Morgunblaðið - 07.02.1988, Blaðsíða 35

34
35
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. FEBRÚAR 1988
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. FEBRÚAR 1988
Útgefandi tnfrlðfetfe Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri HaraldurSveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aðstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 600 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 55 kr. eintakið.
SigurJóhanns
Hjartarsonar
Sigur Jóhanns Hjartarson-
ar í skákeinvígi þeirra
Victors Kortsjnojs í Kanada
er staðfesting á því, að þessi
ungi stórmeistari okkar er
kominn í hóp fremstu skák-
manna heims. Aður en þetta
einvígi hófst voru þeir áreiðan-
lega ekki margir, sem létu sér
til hugar koma, að Jóhann
gæti unnið þetta einvígi.
Kortsjnoj hefur um langt ára-
bil verið einn albezti skákmað-
ur í heimi. Hann hefur tvisvar
sinnum teflt einvígi við Karpov
um heimsmeistaratitilinn.
Karpov hefur hvað eftir annað
sýnt hvers konar skáksnilling-
ur hann er, eins og vel kom í
ljós í einvígi þeirra Kasparovs
á sl. ári. Þegar menn rifja upp
við hvers konar aðstæður
Kortsjnoj tefldi þau einvígi —
en þá stóð hann í hörðum deil-
um við sovézk stjómvöld um
brottfararleyfi fyrir konu sína
frá Sovétríkjunum — og huga
að því svokallaða „sálfræð-
istríði", sem stóð yfír í Kanada
síðustu dagana, verður ljósara
en áður að frammistaða
Kortsjnojs í þeim einvígum
hefur verið með ólíkindum.
Það er því alveg ljóst, að það
getur hvorki byggzt á tilviljun
né heppni að vinna Kortsjnoj
í slíku einvígi, sem nú. Það
byggist einfaldlega á miklum
styrk Jóhanns Hjartarsonar.
Við íslendingar höfum nú
eignast verðugan arftaka
Friðriks Ólafssonar, sem
fyrstur manna tryggði okkur
sess í hinum alþjóðlega skák-
heimi. í því sambandi er
skemmtilegt að lesa ummæli
Jóhanns Hjartarsonar hér í
blaðinu í gær, þar sem hann
segir: „En það unnu aðrir fyr-
ir mig sálfræðistríðið, aðallega
Friðrik, sem meðhöndlaði
þetta mjög glæsilega og kom
okkar sjónarmiðum á fram-
færi þannig að ég fengi að
tefla ótruflaður." I ljósi þess-
ara ummæla Jóhanns Hjartar-
sonar eru þau orð Victors
Kortsjnojs athyglisverð, að
Friðrik Ólafsson hafí unnið
einvígið! Auðvitað vann Jó-
hann Hjartarson þetta einvígi
en orð þeirra beggja, Jóhanns
og Kortsjnojs, sýna hvað
reynsla Friðriks hefur verið
Jóhanni mikils virði.
Við íslendingar höfum upp-
lifað ævintýri í skáklistinni.
Það voru nokkrir frumheijar,
sem ruddu brautina áður en
Friðrik Ólafsson kom til sög-
unnar. En í kjölfar hans hafa
komið nokkrir ungir og glæsi-
legir skákmenn, þannig að við
eigum nú sex stórmeistara í
skák, sem er áreiðanlega eins-
dæmi hjá svo fámennri þjóð.
Það er ekki síður mikils virði,
að þetta ævintýri heldur
áfram. Það eru ekki nema
nokkur misseri síðan Margeir
Pétursson vakti athygli á
nokkrum kornungum skák-
mönnum á unglingsaldri í
grein hér í Morgunblaðinu.
Þeir hafa síðan tekið miklum
framförum og eru að komast
í fremstu röð skákmanna hér.
Þessi breidd í skáklistinni er
nánast ótrúleg.
En nú skiptir miklu, að okk-
ur takist að fylgja sigri
Jóhanns Hjartarsonar eftir.
Það verður bezt gert með því
að skapa stórmeisturum okkar
og verðandi skákmeisturum
skilyrði til þess að helga sig
skáklistinni, svo sem kostur
er. Þeim fjármunum er vel
varið, sem til þess ganga.
Þessir ungu menn bera hróður
íslands víða um heim. Það er
oft talað um nauðsyn þess að
leggja fé í landkynningu. Fátt
er meiri og betri landkynning
en slík frammistaða Islend-
inga á erlendri grund.
Jóhann Hjartarson á nú fyr-
ir höndum undirbúning að
öðru einvígi. í því sambandi
er bæði nauðsynlegt og skylt
að minna þjóðina á, að þær
kröfur, sem fólk hér heima
gerir til stórmeistara okkar,
geta orðið þeim erfíðari en
andstæðingarnir við skák-
borðið. Það má ekki gera
þessum ungu mönnum lífíð
óbærilegt með kröfugerð, sem
enginn getur með nokkru
móti staðið undir. Það er ekki
lítið álag að vita af heilli þjóð
norður í Atlantshafí, sem fylg-
ist með hveijum leik!
Morgunblaðið sendir Jó-
hanni Hjartarsyni og fjöl-
skyldu hans innilegar
hamingjuóskir með þennan
einstæða sigur. Þjóðin er stolt
af honum og félögum hans í
skáklistinni.
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 6. febrúar
ótt úrslit alþingiskosn-
inganna fyrir ári hafí
leitt til meiriháttar
breytinga í stjómmálalífí
þjóðarinnar hafa orðið
ótrúlega litlar umræður
um hinar dýpri orsakir
þessara úrslita. Nú hafa
tveir stjómmálafræðingar, sem báðir
starfa við félagsvísindadeild Háskóla ís-
lands, þeir Ólafur Þ. Harðarson og Gunnar
Helgi Kristinsson, bætt þar nokkuð úr,
með ritgerð um þingkosningamar 1987,
þar sem þeir setja fram ýmsar tilgátur og
kenningar um þróun stjómmálanna undan-
fama áratugi, sem gagnlegt er að huga að.
í ritgerð þeirra félaga kemur fram, að
á árabilinu 1942 til 1967 hafí Sjálfstæðis-
flokkurinn að jafnaði haft um 40% atkvæða
í kosningum, Framsóknarflokkurinn um
26%, Alþýðubandalagið og forveri þess um
17% og Alþýðuflokkurinn um 15% að jafn-
aði. Á þessu tímabili hafí staða flokkanna
fjögurra í flokkakerfínu verið nokkuð skýr:
Álþýðuflokkurinn hafí barizt fyrir umbóta-
sinnaðri verkalýðspólitík, Alþýðubandalag-
ið hafí stefnt í svipaða átt, þótt flokkurinn
hafí haft innan sinna vébanda bæði kom-
múnista og vinstri sinnaða jafnaðarmenn,
en jafnframt hafí flokkurinn lagt áherzlu
á andstöðu við vamarstöðina og aðild ís-
lands að Atlantshafsbandalaginu. Sjálf-
stæðisflökkurinn hafí á hinn bóginn talið
sig vera bijóstvöm í baráttunni gegn só-
síalisma og alþjóðlegum kommúnisma,
jafnframt því að rækta tengslin við allar
stéttir og hafí flokkurinn náð umtalsverð-
um áhrifum í verkalýðshreyfíngunni og
hagsmunasamtökum bænda, þótt and-
stæðingar flokksins hafí talið hann flokk
atvinnurekenda og kaupsýslumanna.
Framsóknarflokkurinn hafí staðið traust-
um fótum sem landsbyggðarflokkur en
lagt vaxandi áherzlu á fylgi í þéttbýli.
Þeir Ólafur og Gunnar Helgi segja síðan
í ritgerð sinni, að upp úr 1970 hafí valda-
kerfí þessara fjögurra flokka byijað að
sundrast. Áður hafí leiðin til valda legið
um flokkana ijóra en smátt og smátt hafí
hið pólitíska kerfi orðið fjölþættara. Meiri
fagmennska hafí einkennt embættis-
mannakerfíð og hagsmunasamtök hafí
orðið óháðari stjómmálaflokkunum. Jafn-
framt hafí einokun flokkanna á Qölmiðlun
brostið, þar sem dagblöð hafí yfírleitt orð-
ið óháð flokkum og Ríkisútvarpið og
sjónvarpið hafí tekið sjálfstæðari og gagn-
rýnni afstöðu til frétta úr stjómmálalífinu.
Innan flokkanna sjálfra hafí áhrif flokks-
forystunnar minnkað, þar sem frambjóð-
endur hafí í vaxandi mæli verið valdir í
prófkjörum, sem hafí ýmist verið opin eða
lokuð.
Höfundar ritgerðarinnar benda á, að
eftir 30 ára stöðugleika í stjómmálalífínu
hafí menn séð vaxandi merki um ókyrrð.
Afstaða kjósenda hafí orðið sveiflukennd-
ari. Þannig hafí fjómm stjómmálaflokkum
tekizt frá 1971 að ná umtalsverðu fylgi:
fyrst Samtökum frjálslyndra og vinstri
manna 1971, síðan Bandalagi jafnaðar-
manna 1982, Kvennalistanum 1983 og
Borgaraflokknum 1987. Þeir vekja einnig
athygli á því, að allir gömlu flokkamir
Qórir hafí á þessu tímabili átt í erfíðleik-
um, bæði innan flokkanna og gagnvart
lq'ósendum sínum.
Sjálf stæðisflokkurinn
Að því er Sjálfstæðisfiokkinn varðar
sérstaklega segja þeir ólafur og Gunnar
Helgi, að alvarleg átök um forystu flokks-
ins hafí hafízt upp úr 1970 milli Geirs
Hallgrímssonar og Gunnars Thoroddsens,
sem þó hafí tekizt að halda í skefjum þar
til Gunnar myndaði ríkisstjóm sína 1980.
Auk veikrar forystu og stöðugra innan-
flokks-deilna, svo sem harðra átaka í
prófkjörum og klofningslista í einstökum
kjördæmum, hafí gætt vaxandi hugsjóna-
ágreinings innan flokksins. Ymsir aðilar
innan Sjálfstæðisflokksins hafí gagnrýnt
fijálshyggju, sem hafí einkennt stefnu
flokksins frá því seint á áttunda áratugn-
um og bæði Gunnar Thoroddsen 1980 og
Albert Guðmundsson 1987 hafí haldið því
fram, að þeir væru talsmenn hinnar hefð-
bundnu, mildu sjálfstæðisstefnu.
Höfundar ritgerðarinnar íjalla síðan
nokkuð ítarlega um klofninginn í Sjálf-
stæðisflokknum fyrir ári og stofnun
Borgaraflokksins og velta því fyrir sér,
hvemig skýra megi sigur Borgaraflokksins
í þingkosningunum. Þeir nefna nokkur
atriði: í fyrsta lagi benda þeir á, að Albert
Guðmundssyni hafí tekizt að afla sér tölu-
verðrar samúðar. Strangari kröfur
undanfarinna ára um vinnubrögð manna
í opinberum stöðum, sem m.a. hafí orðið
til vegna þess að gamla pólitíska valdakerf-
ið hafí sundrast og fyrir tilverknað sjálf-
stæðra fjölmiðla, hafi bersýnilega ekki
notið almenns stuðnings. í öðru lagi segja
þeir, að Albert Guðmundsson og stuðn-
ingsmenn hans hafí um árabil byggt. upp
sterka kosningavél, sérstaklega í
Reykjavík, þar sem Albert hafí alltaf verið
umdeildur stjómmálamaður, en háð kosn-
ingabaráttu í erfíðum prófkjörum og haft
sigur. Þá benda þeir á, að þegar Albert
hafí boðið sig fram til forseta 1980 og
fengið tæp 20% atkvæða hafí þessi kosn-
ingavél teygt arma sína út um allt land
og þau sambönd hafi áreiðanlega komið
honum vel síðar. í þriðja lagi segja þeir,
að sú óánægja, sem smátt og smátt hafí
komið fram í Sjálfstæðisflokknum á 15
ára tímabili, hafí bersýnilega verið meiri
og viðtækari en talið hefði verið. Þessi
óánægja hafi orðið til af ýmsum ástæðum,
en Borgaraflokknum hafi tekizt vel að
hagnýta sér hana. Sumir af frambjóðend-
um Borgaraflokksins hafí orðið undir í
prófkjörum Sjálfstæðisflokksins. Flokks-
forysta þess flokks hafí verið gagnrýnd
fyrir að búa í fflabeinstumi og hafa hvorki
þjóðfélagsleg né hugsjónaleg tengsl við
flokksmenn, t.d. hvorki við smáatvinnurek-
endur né lítt menntað fólk. Hægri öflin í
flokknum hafí talið, að sjónarmið þeirra
hlytu ekki hljómgrunn, hvorki þegar um
væri að ræða fóstureyðingar né kröfur um
greiðslur fyrir vamarstöðina í Keflavík.
Þá hafí aukinn stuðningur við frjálshyggj-
una verið gagnrýndur innan flokksins og
margir hafí talið, að Sjálfstæðisflokkurinn
væri að hverfa frá stuðningi við velferð-
arríkið.
Þótt hér hafí verið lögð áherzla á að
rekja sjónarmið Ólafs Harðarsonar og
Gunnars Helga Kristinssonar varðandi
Sjálfstæðisflokkinn fjalla þeir um flokka-
kerfíð í heild sinni í þessari athyglisverðu
ritgerð. Þeir komast að þeirri niðurstöðu,
að erfíðleikar gömlu flokkanna Qögurra
byggist á breytingum í þjóðfélagslegri og
hugsjónalegri afstöðu flokkanna og til
veikari stöðu þeirra í ýmsum valdakjömum
þjóðfélagsins. Þeir telja, að stefna Sjálf-
stæðisflokksins hafí þrengst og eftir
kosningamar 1987 hafí þjóðfélagslegur
grundvöllur flokksins breytzt á þann veg,
að hann byggi nú meira á því, sem kalla
megi efri millistétt. Þá telja þeir, að minni
áhrif flokkanna fjögurra á ýmsum sviðum
þjóðlífsins valdi því, að þeir eigi erfíðara
með að hefja gagnsókn. Prófkjörin valdi
þeim stöðugum erfíðleikum og séu upp-
spretta óánægju. Flokkamir hafí minni
áhrif á umræðumar í þjóðfélaginu en áður
vegna sjálfstæðra fjölmiðla. Lokaniður-
staða þeirra er sú, að kosningaúrslitin
sýni, að erfiðleikar hinna hefðbundnu
flokka fari vaxandi.
Nú sýnist auðvitað sitt hveijum um þau
sjónarmið, sem hér hafa verið rakin og
fram koma í ritgerð stjómmálafræðing-
anna tveggja. Það fer hins vegar ekki á
milli mála, að það em umræður af þessu
tagi, sem em nauðsynleg forsenda þess,
að flokkur á borð við Sjálfstæðisflokkinn
geti náð tökum á vandamálum sínum. Það
er ekki mál sem varðar þann flokk einan
út af fyrir sig, forystumenn hans og flokks-
menn, heidur þjóðina alla vegna þess að
augljóslega þýðir veikari Sjálfstæðisflokk-
urinn veikara stjómkerfi og þegar til
Iengdar lætur kemur það niður á þjóðinni
allri. Ritgerð þeirra Ólafs Harðarsonar og
Gunnars Helga Kristinssonar getur orðið
gmndvöllur fyrir gagnlegar og fróðlegar
umræður um málefni Sjálfstæðisflokksins
og á að verða það.
Umskipti í áliðnaði
Sú var tíðin, að menn trúðu því að er-
lend stórfyrirtæki biðu í röðum eftir því
að fá tækifæri til að fjárfesta hér á ís-
landi. Bitur reynsla undanfarinna ára
hefur kennt okkur að svo er ekki. Þrátt
fyrir, að sendimenn ríkisstjóma hafí verið
á þönum um allan heim í mörg ár hefur
ekki tekizt að koma á samstarfí við nokk-
urt álfyrirtæki um byggingu nýs álvers á
íslandi og þar með um frekari hagnýtingu
vatnsaflsins.
Dr. Jóhannes Nordal gerði grein fyrir
þróun áliðnaðarins á undanfömum tveimur
áratugum í fróðlegu erindi, sem hann
flutti á ráðstefnu Verkfræðingafélags ís-
lands í nóvembermánuði sl. Þær upplýsing-
ar, sem þar koma fram, skýra hvers vegna
svo illa hefur gengið að fínna samstarfsað-
ila um byggingu nýs álvers. Þar sagði
Jóhannes Nordal m.a.:
„Þegar litið er á þróun álframleiðslu og
verðlags síðustu þijá áratugi kemur fram,
að meiriháttar umskipti urðu í þeim efnum
í upphafí áttunda áratugarins. Fram til
1970 eða þar um bil var þróun áliðnaðar-
ins mjög jöfn ... Margt olli því, að þetta
jafnvægi raskaðist á fyrstu árum áttunda
áratugarins. í fyrsta íagi urðu um þetta
leyti þáttaskil í efnahagsþróun heimsins
almennt, stöðugleiki í gengi helztu mynta
heimsins rofnaði með hruni gjaldeyriskerf-
isins, sem kennt er við Bretton Woods, og
við tók fljótandi gengi, sem við búum við
enn í dag. Jafnframt fór verðbólga vax-
andi á Vesturlöndum og öll efnahagsþróun
varð sveiflukenndari. í öðru lagi reið fyrsta
orkukreppan yfír á árunum 1973-1974 og
margfaldaði verð á orku frá olíukyntum
rafstöðvum, en hafði auk þess hækkunar-
áhrif á verð allra annarra orkugjafa ... í
þriðja lagi verður um þetta leyti sú breyt-
ing innan áliðnaðarins sjálfs, að álbræðsl-
um fer fjölgandi. Margar þeirra voru í eign
nýrra fyrirtækja. Flest þessi nýju fyrirtæki
áttu ekki annars úrkosta en selja fram-
leiðslu sína á opnum markaði og átti þetta
meginþátt í því að bijóta niður verðstýr-
ingu stóru álfyrirtækjanna og stuðla að
því, að stórir uppboðsmarkaðir fóru að
gegna vaxandi hlutverki í sölu og verð-
ákvörðun á áli... í kjölfar þessara
breytinga allra hefur þróun bæði í fram-
leiðslu og verðlagningu á áli gjörbreytzt.
í stað mikillar og jafnrar aukningar í fram-
leiðslu og notkun verður hvort tveggja
eftir þetta mjög sveiflukennt, jafnframt
því, sem meðalframleiðsluaukning á ári
lækkar úr nálægt 8% fyrir 1970 niður í
3% síðustu 15 árin... Framundir 1970
var nokkuð stöðug aukning afkastagetu í
áliðnaði, en síðan verður stökkbreyting á
árunum 1971-1972, en á þessum tveimur
árum jókst framleiðslugetan um rúmar
tvær milljónir tonna eða um nálægt 13%
að meðaltali hvort árið um sig. Átti þessi
skyndilega aukning verulegan þátt í of-
framleiðslu og sveiflum í greininni næstu
árin á eftir. Eftir 1971 dregur síðan mjög
úr aukningu afkastagetu en þó einkum
eftir árið 1975. Á þeim tíma fara áhrif
orkuverðsbreytinganna að koma fram með
fullum þunga í afkomu áliðnaðar á þeim
svæðum heimsins, þar sem hækkun olíu-
verðs hafði mest áhrif. Leiddi þetta til
þess að margar álbræðslur, m.a. ýmsar
sem höfðu verið byggðar örfáum árum
áður, gátu ekki lengur borið sig og hefur
Qölda verksmiðja síðan verið lokað. Mest
áhrif höfðu orkuverðsbreytingamar í Jap-
an, en segja má, að álbræðsluiðnaður
Japana hafí verið lagður niður að fullu,
en fyrir 1975 nam framleiðsla þeirra yfír
einni milljón tonna eða um 10% af heims-
framleiðslu. í Bandaríkjunum hefur einnig
orðið að leggja niður starfsemi margra
álbræðsla á þessu tímabili og í minna
mæli í Evrópu, en þar hefur þó mörgum
verksmiðjum verið haldið gangandi til
þessa með niðurgreiddu orkuverði. Alls
munu verksmiðjur með nálægt þriggja
milljón tonna framleiðslugetu hafa horfið
úr rekstri með öllu á undanfömum tíu
ámm, en það þýðir að sjálfsögðu að bygg-
ing á nýjum verksmiðjum hefur verið þeim
mun meiri en aukning hreinnar afkasta-
getu segir til um. Þannig jókst afkastageta
álvera aðeins um 2,3 milljónir tonna á
ámnum 1976-1987 eða um tæp 250 þús-
und tonn á ári að meðaltali, en nýjar og
endurbyggðar bræðslur, sem teknar vom
í notkun á þessu tímabili, höfðu hins veg-
ar fímm milljón tonna afkastagetu, sem
samsvaraði nærri hálfrar milljón tonna
viðbót á ári hveiju. Framleiðsla hefur
dregizt saman í helztu iðnríkjunum, þar
sem orkuverð er hátt, svo sem í Japan,
Bandaríkjunum og Vestur-Evrópu, en það
hefur í staðinn aukizt í öðmm heimshlut-
um, þar sem orkuverð hefur verið lægra
og önnur skilyrði hagstæð. Mikilvægust
þessara svæða hafa verið Kanada og Suð-
ur-Ameríka, þar sem fyrir hendi hefur
verið mikil ónýtt raforka frá vatnsaflsver-
um, sem þegar var búið að festa fé í.
Hafa þessi Iönd því verið að bjóða orku
fyrir neðan langtímakostnaðarverð. í öðm
lagi varð mikil aukning álframleiðslu f
Ástralíu, þar sem orka fæst úr ódýmm
kolum, en reyndin hefur þó orðið sú, að
orkuverð er þar nú mun hærra en reiknað
hafði verið með fyrir nokkrum ámm, svo
að uppbygging hefur þar stöðvazt að
mestu. Loks hefur nokkuð verið byggt af
álbræðslum í Mið-Austurlöndum á gmnd-
velli ódýrrar orku úr jarðgasi en varla er
við því að búast, að þar verði hröð aukn-
ing á næstu ámm.
En viðbrögð áliðnaðarins við versnandi
afkomuskilyrðum hafa ekki eingöngu verið
fólgin í því að leggja niður bræðslur, sem
hafa verið orðnar óhagkvæmar vegna
hærra orkuverðs, og byggja nýjar við hag-
kvæmari skilyrði. Samtímis hefur verið
gert mikið átak til þess að lækka fram-
leiðslukostnað í eldri bræðslum með
margvíslegum tæknibreytingum. Hefur
þetta, ásamt lækkuðu verði á súráli vegna
offramleiðslu, orðið til þess að framleiðslu-
kostnaður í álbræðslum hefur farið jafnt
og þétt lækkandi undanfarin fjögur ár.“
0
Aðstaða Islands
Jóhannes Nordal vék í ræðu sinni að
því, hvaða möguleika við íslendingar hefð-
um í frekari uppbyggingu áliðnaðar í
landinu við þessar aðstæður og sagði m.a.:
„í fyrsta lagi blasir það við, að árlegur
vöxtur álmarkaðsins er nú orðinn miklu
hægari en hann var fyrir 1970. Veldur
því bæði minni hagvöxtur og aukin endur-
vinnsla á áli á umbúðamarkaðnum. Af
þessum ástæðum er ekki talið eðlilegt að
reikna með meira en um 1% markaðsvexti
á ári næsta áratuginn ... Athyglisvert er,
að tæpur helmingur þeirra álvera, sem
líklegt er að loki á næstu árum er staðsett-
ur í Evrópu, þar sem orkuverð er almennt
mjög hátt, en niðurgreiðslur hafa til þessa
komið í veg fyrir, að það kæmi með fullum
þunga fram á þessum iðnaði. Á þessu hlýt-
ur þó að verða breyting innan fárra ára,
en af því leiðir, að mörg álfyrirtæki leita
nú fyrir sér um nýbyggingar annars stað-
ar, sem geti leyst verksmiðjur þeirra í
Evrópu af hólmi. Liggur ísland sérstaklega
vel í því efni, bæði vegna nálægðar og
tollfrjáls aðgangs að mörkuðum Efnahags-
bandalagsins og EFTA.
í öðru lagi er ljóst, að álmarkaðurinn
hefur tekið gagngerum breytingum á und-
anfömum fímmtán árum og hefur hann
nú öll einkenni hrávörumarkaðar, þar sem
verðlag tekur miklum sveiflum ... Þetta
endurspeglast ( flárfestingarákvörðunum,
sem eru langflestar teknar í góðæri, þegar
takmörkuð framleiðslugeta miðað við eftir-
spum er farin að segja til sín. í þessu
felst, að hagstæð tækifæri til sölu á raf-
orku til nýs álvers eru aðeins fyrir hendi
á vissum tímabilum, þegar markaðurinn
er hagstæður... í öllu þessu felst, að
úrslitum getur ráðið um aukningu álfram-
leiðslu hér á landi í framtíðinni, að íslend-
ingar reynist tilbúnir til þess að grípa með
skömmum fyrirvara og án hiks þau tæki-
færi, sem gefast."
Með þessari ræðu hefur dr. Jóhannes
Nordal gert á skýran og glöggan hátt
grein fyrir því, hvers vegna okkur hefur
gengið illa að fá erlend fyrirtæki til sam-
starfs um byggingu nýs álvers hér á landi.
Nú er hins vegar hugsanlegt, að þau tæki-
færi, sem Jóhannes víkur að, gefíst á
næstu misserum. Það verður bæði fróðlegt
og spennandi að fylgjast með þeim viðræð-
um, sem fram fara um þessar mundir við
álfyrirtæki í Evrópu. Komi í ljós, að þau
verði tilbúin til samstarfs megum við ekki
hika. Það er ekki víst, að annað tækifæri
gefíst á þessari öld.
„Það fer hins veg-
ar ekki á milli
mála, að það eru
umræður af þessu
tagi, sem eru
nauðsynleg- for-
senda þess, að
flokkur á borð við
Sjálf stæðisflokk-
inn geti náð
tökum á vanda-
málum sínum ...
Ritgerð þeirra Ól-
afs Harðarsonar
og Gunnars Helga
Kristinssonar get-
ur orðið grund-
völlur fyrir
gagnlegar og
fróðlegar umræð-
ur um málefni
Sjálf stæðisf lokks-
ins og á að verða
það.“