Morgunblaðið - 05.11.1985, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 5. NÓVEMBER1985

ifrtpiiiMfiMfo
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúarritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
MagnúsFinnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágústlngi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 400 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 35 kr. eintakiö.
Spariskírteini
á útsölu
Sú ákvörðun ríkissjóðs að
hækka ávöxtunarkjör á
spariskírteinum ríkissjóðs með
því að lækka sölugengi þeirra,
hefur að vonum vakið nokkra
eftirtekt. Nokkrum dögum áður
höfðu þær fregnir borizt af
hinum almenna verðbréfamark-
aði að vextir færu lækkandi
vegna töluverðs framboðs af
peningum. í kjölfar ákvörðunar
ríkissjóðs er hins vegar komin
hreyfing á lífeyrissjóði og fjár-
festingarsjóði að hækka vexti á
útlánum þessara aðila. Loks
hefur orðið vart hreyfingar hjá
viðskiptabönkum og sþ> 'isjóð-
um að hækka vexti, bæði vegna
vaxtahækkunar ríkissjóðs og
eins vegna þess að verðbólgan
fer vaxandi og almennir spari-
sjóðsvextir eru nú langt fyrir
neðan verðbólgustigið.
Hækkun á ávöxtunarkjörum
spariskírteina ríkissjóðs er að
sjálfsögðu komin til vegna þess
að salan á spariskírteinum var
orðin dræm. Samkvæmt upplýs-
ingum Morgunblaðsins stefnir
ríkissjóður að því að ná inn
a.m.k. um 250 milljónum króna,
sem ríkið þarf á að halda á þessu
ári, með sölu spariskírteina.
Þegar þessari upphæð er náð
má búast við að ríkissjóður
lækki ávöxtunarkjör spariskír-
teina á ný. Þetta þýðir m.ö.o.,
að spariskírteini ríkissjóðs hafa
verið sett á útsölu til þess að
auka sölu þeirra og útsölunni
verði hætt, þegar ákveðnu sölu-
marki er náð.
í sjálfu sér er ekkert við því
að segja, þótt ríkissjóður not-
færi sér lögmál hins frjálsa
markaðar til þess að ná inn því
fjármagni, sem hann þarf á að
halda. Það er mál út af fyrir
sig, að þessi fjáröflun ríkissjóðs
hefur alla tíð verið gagnrýnd
mjög af talsmönnum atvinnu-
lífsins, sem telja, að með þessum
hætti sölsi ríkið undir sig fjár-
magnið í landinu frá atvinnulíf-
inu. Sú gagnrýni er ekki einung-
is höfð uppi á ríkissjóð hér,
heldur heyrist hún alls staðar,
þar sem fjármálakerfi þjóða
hefur þróazt eitthvað að ráði og
þá ekki sízt í Bandaríkjunum,
þar sem ríkisvaldið er gagnrýnt
fyrir að halda uppi vöxtum með
því að sækja mikið fé á hinn
almenna fjármagnsmarkað.
Fari svo, að útsölu ríkisins á
spariskírteinum ljúki þegar
ákveðinni upphæð er náð má
búast við að lífeyrissjóðir og
fjárfestingarsjóðir haldi að sér
höndum. Það skiptir auðvitað
máli, að svo verði. Utlán þessara
aðila eru öll verðtryggð og
umtalsverðir vextir teknir til
viðbótar við verðtryggingu. Það
væri atvinnulífinu ekki til far-
sældar, ef vextir þessara aðila
yrðu hækkaðir og rekja mætti
þá vaxtahækkun beint til
ákvarðana ríkisstjórnarinnar.
Þá mundi það sjálfsagt verða
húsbyggjendum þungt í skauti
að taka á sig hækkun vaxta af
líf ey rissj óðslánum.
Eftir stendur þá, að hreyfing
er komin á viðskiptabanka og
sparisjóði um hækkun á vöxtum
vegna þess að verðbólgan vex á
ný og nemur nú um 36%. Ef
bankarnir fylgja fram þeirri
stefnu, sem þeir hafa markað á
undanförnum misserum að
vextir haldi í við verðbólgu og
að við búum við raunvexti er
auðvitað ljóst að mikil vaxta-
hækkun er í aðsigi. Jafnframt
fer ekki á milli mála, að vandi
húsbyggjenda hefur engan veg-
inn verið leystur og atvinnuveg-
irnir halda að sér höndum um
framkvæmdir vegna mikils fjár-
magnskostnaðar og óvissu um
framtíðina. Framundan eru nýir
kjarasamningar. Verði vextir
hækkaðir á næstunni til þess
að ná verðbólgustiginu og vel
það mun það óhjákvæmilega
hafa áhrif á kröfugerð verka-
lýðssamtakanna nú um áramót-
in.
Það þarf ekki mikla spádóms-
gáfu til að sjá, að haldi nú fram,
sem horfir er ný verðbólgualda
að skella yfir. Fyrir utan öll
önnur áhrif nýrrar verðbólgu-
öldu mun hún hafa mjög lam-
andi áhrif á trú þjóðarinnar á
framtíðina. Fólk er orðið afar
þreytt á þeim efnahagsvanda-
málum, sem þjóðin er s£ og æ
að etja við. Við förum hvern
hringinn á fætur öðrum og
stefnum alltaf í sama púnkt
aftur.
Vígstaða okkar til þess að
takast á við þessi vandamál
verður stöðugt erfiðari. Skulda-
söfnun okkar erlendis hefur
verið mikil undanfarin ár. Fróð-
ir menn telja, að ef verulega
þrengist um á hinum alþjóðlega
fjármagnsmarkaði gætum við
staðið frammi fyrir vandamál-
um, sem við höfum ekki kynnzt
að ráði áður þ.e. að við ættum
í erfiðleikum með að fá ný lán
til þess að greiða með vexti og
afborganir af eldri lánum. Að-
staða okkar til þess að mæta
slíkum vanda er afar erfið og
greiðslugeta okkar lítil, ef til
kæmi.
Ríkisstjórnin á að því leyti til
erfiðara um vik nú en fyrir
tveimur árum, að hún er búin
að missa töluvert af þeim stuðn-
ingi, sem hún hafði í upphafi
við efnahagsaðgerðir sínar. Hún
hefur ekki jafn sterka stöðu nú
til þess að leita stuðnings við
nýjar og harkalegar aðgerðir í
efnahagsmálum. Á það verður
þó að reyna, hvort hún sjálf
hefur það innra þrek, sem til
þarf og hvort þjóðin er tilbúin
til að veita henni einhvern frek-
ari stuðning. Þetta kemur í ljós
á næstu mánuðum. En það er
því miður margt, sem bendir til
að hún hafi lítinn tíma til
stefnu.
Sr. Kjartan Jónsson,
kristniboði í Kenýu.
1. grein:
Kenya er eitt þeirra þriggja
landa, sem mynda A-Afríku. Hin
eru Úganda og Tanzanía. Þau
fengu öll sjálfstæði undan Breta-
veldi í byrjun 7. áratugarins,
Kenya síðast eða 12. desember
1963. Vegna tengslanna við Bret-
land hafa þessi lönd haft náið
samstarf, þó að kalt hafi verið á
milli þeirra undanfarin ár.
Kenya, sem er tæplega 600 þús.
km2, liggur að Indlandshafi í
austri. Veður- og gróðurfar I
landinu er mjög breytilegt eftir
landshlutum. Þetta er skiljanlegt,
þegar haft er í huga, að miðbaugur
liggur þvert yfir landið og nokkur
af hæstu fjöllum Afríku eru þar,
s.s. Mt. Kenya (5195m) og Mt.
Kilimanjaro (6010m), hæsta fjall
álfunnar. Hálöndin í kringum
höfuðborgina, Nairóbí og svæðið
norður og vestur af henni eru í um
1500—2500m hæð yfir sjó. Þar er
úrkoma næg til ræktunar, en að-
eins um 14% landsins fær næga
úrkomu til akuryrkju. Á þessu
svæði býr stærsti hluti íbúa lands-
ins, sem nálgast nú 20 milljóna
markið.
Nýþjóð
Það eru aðeins liðin 22 ár síðan
Kenya hlaut sjálfstæði. íbúarnir
hafa ekki verið taldir til sama
lands, nema það sem af er þessari
öld. Fram að þeim tíma lifði hver
þjóðflokkur út af fyrir sig, enda
þjóð hver um sig með sérmenn-
ingu, móðurmál og sérstaka lík-
amsbyggingu, sumir álíka ólíkir
og í slendingar og Tyrkir.
Frá alda öðli hafa margir þjóð-
flokkanna legið i víking hver gegn
öðrum og þannig alið á gagn-
kvæmu hatri. Hirðingjaþjóðflokk-
arnir t.d. stela án afláts kúm hver
frá öðrum og ganga þá út frá þeirri
heimspeki, að allar kýr undir sól-
inni tilheyri þeim. Þess vegna eru
þeir aðeins að sækja réttmætar
eigur sínar, þegar þeir fara í ráns-
ferðir, jafnvel þótt það geti kostað
mörg mannslíf.
Nú eru þessir rúmlega 40 þjóð-
flokkar taldir til einnar þjóðar.
Það er ekki auðvelt að sameina þá
og skapa þjóðerniskennd á meðal
íbúa landsins.
En ekki verður aftur snúið til
fortíðarinnar og ekki dugir að
gráta yfir þróun sögunnar. Kenya
er orðin að þjóð og því verður ekki
breytt. Margt er gert til þess að
sameina hana.
Nokkrir helstu þjóðflokkar landsins.
Sameinandi þættir
Swahílí og enska eru þau tungu-
mál, sem notuð eru í opinberum
samskiptum, skólum, verslun og
manna á meðal af ólíkum kyn-
þáttum.
í framhaldsskólum landsins er
skylda að hafa nemendur af mörg-
um þjóðflokkum og í starfsmanna-
haldi ríkisins er sömu reglu beitt.
Á þennan hátt kynnast lands-
menn. Þetta eyðir fordómum,
skapar einingu og leiðir til þess
að margir flytja burt frá hinu
hefðbundna landi síns þjóðflokks
og til borga og bæja, þar sem þjóð-
flokkarnir blandast saman.
Forsetinn er aðalsameiningar-
tákn þjóðarinnar. hann ferðast
mikið um landið og kemur fram á
meðal almennings, enda er litið á
hann sem e.k. þjóðarföður, sem
elskar þegnana og fórnar sér fyrir
velferð þeirra. Hann er formaður
eina leyfilega stjórnmálaflokks
landsins, KANU (Kenya African
National Unity) og setur hvern
þann út í kuldann, sem vill stofna
nýjan stjórnmálaflokk eða er
honum ekki trúr og undirgefinn.
Þetta getur virst ólýðræðislegt og
jafnvel gerræðislegt fyrir nútíma
íslendingum, sérstaklega þegar
þess er gætt, að stjórnkerfið er
skilgreint sem lýðræðislegur Afr-
íkusósíalismi með starfandi þingi.
Ástæðan fyrir eins flokks kerfinu
er sú, að tilvera fleiri stjórnmála-
flokka myndi skerpa þjóðflokka-
andstæðurnar. Menn myndu ekki
skipast í flokka eftir stefnuskrám,
heldur þjóðflokkum, sem myndi
þá leiða til upplausnar þjóðfélags-
ins.
Á þingi eiga allir þjóðflokkar
sína fulltrúa, sem kosnir eru í
almennum kosningum heima í hér-
aði. Þingmennirnir hafa málfrelsi
og geta flutt mál síns fólks. Að
sjálfsögðu eiga stærstu þjóðflokk-
arnir flesta fulltrúana og hafa því
mest áhrif.
Harambee!
Þegar sjálfstæði Kenya varð
veruleiki, héldu margir á meðal
almennings, að nú yrði lífið bara
dans á rósum. Enginn skildi betur
en fyrsti forseti landsins, Yoimo
Kenyatta, að ekkert var eins fjarri
veruleikanum og það, því að ótal
vandamál blöstu við. Landið var
fátækt og hafði mjög takmarkað
heilbrigðis- og menntakerfi, auk
þess sem iðnaður var fremur veik-
burða. Samgöngukerfið var mjög
ófullkomið, auk þess sem iðnaður