Morgunblaðið - 23.12.1995, Blaðsíða 24

24 LAUGARDAGUR 23. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FJÖLMIÐLUN
fisvn
SJONVARPIÐ
S T O Ð
FJÖLVARP
Rætt um nýja stöðu á sjónvarpsmarkaðnum og hugsanleg viðbrögð
Ríkisútvarpsins við henni á fundi Félags viðskipta- og hagfræðinga
Þarf að skerpa á sér-
stöðu Ríkissjónvarpsins
Tóbak aftur
auglýst í Kanada
Ottawa. Reuter.
BREYTINGAR á öryggishlutverki
Ríkisútvarpsins, nauðsyn þess að
það aðgreini sig frekar frá sam-
keppnisaðilum sínum og svigrúm
nýju sjónvarpsstöðvanna tveggja á
markaðnum var meðal þess sem
rætt var á fjörugum morgun-
verðarfundi sem Félag viðskipta-
fræðinga og hagfræðinga efndi til
fyrir skömmu. Framsögumenn
fundarinns voru þeir Gunnlaugur
Sævar Gunnlaugsson, formaður
Útvarpsráðs, og Páll Magnússon,
sjónvarpsstjóri Sýnar, og ræddu
þeir meðal annars þá nýju stöðu
sem upp væri komin á fjölmiðla-
markaðnum og þær
breytingar sem kynnu
að fylgja í kjölfarið.
Gunnlaugur sagði að
innan Ríkisútvarpsins
væri þessa dagana verið
að ræða hugsanleg viðbrögð við
hinum tveimur nýju sjónvarps-
stöðvum, en of snemmt væri að
tjá sig nokkuð um þau. Hann sagði
hins vegar að sín persónulega
skoðun væri sú að neytendur yrðu
ekki tilbúnir til þess í framtíðinni,
að greiða þvingað afnotagjald af
ríkisfjölmiðli sem ekki væri að
neinu marki frábrugðin öðrum fjöl-
miðlum á markaðnum.
„Ríkissjónvarpið þyrfti að auka
áhersluna á innlenda dagskrár-
gerð, sem í dag nær aðeins yfir
um 40% af dagskrárefni þess. Á
móti þyrfti hins vegar að skera
niður í rekstri til þess að fjár-
magna aukna framleiðslu á inn-
lendu efni,“ sagði Gunnlaugur.
Sem dæmi um mögulegan
niðurskurð nefndi hann að losa
þyrfti Ríkisútvarpið undan rekstri
dreifikerfisins og þeim öryggis-
kvöðum sem því væru fylgjandi.
Þetta kerfi væri dýrt og í raun
engin ástæða til þess að fela stofn-
unni rekstur þess. Á fundinum var
bent á að óþarft væri að reka tvö
aðskilin dreifikerfi og var sá
möguleiki nefndur að stofnunin
nýtti dreifingarkerfi Pósts- og
síma þess í stað. Gunnlaugur sagði
hins vegar að erfitt hefði reynst
að semja við stofnunina um sann-
gjama verðlagningu á slíkri þjón-
ustu. Jafet Ólafsson, útvarps-
stjóri Stöðvar 2, furðaði
sig hins vegar á því að
þessi tvö ríkisfyrirtæki
gætu ekki náð samning-
um sín á milli og benti
á að Stöð 2 hefði nú
þegar samning við P&S um notk-
un ljósleiðarakerfisins við dreif-
ingu á dagskrá Stöðvar 2. Þetta
fyrirkomulag tryggði aukið öryggi
í útsendingum, eins og komið
hefði í ljós í óveðrunum nú í haust.
Þar hefði hins vegar öryggishlut-
verk RÚV orðið fyrir nokkrum
álitshnekki.
Afnám afnotagjalda í núverandi
mynd var önnur leið sem Gunn-
laugur nefndi til sparnaðar. Þess
í stað mætti taka upp nefskatt
og losa Ríkisútvarpið þannig und-
an rekstri kostnaðarsamrar inn-
heimtudeildar. Þá mætti kanna
möguleikann á því að bjóða út
meira af innlenda dagskrárefn-
inu, enda væri nóg af hæfum
fyrirtækjum á markaðnum sem
gætu tekið að sér framleiðslu á
því.
Talsvert meira svigrúm fyrir
sjónvarp á auglýsingamarkaði
Páll Magnússon, sjónvarpsstjóri
Sýnar, sagði að alls óvíst væri
hvort rými væri á markaðnum fyr-
ir svo margar sjónvarpsstöðvar.
Það myndi tíminn einn leiða í ljós.
Hins vegar benti hann á að þróun-
in sem hefði átt sér stað hér á
landi væri í takt við það sem gerst
hefði á alþjóðavettvangi. „Hvað
sem öðru líður þá hafa fyrstu við-
brögð markaðarins verið góð frá
okkar bæjardyrum séð. Fjöldi
þeirra sem hafa gerst áskrifendur
að þeim tveimur tilboðum sem við
höfum haft í boði er nú kominn í
6.000.“
Páll benti jafnframt á að vaxtar-
möguleikar íslenskra sjónvarps-
stöðva ættu að teljast nokkuð góð-
ir. Einungis 30% auglýsinga á
markaðnum hér heima væru í sjón-
varpi, en algengt hlutfall erlendis
væri um 50%. miðað við það ætti
að vera svigrúm fyrir stöðvarnar
að bæta nokkuð við sig.
Þá gagnrýndi Páll hugmyndir
um að stjórnvöld seldu aðgang að
útsendingarrásum. „Það er rangt
að hér sé um takmarkaða auðlind
að ræða. Burðargetan er ekki tak-
mörkuð og miðað við þær tækni-
nýjungar sem fyrirsjáanlegar eru,
svo sem ljósleiðarakerflð og önnur
nýjung er nefnist stafræn þjöppun
(digital compression), á hún eftir
að margfaldast frá því sem nú
er,“ sagði Páll.
TOBAKSIÐNAÐUR Kanada hefur
ákveðið að hefja mikla auglýsinga-
herferð í byijun næsta árs, þar sem
hæstiréttur landsins hefur hnekkt
sjö ára gömlu banni við tóbaksaug-
lýsingum.
Diane Marleau heilbrigðisráð-
herra hyggst bera fram frumvarp
um nýtt bann, þar sem málfrelsi
verði haft í heiðri í samræmi við
úrskurð hætaréttar, en tóbaksiðn-
aðurinn ætlar að auglýsa þangað til
nýtt bann tekur gildi.
Samtök kanadískra tóbaksfram-
leiðenda, CTMC, hafa skýrt frá nýj-
um siðareglum, sem farið verði eftir
í tóbaksauglýsingum.
Marleau, sem telur að lög um
nýtt bann muni liggja fyrir í vor,
sagði fréttamönnum:
„Tilgangur tóbaksfyrirtækjanna
er að selja sígarettur. Tilgangur
heilbrigðisráðherra Kanada er að
vernda heilsu Kanadamanna og sér
í lagi að tryggja að ungt fólk byiji
ekki að reykja.“
Auglýsa ekki í sjónvarpi
Robert Parker, forseti CTMC,
sagði þau þijú fyrirtæki sem stæðu
að samtökunum (Imperial Tobacco,
RJR Macdonald og Rothmans, Ben-
son & Hedges) mundu forðast sjón-
varpsauglýsingar. Ekkert fólk yrði
UM ÞAÐ bil 98% landsmanna hafa
nú möguleika á því að sjá útsending-
ar Stöðvar 2, að sögn Jafets Ólafs-
sonar sjónvarpsstjóra stöðvarinnar.
Fyrir skömmu var bætt við dreif-
ingakerfi Stöðvar 2, þannig að íbú-
um á Hólmavík og í Hrútafirði var
gert kleift að ná útsendingum stöðv-
arinnar. Síðastliðið mánudagskvöld
bættust síðan íbúar í Mývatnssveit
við.
Bakkaflörður er eina þorpið á Iand-
inu sem nær ekki útsendingum
Stöðvar 2, en að öðru leyti dreifast
þau 2% sem upp á vantar um allt
land, þ.e. um er að ræða staka bæi
eða dali. „Ekki er hægt að segja
hvenær úr þessu verður bætt, því
í auglýsingunum, reynt yrði að forð-
ast „lífsstílsauglýsingar" og á aug-
lýsingunum yrði greinilegt viðvör-
unarmerki.
Samkvæmt siðareglunum verður
fyrirtækjunum fijálst að auglýsa í
tímaritum, dagblöðum og á auglýs-
ingaspjöldum, svo fremi að ekki sé
höfðað til ungmenna.
Tóbaksauglýsingar eiga aðeins að
miða að því að auka eða halda mark-
aðshlutdeild og skírskota til fullorð-
inna notenda tóbaksafurða, segir í
yfírlýsingu frá CTMC.
Gegn auknum reykingum
Samtök gegn reykingum segja að
með auglýsingum hljóti að vera reynt
að ná til fólks, sem ekki reyki. „Þess-
ir menn verða að selja fleiri sígarett-
ur — á því leikur enginn vafí,“ sagði
David Esdaile úr „baráttusamtökum
lækna fyrir reyklausu Kanada".
Parker sagði að tóbaksfyrirtækin
stæðu frammi fyrir þeim möguleika
að erlend fyrirtæki kæmu til skjal-
anna og nældu sér í markaðshlut-
deild f Kanada. Markaðshlutur Im-
perials hefði verið um 54% áður en
tóbaksauglýsingar voru bannaðar
1988, en aukizt í rúmlega 60% nú,
á kostnað hinna fyrirtækjanna
tveggja.
síðustu 2% eru mjög dýr.“ sagði Jafet.
Áskrifendur Stöðvar 2 eru komnir
yfir 45.000 og stefnir í að þeir verði
orðnir um 46.000 um áramótin, að
sögn Jafets, sem sagði að búið væri
að dreifa 53.000 myndlyklum.
Hafið og Kæra Jelena
Nýlega gerði Stöð 2 tvo samninga
við Saga film. Um er að ræða upp-
tökur á leikritinu Hafínu eftir Olaf
Hauk Símonarson sem verður á dag-
skrá á jóladag. Hitt verkið er Kæra
Jelena, sem verður væntanlega á
dagskrá um næstu páska. „Saga film
sá um upptökurnar og við kaupum
verkin ef þeim fullbúin," sagði Jafet
Ólafsson.
RÚVauki inn
lenda dag-
skrárgerð.
98% landsmanna
ná Stöð 2
Lifandi margmiðlunarútgáfa
MARG-
MIÐLUN
Gcisladiskur
ÍSLANDSHAND-
BÓKIN
íslandshandbókin, ísland í
máli og myndum. Margmiðl-
unardiskur sem byggður er
á Islandshandbók Amar og
Örlygs I—II. Ritstjórar eru
Heimir Pálsson og Tryggvi
Jakobsson. Tæknivinna var í
höndum verkfræðistofunnar
Rafhönnunar hf., Maria
Candi skrifaði forritið og
Indriði Indo Candi sá um
útlitshönnun. Námsgagna-
stofnun gefur út.
MARGMIÐLUN er vand-
meðfarið efni eins og fjöl-
margir hafa brennt sig á.
Framan af var alsiða, og
tíðkast merkilega víða enn,
að setja prentaðan texta inn
á geisladisk, bæta við
nokkrum myndum og kalla
margmiðlunardisk. Sú þró-
un minnir um margt á frum-
býlingsár sjónvarpsins, þeg-
ar sendir voru út mynd-
skreyttir útvarpsþættir, en
smám saman hafa menn þó
áttað sig á möguleikum
miðilsins, sem á þegar fram
í sækir eftir að leggja undir
sig að miklu leyti ákveðið
útgáfusvið, svið fræði- og
uppflettirita, enda býður
tölvutæknin upp á nánast
óþijótandi möguleika fýrir
slíka útgáfu, hvað varðar
samþættingu mynda, hljóðs
og texta og ekki síst leitar-
möguleika. Bókavinir fussa
og sveia eflaust yfír slíkum
yfírlýsingum, en átta sig
ekki á því að þau ungmenni
um land allt sem eru að
bjástra við margmiðlunar-
diska, leiki og fræðsluefni,
í stað þess að lesa íslend-
ingasögur eða Þjóðsögur
Jóns Árnasonar, eiga eftir
að líta bækur öðrum augum
en þeir sem aldir eru upp á
slíku þjóðlegu andlegu fóðri.
Það er af sem var að frí-
stundum var eytt í bóklest-
ur; nú er setið við sjónvarp-
ið eða tölvuskjáinn. Því
skiptir gríðarlegu máli fyrir
íslenska menningu og tungu
að til sé aðgengilegt íslenskt
fræðslu- og menningarefni
í margmiðlunarbúningi og
vel til fundið hjá Náms-
gagnastofnun að hefja slíka
útgáfu á íslandshandbók-
inni.
Notagildi útgáfu sem
þessarar hlýtur að ligga í
augum uppi og frágangur
hennar er slíkur að flestir
hljóta að hafa af henni
nokkurt gagn og mikið
gaman. Krafa er um 486-
tölvu með 4 Mb innra minni
hið minnsta, SVGA skjá-
korti og geisladrifí, en allt
er þetta orðið að segja lág-
markskrafa fyrir flest forrit.
Reyndar reyndi ég forritið
á tveimur tölvum, annars
vegar 66 MHz 486 tölvu
með 2x geisladrifí og 8 Mb
innra minni og hins vegar
90 MHz Pentium tölvu með
4x geisladrifi og 16 MB
innra minni. Ejkki þarf að
taka fram að síðarnefnda
tölvan var snarari i snúning-
um, en sú fyrrnefnda dugði
vel til verksins og var síst
til vandræða. Uppsetning
gekk liðlega fyrir sig í báð-
um tilfellum, þó ekki hafi
hljóðkort verið í 486 tölv-
unni, en þó það sé talið
æskilegt er það alls ekki
skylda.
Notendaskil íslandshand-
bókarinnar eru nokkuð
framandleg við fyrstu sýn,
en venjast fljótt og vel, sér-
staklega ef flett er reglu-
lega upp í hjálpartexta til
að byija með, en hann er
bæði ýtarlegur og skýr.
Gott er að geta tekið út
texta sér til handargagns,
þ.e. sett hann á klippispjald
og síðan fellt inn í annan
texta, til að mynda í rit-
gerðum, en ókostur að ekki
er hægt að prenta út kort
nema með aðstoð klippifor-
rita. Líklega er það vegna
réttar Landmælinga, en
notagildi disksins hefði orð-
ið meira ef hægt hefði ver-
ið að prenta út kort þó í
lítilli upplausn væri. Á
disknum eru nær 200 kort,
gróður-, jarðfræði- og
vegakort, en úr vegakort-
unum er hægt að fara í
ferðakort í mælikvarðanum
1:500.000. Aukinheldur
sem hægt er að ferðast eft-
ir staðaheitum á lista er
hægt að fara um landið
eftir kortum og smella á
staði til að fá frekari upp-
lýsingar. Því er reyndar
ekki ýkja haganlega fyrir
komið, því renna þarf með
bendilinn yfir skjáinn til að
finna um hvaða staði er
hægt að fá fróðleik og lík-
lega hefði farið betur á að
hafa heiti til að mynda með
öðrum lit ef þar væri eitt-
hvað bitastætt að finna.
Einnig eru á disknum um
1.000 ljósmyndir, sem eru
til mikillar prýði, en hreyfi-
myndir mættu vera mun
fleiri.
íslandshandbókin er af-
skaplega vel heppnuð út-
gáfa, aðgengileg og skýr,
og farið bil þess ýtrasta sem
tæknin býður upp á og bók-
legra fræða. Vonandi er
þessi útgáfa bara vísir að
því sem framundan er, því
sárlega skortir lifandi
margmiðlunarútgáfu á ís-
lendingasögum, Þjóðsögum
Jóns Árnasonar og fleiri
undirstöðuritum íslenskrar
menningar ef hún er þá eitt-
hvað sem við viljum að haldi
velli.
Árni Matthíasson