Morgunblaðið - 07.02.1988, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. FEBRÚAR 1988
Max Bruch
150 ára
Max Bruch
Tónlist
Jón Ásgeirsson
Max Bruch var einn þeirra tón-
listarmanna er nutu mikiilar
virðingar í lifanda lífi, var heiðrað-
ur af helstu háskólum heimsins,
mikils metinn hljómsveitarstjóri,
virtur kennari og víðfrægur fyrir
tónsmíðar sínar. Á meðan stormar
og regnveður nýjunga skoluðu
burtu ðllu gömlu og feisknu, naut
frægð hans skjóls i óminnissölum
sögunnar, en þegar nokkuð tók
að þoma á, áttu menn það ein-
staka sinnum til að stikla yfir í
liðna tímann, þar sem fótfært var
og fundu þar eitt og annað sem
vert var að muna og gladdi þá
er þreyst höfðu f óþrotlegu um-
róti og hvíldarleysi nýjunganna.
Meðal þeirra verka eftir Bruch,
sem.þannig hafa verið tekin til
handargagns og leikin verða í
veðrahléum forms- og stflbyltinga
nútímans, eru fíðlukonsert í g-
moll, Skoska fantasfan fyrir fíðlu
og hljómsveit og Kol Nidrei sem
er fyrir selló og hljómsveit. Auk
þess liggja eftir hann tvær óperur
í fullri lengd, sú fyrri heitir Lore-
ley og var texti hennar upphaflega
ætlaður fyrir Mendelssohn, en sú
seinni Hermione við texta sem
unninn var upp úr Shakespeare.
Þrjár urðu sinfóníumar en hann
var aðeins fjórtán ára er hann
lauk við þá fyrstu, pfanókonsert-
amir tveir, jafn margir strengja-
kvartettar og margvíslegar aðrar
tónsmíðar og nokkur meiri háttar
söngverk, svo sem eins og við
Friðþjófssögu (Tegnér), Ódysseif
(Hómer), Das Lied von der Glocke
(Schiller), Das Feuerkreuz (Scott)
og mörg önnur stórbrotin ljóða-
verk.
Max Bmch fæddist í Köln 6.
janúar 1838 og því rétt liðin 150
ár frá fæðingu hans. 1852 var
honum veittur Mozart-styrkurinn
og hóf þá nám hjá Hiller og
Reinecke. Sama ár samdi hann
sína fyrstu sinfóníu, eins og fyrr
var greint frá, og eftir sex ára
nám eins þáttar ópem, Scherz,
List und Rache (Goethe), er var
uppfærð í Köln 1858. Næstu árin
starfaði hann sem kennari og
vann við tónsmíðar en 1865 gerð-
ist hann tónlistarstjóri í Koblenz
og tveimur ámm síðar kapellu-
meistari við hirð prinsins af
Schwarzburg-Sonderhausen.
Þaðan lá leiðin til Berlínar en á
ámnum 1880 til 83 stjómaði hann
Filharmoníunni í Liverpool og frá
1891 til 1910 gegndi hann starfi
prófessors í tónsmíði við Tónlist-
arháskólann í Berlín. Síðustu tíu
ár ævi sinnar bjó Bmch í Friede-
nau, smábæ nærri Berlfn, og lést
þar 2. október 1920.
Max Bmch var samkvæmur
sínum tíma, þýskur rómantíker
og samdi verk sem gædd em
hjartahlýju, em aðlaðandi, ljóð-
ræn og kunnáttusamlega gerð.
Það er rétt að um fegurðarmat
hans stendur ekki styrr en því
verður heldur ekki neitað að
Bmch var einlægur og náði oft
sterkum áhrifum með einföldu
tónmáli sínu. Margir frægir tón-
listarmenn sóttu fróðleik til hans,
þeirra á meðal Respighi og þó
ótrúlegt kunni að virðast, einn af
fremstu höfundum nútímatónlist-
ar í Bandaríkjunum, Wallingford
Riegger, sem Leifur Þórarinsson
mun hafa numið hjá ef rétt er
munað hjá undirrituðum.
Sagnfræðingar hafa oft fjallað
um Bmch af lítilsvirðingu og talið
hann ófrumlegan en gera minna
úr því að hann er samtímamaður
Brahms, Bizets, Bmckners, Tsjaj-
kovskís, Saint-Saéns, Korsakovs
og Mahlers, svo nokkrir séu
nefndir og þótti á þeim tíma vera
framsækið og gott tónskáld. Á
tónleikum Kammersveitar
Reykjavíkur næstkomandi sunnu-
dag verða flutt tvö verk eftir
Bmch. Það fyrra er tríó fyrir
klarinett, lágfiðlu og píanó, op.
83, og septett, sem Bmch samdi
er hann var 11 ára (1849) og því
ónúmeraður. Móðir Bmchs hafði
notið góðrar tónlistarmenntunar
og lét sér mjög annt um tónlistar-
uppeldi sonar síns, enda hafði
hann á ungum aldri vakið athygli
fyrir tónsmíðar sínar.
Eins og fyrr segir, var Brach
fyrsta flokks fagmaður og þótti
einstaklega fágað tónskáld, ef til
vill einum um of, en því til við-
bótar og sem oft hefur þvælst
fyrir sagnfræðingum, er að hann
leitaði sér fyrirmynda í þjóðlögum,
ekki þýskum, heldur breskum og
sótti jafnvel tónhugmyndir í hebr-
eska trúartónlist, eins og í Kol
Nidrei og var fyrir þá sök stundum
talinn af gyðingaættum, jafnvel
gyðingatrúar, sem er rangt. Ein-
staka sagnfræðingar telja þetta
merkja að hann hafi viljað vera
alþjóðlegt tónskáld en einnig hef-
ur sú hugmynd heyrst, að hann
hafí gert sér grein fyrir því að
tónmál hans skorti frumleika eða
persónuleg einkenni.
Ástæðan fyrir vinsældum
nokkurra tónverka hans gæti ver-
ið sú, að enn þyki „virtúósum"
það ómaksins vert að leika þessi
verk, því tæknilega séð bjóða þau
upp á margt sem þeir sækjast
eftir og gerir þeim mögulegt að
útfæra leikni sína, hlustendum til
ánægju. Hvað sem öllum þessum
vangaveltum líður er saga Bmchs
sérkennilegt dæmi um fágaðan
og alkunnandi listamann, sem
skorti djörfung og frumleika en
setti sér það markmið að leita
fegurðarinnar f öguðum venjum
samtíðar sinnar, þar sem byltingin
var talin tmflandi og jafnvel ljót.
Þessi viðhorf fagurkerans er rétt
að hafa í huga þegar tónlist Max
Bmchs ber fyrir eyra, að tónmál
hans er gætt einlægri viðkvæmni
fagurkerans.
f ' 'P-
Pollen gæðafrjókórn á góðu verði
Næringargildi blómqfrjókornsins
ereinstakt. Ágæti þess hefur
sannast ó fjölda fólks með
endurnýjuðum lífsþrótti.
Fæst í heilsubúðum,
apótekum, heilsu-
hillum matvörubúða
og hjó okkur.
Eilsuhúsið
SKÓLAVÖRÐUSTÍG 1 SÍMI 22966
KRINGLUNNI SÍMI 689266
Stykkishólmur:
Bátar missa
af róðrum
sökum veðurs
Stykkishólmi.
UNDANFARNA daga hafa verið
hér slæm veður sem hafa orsak-
að það að bátar hafa misst af
róðrum, en frá þvl um áramót
hafa bátar héðan stundað línu-
veiðar og aflað frá 3 tíl 6 eða 8
lesta í róðri. Afli þessi hefur
verið verkaður í salt og komið
er að þvi að fyrsti aflinn verði
pakkaður til útflutnings.
Skelveiði hefír einnig verið stund-
uð héðan, en færri bátar stunda
hana en áður. Það styttist óðum í
að bátar fari á netaveiðar og er
undirbúningur veiðarfæra í fullum
gangi og langt kominn.
— Arni

CiD PIONEER
HUÓMTÆKI