Morgunblaðið - 24.11.1991, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24. NÓVEMBER 1991
REIPTOGIÐ UM
ÞJOÐARA UÐINN
eftir Jóhönnu Ingvarsdóttur
KREPPUÁSTAND er framundan
í íslenskum efnahags- og atvinnu-
málum ef ekkert verður að gert.
Staðreyndirnar blasa við. Okkar
helsta lífsbjörg, fiskimiðin, gefa
ekki það af sér sem vonir manna
gáfu til kynna og nú hefur álvers-
framkvæmdum, okkar helstu
„von” til eflingar efnahaginum að
mati sumra, verið frestað um óá-
kveðinn tíma. I Ijósi þessa spyrja
menn sig nú að því hvað við taki.
Og menn hafa svo sem ráð undir
rifi hverju, eins og fram kom í
viðtölum við fólk úr ýsmum stétt-
um þjóðfélagsins í síðasta sunnu-
dagsblaði Morgunblaðsins i grein
sem bar yfirskriftina „Atvinnulíf-
ið á hverfanda hveli”.
En ein er sú krafa, sem verður
æ háværari í okkar litla þjóðfélagi
með degi hveijum, en hún er sú
að bolfiski, það er að segja
þorski og ýsu, sem aflað er við
Islandsstrendur, skuli landað hér
á landi til frekari vinnslu en fari
ekki óunnin úr landi, eins og al-
gengt hefur verið á síðustu árum.
Meðal annarra hefur Félag kaup-
enda á innlendum fiskmörkuðum
sett fram þessa kröfu, Verka-
mannasambandið svo og sveitarfé-
lög vítt og breitt um landið. Hags-
munaaðilum sýnist þó sitt hverjum
í þessu efni, eins og fram kemur
hér á eftir, þar sem rætt er við _
þá Gunnar Ragnars, forstjóra Út-
gerðarfélags Akureyringa, sem
rekur bæði öfluga fiskvinnslu og
útgerð, Gísla Jón Hermannsson,
framkvæmdastjóra Ögurvíkur,
sem gerir út þijá togara og send-
ir allan aflann óunninn úr landi,
Guðjón Þorbjörnsson, fram-
kvæmdastjóra gámaútflutnings-
fyrirtækisins Hrellis á Höfn í
Hornafirði, og Bjartmar Péturs-
son, fiskverkanda í Hafnarfirði.
■ Sú krafa verður æ háværari
að öllum afla skuli landað
„heima”. Hagsmunaaðilar eru
skiptir hvað þetta varðar og
hér verður rætt við fjóra aðila
í sjávarútvegi, tvo á móti og
tvo meðmælta þessum
hugmyndum
ylð getum ekki leiðrétt
þessa tvo þætti sem
hafa brugðist, nema
að litlu leyti,” sagði
forsætisráðherra í
viðtali við Morgun-
blaðið um síðustu helgi og fram kom
jafnframt að hann teldi aukningu
veiðiheimilda nú bæði varasama og
hættulega. „Við viljum ekki fara út
í það sem áður var gert: erlendar
lántökur, stofnun sjóða og endurlán
til fyrirtækja,” segir Davíð. „Við
hyggjumst gefa fyrirtækjunum færi
á því að nota tímann til þess að hag-
ræða hjá sér, nýta betur sinn afia
og komast í gegnum þessi tvö ár,
fram til þess að samningurinn um
evrópskt efnahagssvæði fer að hjálpa
þeim og vonandi fram til þess verður
hægt að auka fiskafiann á ný, sem
verður að gerast, því annars eigum
við enga framtíð í þessu landi.”
Útflutningur á ísfíski hefur dregist
saman um 20% fyrstu tíu mánuði
þessa árs miðað við sama tíma í fyrra
og er ástæðna meðal annars að leita
í góðu fiskverði á innlendum fisk-
mörkuðum, en töluverð aukning hef-
ur verið á fiskmörkuðum innanlands
í ár miðað við í fyrra. Þannig nam
aukning hjá Fiskmarkaðinum hf. í
Hafnarfirði um 18% á milli ára fyrstu
tíu mánuði ársins og verðmætaaukn-
ing 39%. Magnaukning hjá Fisk-
markaði Suðurnesja nam 19,11% og
verðmætaaukning var 40,2%. Á Fax-
amarkaði dró lítiilega úr hráefn-
isframboði á milli ára eða sem svarar
8%, en aftur á móti hækkaði meðal-
verð úr 62,91 kr. í 76,04.
HEILDARHAGSMUNIR
muni fyrirtækisins, hefur stefna ÚA
verið sú að vinna allan aflann í eigin
vinnslu,” segir Gunnar Ragnars, for-
stjóri Útgerðarfélags Akureyringa
hf. „Það er afar mikilvægt í þessum
rekstri að geta haldið vinnslunni
gangandi á daginn alla vikuna og
það tryggjum við með þessari stefnu
okkar og ekki eru í augsýn neinar
breytingar hvað það varðar. Enda
vek ég athygli á því að minnkandi
kvóti gefur ekki tilefni tii þess að
fara að senda aflann eitthvert annað.
Aðstæður á hveijum stað eru afar
mismunandi á landinu og rekstur
fyrirtækja sömuleiðis og því get ég
hvorki mælt með né fordæmt þá
aðila, sem kjósa að senda aflann
óunninn úr landi. Hinsvegar held ég
að markmið okkar til lengri tíma lit-
ið hljóti að vera það að reyna að
vinna aflann okkar sem mest hér
heima. Ljóst er þó að við þurfum
eftir sem áður að þjóna ákveðnum
ferskfiskmarkaði, þar sem fiskurinn
er keyptur og fer beint til neyslu,
en ekki til vinnslu. Á hinn bóginn
hlýtur sá fiskur, sem fer almennt til
vinnslu, í auknum mæli að þurfa að
fara til vinnslu hér heima og eitt af
því sem sjálfsagt er að skoða er að
afli frystitogaranna verði flokkaður
og pakkaður í neytendaumbúðir hér
heima en ekki erlendis. Aftur á móti
þarf að fara með gát í því efni því
ferskfiskur er viðkvæm vara og slík
vinnubrögð myndu augljóslega kalla
á tvífrystingu,” segir Gunnar og
bætir við að stundum taki hann sér
í munn orð Hjalta Einarssonar hjá
SIl sem yfirleitt endi sínar ræður
með því að segja að hingað til hafi
ekki fundist betri aðferð til að geyma
fisk en einmitt að frysta hann og sú
staðhæfing væri enn í fullugildi.
„Ferskfiskmarkaðir eru afar við-
kvæmir og erfiðir. Tollar á unnum
ferskum físki koma til með að lækka
með tilkomu EES-samninga og sum-
ir tala um að nú ættum við að grípa
það tækifæri. Sjálfsagt eru einhveij-
ir möguleikar á því að flytja í aukn-
um mæli út ferskan fisk, en ég minni
á að ekki er allt gull sem glóir og
vísa enn og aftur til orða Hjalta,”
segir Gunnar.
RÍKISSTYRKIR
Að mati Gunnars eru ríkisstyrkir
Efnahagsbandalagslandanna okkar
hættulegasti andstæðingur, en þar
tíðkast ríkisstyrkir til handa vinnsl-
unni í smáum og stórum stíl í anda
byggðastefnu. „Það er auðvitað
morgunljóst að fiskvinnslan erlendis
nýtur ríkisstyrkja og sú þróun er
varhugaverðust hvað við kemur því
sem við erum að fást við hér uppi á
íslandi. Sú þróun er langalvarlegust
fyrir okkar litla land, sérstaklega
þegar á það er litið að Efnahagsband-
alagsþjóðirnar geta sprengt upp hrá-
efnisverðið í skjóli styrkja. Menn
skulu átta sig á því að það er ekkert
víst að það verði um aldur og ævi
eða þegar þannig verður búið að
drepa niður íslenska fiskvinnslu. Þá
er ég hræddur um að menn verði á
minna flæðiskeri staddir en áður.
Við höfum byggt upp öfluga fisk-
vinnslu í landinu og sömuleiðis öflugt
markaðs- og sölukerfi víðs vegar um
heiminn og það getur vissulega orðið
okkur dýrkeypt ef allt það kerfi verð-
ur brotið niður og lamað. Það er
ekki víst að einhver stundargróði
endist um aldur og eilífð,” segir
Gunnar.
GRÓÐI FYRIRTÆKJANNA
ER GRÓÐIÞJÓÐARINNAR
„Ef hagnaður er af því að landa
aflanum heima, þá skulum við gera
það. Ef það er hinsvegar tap af því
að landa heima, þá munum við ekki
gera það. Svo einfalt er málið,” seg-
ir Gísli Jón Hermannsson, fram-
kvæmdastjóri Ögurvíkur hf., sem
gerir út frystiskipið Frera og ísfisk-
togarana Ögra og Vigra. „Hveiju
sinni skal þessi þjóð gera það sem
er hagsælast hveiju sinni, hvort sem
það heitir að flytja út óunninn fisk
eða unninn og ég vil meina að menn
geri það sem er hagkvæmast hverju
sinni. Við höfum til dæmis flutt allan
okkar afla, sem er að uppistöðu karfi,.
út óunninn í mörg ár og stöndum
fast á því að við séum að gera rétt
því vit okkar er einfaldlega ekki
meira. En ég hef að sama skapf oft
verið hissa á „kollegum” mínum hvað
þeir hafa lagt mikla áherslu á að
fara út með þorsk og ýsu vegna
þess að ég tei ekki stórtap á því að
þorski og ýsu sé landað heima. Ég
hef hinsvegar alltaf álitið það að ef
fyrirtækin í landinu eru að græða,
þá sé þjóðin jafnframt að græða. Ef
fyrirtækin eru að tapa, þá held ég
að þjóðin sé líka að tapa,” segir Gísli
Jón og bætir við eftirfarandi spurn-
ingu: „Hveijir eru stærstir í því að
flytja út óunninn fisk?” Og hann
svarar sömuleiðis: „Það eru auðvitað
fiskverkendur sjálfir því þeir eiga um
70% af allri útgerð í landinu. Þeir
væru ekki að þessu ef þeir sæju sér
ekki hag í því.
Ég sé ekki í fljótu bragði fyrir
mér áhrifin sem EES-samningar
kunna að hafa á útílutning fisks frá
íslandi. Við vitum að allar þjóðirnar
í kringum okkur styrkja sinn sjávar-
útveg og það að við erum í sain-
keppni við þær. Okkur hefur hinsveg-
ar tekist að láta íslenskan sjávarút-
veg vera óstyrktan og þannig hefur
hann gengið ef hann hefur verið lát-
inn í friði. Ég hef ekki tnikla trú á
„Þegar miðað er við heildarhags-