varam. Steindór Gunnarsson
prentsmiðjustjóri. Steindór var
bróðir Péturs Þ. J. Gunnarssonar, ,
siðar stórkaupm., en hann var 1
Af almennu starfsliði er aðeins
hægt að geta nokkurra manna og
er þá fyrst að nefna Óskar A.
Þorkelsson, sem hefur verið hjá
fyrirtækinu siðan 1920 eða 57 ár
og var fyrst bókhaldari um mörg
ár, en síðan gjaldkeri frá 1944.
Magnús Kristjánsson skrifstofu-
stjóri byrjaði hjá fyrirtækinu
1933 sem aðalbókari og gjaldkeri
og á þvi 44 ára starfsferil að baki í
Slippnum.
Af öðrum núlifandi starfsmönn-
um má nefna Jakob H. Richter,
sem hefur um fjölda ára verið
verkstjóri í trésmíða- og vélahúsi
og Þórð Stefánsson, fyrst kafara
við Slippinn en siðan yfirverk-
stjóra um fjölda ára, hann lét af
störfum fyrir nokkrum árum.
Núverandi deildarstjóri i timbur-
verzluninni er Jón G. Kristinsson
en áður var þar um fjölda ára
Karl Guðmundsson skiþstjóri.
Núverandi deildarstjóri i skipa-
verzluninni er Magnús Jönsson
en hann hóf störf hjá félaginu
1941. Þá má nefna Sigurgeir
Kristjánsson, afgrm. i verzlun-
inni, sem starfað hefur i félagínu
i 45 ár. Guðmundur H. Sigurðsson
nú yfirverkstjóri kom til Slipps-
ins 1945. Fyrsti lærlingurinn i
Slippnum, sem útskrifaðist sem
sveinn, var Magnús V. Jóhannes-
son, siðar framfærslufulltrúi.
Þessari upptalningu á
starfsmönnum verður nú að vera
lokið, þött margir séu ótaldir
þeirra, sem rétt væri að geta.
SJA næstu síðu