Morgunblaðið - 25.05.1996, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
LAUGARDAGUR 25. MAÍ1996 23
Erfið leit
eftir ferju-
slys
KAFARAR hafa nú náð 158 líkum
úr flaki ferjunnar Bukoba, sem
hvolfdi á Viktoríuvatni á föstudag,
skammt frá þorpinu Mwanza.
Franska fréttastofan AFP hafði í
gær eftir Ómari Valdimarssyni,
starfsmanni Rauða krossins, sem
er staddur í Mwanza í Tanzaníu,
að minnst 800 manns hefðu farist
með feijunni. Ómar sagði að verið
væri að reyna að bera kennsl á lík-
in, en það yrði ekki auðvelt. Þeir,
sem ekki tækist að bera kennsl á,
yrðu grafnir í fjöldagröf í Mwanza.
Verkfallsbann
virt að vettugi
ÞÚSUNDIR opinberra starfsmanna
lömuðu í gær almenningssamgöng-
ur í nokkrum borgum í norðurhluta
Þýskalands og höfðu að engu bann
við verkfalli. Starfsmennirnir lögðu
niður vinnu til að leggja áherslu á
kröfur sínar um hærri laun og til
að mótmæla sparnaðaráformum
þýsku stjórnarinnar. Fjórða lota
samningaviðræðna um kjaradeiluna
fór út um þúfur á fimmtudag og
samninganefndirnar ákváðu að vísa
málinu til gerðardóms. Samkvæmt
lögum eru verkföll bönnuð í þijár
vikur eftir að deila er lögð fyrir
dóminn.
Færst undan
ákvörðun um
Berlín
SAMBANDSRÁÐIÐ, efri deild
þýska þingsins, færðist í gær undan
því að taka lokaákvörðun um hvort
flytja ætti starfsemi þess frá Bonn
til Berlínar þegar þýska stjórnin og
neðri deild þingsins flytja þangað
fyrir aldamót. Endanleg ákvörðun
verður tekin 27. september.
Akæra vegna
morðs á
Jaroszewicz
FJÓRIR menn voru í gær ákærðir
fyrir morðið á Piotr Jaroszewicz,
fyrrverandi forsætisráðherra pólsku
kommúnistastjórnarinnar, fyrir
fjórum árum. Talið er að þeir hafi
brotist inn í hús Jaroszewicz í leit
að þýfi. Dagblöð höfðu leitt getum
að því að hann hefði verið myrtur
af pólitískum ástæðum.
Hryðjuverka-
maður fram-
seldur
ABDULLRAHIM Khaled, Palest-
ínumaður sem var dæmdur fyrir
ránið á ítalska farþegaskipinu Ac-
hille Lauro árið 1985, var framseld-
ur frá Grikklandi til Ítalíu í gær.
Khaled var dæmdur í lífstíðarfang-
elsi að honum fjarstöddum árið
1987.
Jón Baldvin Hannibalsson gerður að heiðursborgarai í Vilnius
Rás atburða
varð að vera
óaftur-
kallanleg
JÓN Baldvin Hannibalsson, for-
maður Alþýðuflokksins og fyrrum
utanríkisráðherra, var í gær gerð-
ur að heiðursborgara í Vilnius,
höfuðborg Litháen.
Jón Baldvin hélt til Litháen á
fimmtudag en heiðursborgara-
nafnbótina hlýtur hann fyrir
stuðning sinn við málstað Litháa
er landsmenn hófu, ásamt hinum
Eystrasaltsríkjunum tveimur,
baráttu fyrir sjálfstæði og frelsi
undan oki sovét-valdsins. Fyrr í
ár var Jón Baldvin sæmdur ridd-
arakrossi í Eistlandi vegna fram-
göngu sinnar en íslendingar urðu
fyrstir til að viðurkenna sjálfstæði
Eystrasaltsríkjanna er Sovétríkin
voru við að líða undir lok.
Athöfnin fór fram klukkan 16
að staðartíma í gær en fyrr um
daginn hafði Jón Baldvin átt við-
ræður við Algirdas Brazauskas,
forseta Litháen. Eftir athöfnina
var síðan snæddur kvöldverður í
boði borgarstjóra Vilnius.
í þakkarræðu sinni sagði Jón
Baldvin að bæði hann og eigin-
kona hans væru djúpt snortin sök-
um þessa heiðurs sem þeim væri
með þessu sýndur. Kvaðst hann
jafnframt vilja minnast allra
þeirra sem í gegnum tíðina hefðu
fært fórnir til að unnt væri að
vernda og tryggja vöxt og við-
gang þessarar sögufrægu borgar,
Vilnius, sem væri í hjarta Evrópu.
Ekki mátti styggja
Gorbatsjov
Jón Baldvin vék að ræðu sem
hann flutti í Kaupmannahöfn fyr-
ir sex árum er saman voru komn-
ir allir 35 utanríkisráðherrar Evr-
ópuríkja og Bandaríkjanna til að
ræða mannréttindi. Fulltrúar
Eystrasaltsríkjanna fengu ekki að
koma sjónarmiðum sínum á fram-
færi. í ræðu sinni þá lagði Jón
Baldvin þunga áherslu á sjálfsá-
kvörðunarrétt þjóða og beindi at-
hygli fundarmanna að þeim
möguleikum sem næstu ár kynnu
að bera í skauti sér, bæru menn
gæfu til að nýta til fullnustu þá
þíðu, sem skapast hefði í sam-
skiptum austurs og vesturs.
I þakkarræðunni ræddi Jón
Baldvin einnig stöðuna í evrópsk-
um stjórnmálum fyrir sex árum
og þær miklu breytingar sem þá
blöstu við. Hann vék að því hlut-
verki sem Míkhaíl S. Gorbatsjov,
þáverandi leiðtogi sovéska komm-
únistaflokksins, hefði gegnt og
sagði að á Vesturlöndum hefðu
ráðamenn þá almennt verið þeirrar
hyggju að ekkert mætti segja eða
gera sem styggt gæti Gorbatsjov
og spillt fyrir sameiningu Þýska-
lands. Sökum þessa hefðu stjórn-
völd á Vesturlöndum almennt litið
á sjálfstæðishreyfingamar í Eyst-
rasaltsríkjunum sem „boðflennur“,
sem spilltu hina nýja sambandi
risaveldanna. „Þögnin umlukti þá.
Leiðtogum [sjálfstæðishreyfing-
anna] var í lágum hljóðum sagt
að spilla ekki friðnum og að leita
eftir samkomulagi við nýlendu-
herrana, kúgara sína.“
Siðaboð í anda Kants
Jón Baldvin kvaðst allt frá
Kaupmannahafnarfundinum hafa
notað hvert tækifæri til að minna
ráðamenn á Vesturlöndum á að
aldrei yrði unnt að ganga frá
„óuppgerðum afleiðingum síðari
heimsstyijaldarinnar“ í viðræðum
við Sovétríkin án þess að tekið
yrði tillit til hagsmuna og frelsis-
þrár Eystrasaltsþjóðanna. í þess-
ari skoðun hefði falist skilyrðis-
laust siðaboð, sem menn ættu að
þekkja frá heimspekingnum Im-
manuel Kant, sem gerði borgina
Königsberg fræga.
Fyrst hefði þessari afstöðu ver-
ið mætt með þögn en síðan hefðu
menn varfæmislega tekið að ræða
þessi sjónarmið. Loks hefðu þau
hlotið stuðning. „í þessu sam-
hengi langar mig að minnast
framgöngu hins danska starfs-
bróður míns, Uffe-Ellemann Jens-
ens, sem gekk snemma til liðs við
mig í þessum efnum og reyndist
öflugur baráttumaður fyrir mál-
stað okkar, ekki síst innan Evr-
ópusambandsins, sem hann hafði
aðgang að en ég ekki.“
Valdarán og endalok
Jón Baldvin vék síðan að at-
burðunum sögulegu í ágústmán-
Reuter
JÓN Baldvin Hannibalsson, formaður Alþýðuflokksins og fyrr-
verandi utanríkisráðherra, tekur við heiðursverðlaunum í Vil-
nius í gær, við hlið hans er Alius Vidunas, borgarstjóri Vilnius.
uði 1991 er harðlínukommúnistar
reyndu að ræna völdum i Moskvu
og ráku þannig einn síðasta nagl-
ann í líkkistu Sovét-veldisins.
Hann riíjaði upp er hann var
staddur á fundi utanríkisráðherra
Atlantshafsbandalagsins í Brussel
tveimur dögum eftir að valdaránið
hófst og Manfred Wörner, þáver-
andi framkvæmdastjóri NATO,
náði loks sambandi við Borís Jelts-
in, Rússlandsforseta, í Moskvu,
sem færði honum þær fréttir að
valdaránið hefði farið út um þúf-
ur. Jón Baldvin kvaðst þá hafa
lagt til hliðar skrifaða ræðu sína
og hafa hvatt starfsbræður sína
til að íhuga alvarlega þá breyttu
stöðu sem skapast hefði. Hann
hefði minnt á fyrri málflutning
sinn og Uffe-Ellemann Jensens
um réttindi Eystrasaltsríkjanna
og sagt að fyrri röksemdir um að
ekki mætti á neinn hátt veikja
Gorbatsjov og „umbótastjórn
hans“ væru úr gildi fallnar. í
stjórnmálum væri tímasetning
ákvarðana mikilvægasti þátturinn
og rétti tíminn væri runnin upp.
Ræðan hefði vakið heldur blendin
viðbrögð.
Boðið til fundar í Reykjavík
Jón Baldvin sagðist hafa haldið
til Kaupmannahafnar eftir fund-
inn og hafa sest við símann í
sendiráði íslands í borginni. Hann
hafi verið í stöðugu sambandi við
Reykjavík og ráðamenn í höfuð-
borgum Eystrasaltsríkjanna.
Hann hefði ákveðið að bjóða utan-
ríkisráðherrum Eystrasaltsríkj-
anna að koma til fundar í Reykja-
vík svo fljótt sem auðið væri. Þar
yrðu undirrituð viðeigandi skjöl,
sem staðfestu að komið hefði ver-
ið á stjórnmálasambandi íslands
og Eystrasaltsríkja með tilheyr-
andi skipan sendiherra og ræðis-
manna. Hann kvaðst hafa látið
þá skoðun í ljós að brátt myndu
fleiri ríki sigla í kjölfarið og viður-
kenna sjálfstæði Eystrasaltsþjóð-
anna með þessum hætti. „Sú
staða hafði skapast að einhver
varð að taka af skarið til að unnt
yrði að hrinda af stað rás at-
burða, sem reynast myndi óaftur-
kallanleg,“ sagði Jón Baldvin í
ræðu sinni.
Hann kvaðst hafa náð í utanrík-
isráðherra Eistlands og Lettlands
en þáverandi forseti Litháen, Vy-
tautas Landsbergis, hefði sam-
þykkt þessa ákvörðun. Utanríkis-
ráðherrarnir hefðu síðan komið
til Reykjavíkur 25. ágúst og dag-
inn eftir hefðu viðeigandi skjöl
verið undirrituð í Höfða. „Tekist
hafði að ljúka verkefninu,“ sagði
Jón Baldvin Hannibalsson í lok
ræðu sinnar.
Forsetaframbjóðendurnir Dole og Clinton takast á um fóstureyðingar
Forsetinn sakað
ur um lítinn sið-
ferðisstyrk
Philadclphia. Rcutcr.
BOB Dole, forsetaframbjóðandi
repúblíkana, reynir nú ákaft að
höfða til íhaldssamra kjósenda,
t.d. kaþólikka, með árásum á
stefnu keppinautar síns, Bills
Clintons Bandaríkjaforseta, hvað
varðar fóstureyðingar. Lét Dole
hörð orð falla um stefnu Clintons
á fundi með kaþólskum blaða-
mönnum, sagði hann hafa „teygt
mörk siðgæðisins of langt“ en for-
setinn svaraði þegar í stað fyrir
sig og sagði að ásakanir Doles
miðuðu að því að kljúfa bandarísku
þjóðina.
Dole sakar Clinton um að hafa
gengið of langt í apríl sl. er hann
beitti neitunarvaldi til að koma í
veg fyrir bann við fóstureyðingu
á síðari stigum en henni er ör-
sjaldan beitt. Þá er fæðingu kom-
ið af stað og fóstrinu eytt. Sagði
Dole að stjórn Clintons hefði mis-
tekist að sýna siðferðisstyrk þeg-
ar hans væri sárlega þörf. Yrði
Dole kjörinn forseti myndi hann
óska eftir því að þingið sam-
þykkti bann við fóstureyðingum
á síðari stigum að nýju og undir-
rita þau.
Clinton kvaðst ævinlega verða
tortrygginn þegar stjórnmála-
menn færu fögrum orðum um sið-
ferðisstyrk sinn og svo væri í þessu
tilfelli. Spurði hann einnig hvað
Dole hygðist segja við þær konur
sem ættu heilsu sína undir því að
fara í slíka aðgerð.
Ákvörðun Dole breytir engu
Skoðanakönnun sem ABC-sjón-
varpsstöðin og Washington Post
létu gera, leiðir í ljós að bandarísk-
ir kjósendur telja þá ákvörðun
Dole að segja öldungardeildar-
þingsæti sínu lausu, engu skipta.
Yfir 82% aðspurðra kváðu ákvörð-
unina ekki myndu hafa áhrif á það
hvorn frambjóðandann þeir kysu.
Afgangurinn skiptist jafnt á milli
þeirra sem sögðust fremur eða
síður kjósa hann eftir afsögn hans.
Væri gengið til kosninga nú,
myndu 57% kjósa Clinton en 35%
Dole, samkvæmt könnuninni, sem
gerð var í upphafi vikunnar.