Morgunblaðið - 22.02.1997, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 22. FEBRÚAR 1997 47
I
I
I
»
J
í
9
m
:
9
i
Í
4
4
4
4
4
4
4
4
I
4
AÐSENDAR GREINAR
■«
Auðlindaskattur
og- álit Háskólans
PRÓFESSOR Þorvaldur Gylfason
skrifar grein í Mbl. 17. jan. 97,
nefnd „Eitt orð um mikið mál“.
Þessi grein hefði fremur mátt heita:
„Mikið mál um eitt orð“. Orðið er:
Auðlindaskattur, sem hann kýs að
nefna veiðigjald. Umræðan um auð-
lindarskatt eða veiðigjald er orðin
mjög hvimleið, en henni hefir fyrst
og fremst verið haldið á lofti af
prófessorum við Háskóla íslands og
einum íslenzkum í Noregi, en sam-
eiginlegt er þeim öllum að þeir hafa
ekki fengizt til að skilgreina hugtak-
ið. Meðan svo er veit enginn hvað
verið er að tala um. Þessvegna hef-
ir þetta verið nefnt „prófessorasýk-
in.“ Þetta er á móti öllum akadem-
ískum venjum, því að menn verða
að byija á að skilgreina, hvað þeir
eru að tala um. Annars er umræðan
fyrirfram dauðadæmd og máttlaus
með öllu. Það er ekki sæmandi fyr-
ir Háskóla íslands, að prófessorar
hans skuli bjóða almennum Iesend-
um upp á slíka umræðu. Þegar
menn, sem þannig eru tengdir Há-
skólanum, vilja taka þátt í slíkri
umræðu, verða þeir að gera það í
eigin nafni, en ekki í nafni Háskól-
ans, jafnvel þótt þeir hafi slíka stöðu
við Háskólann, því að þeir eru ekki
að tala í nafni Háskól-
ans.
„Gróðumíðingar“
Utan efnisins byijar
hann á að koma á
framfæri hagfræði-
hugtakinu „gróðurníð-
ingar", án nánari skil-
greiningar. Hann getur
þó varla átt við annað
en sauðfjárbændur eða
hrossabændur eða
hrossaeigendur.
Greinilegt er að margir
munu illa sætta sig við
þessa nafngift, og
mætti hann gjaman
skilgreina þetta hugtak
betur, og hverjar úrlausnir hagfræð-
in blæs honum í bijóst til lausnar á
þeim vanda. Hann er þó fýrst og
fremst að ræða stjómun fiskveiða,
og heldur því fram, að veiði-
gjald/auðlindaskattur sé stjómtæki
til þeirra hluta. Hvað um hugtakið
„fiskiníðingar“? Togveiðar stórskip-
aútgerðarinnar drápu þorskveiði í
200 mílna lögsögu landsins úr
540.000 tonnum niður í 150.000
tonn á ári, sem hagfræðingar Há-
skólans hafa ekki séð ástæðu til að
fjalla sérstaklega um.
Þetta var gert með
miklum tilkostnaði, með
stöðugt stærri og afl-
meiri skipum, með stöð-
ugt stærri og aflmeiri
vélum allt upp í 5.000
hö. og með stöðugt
stærri og öflugri troll-
um, allt upp í „Gloríu“-
troll með kjaftopi eins
og sex fótboltavellir.
Þjóðhagsstofnun segir
að það sé sjöfalt dýrara
að veiða þorsk með trolli
en með krókaveiðum,
þ.e. færam og línu. Það
vora útgerðimar sjálf-
ar, sem ákváðu að
minnka veiðamar í fiskilögsögunni
sl. þijú ár, og í þess stað að reyna
að afla sér veiðireynslu á úthafínu.
Samt er haldið áfram að úthluta
þeim fullum kvótum í landhelginni.
Þessi hlífð í fiskilögsögunni hefír
ótvírætt verið til bóta, en kom allt
of seint vegna stjómleysis i fiskiráðu-
neytinu. Þessvegna hafa útgerðimar
nú tapað mikilli hlutdeild í úthafs-
veiðunum, sem kannske fæst aldrei
aftur og virðast giataðar landinu til
frambúðar.
Önundur
Ásgeirsson
Veiðigjaldið sem stjórntæki
Hugmyndin að auðlindaskatti var
sett fram af Alþýðuflokknum, sem
enn er að láta nýjan formann burð-
ast með þennan óburð. ÞG nefnir
þetta nú veiðigjald, sem virðist gefa
til kynna að gjaldið eigi að vera frá-
dráttarbært í skattreikningum út-
gerðanna. Allt er þetta samt óskil-
greint, því engin tillaga liggur fyrir
um framkvæmdina. Prófessor í röð-
um Þjóðvaka bauð alþingismönnum
í byijun þings upp á umræðu um
málið í 11 liðum. Fjárhæð skattsins
er nefnd allt frá nokkur hundrað
milljónum upp í 30 milljarða, og allt
þar á milli. Grandi vill lítinn skatt,
LÍÚ engan, sem vonlegt er. Slíkur
málflutningur vekur eðlilega upp
ótrú hjá almenningi á stjómsýslunni
íslendingar hafa langa
reynslu af gengisfell-
ingum, segir Önundur
Asgeirsson, og ýms-
um aðferðum við að
koma þeim á.
og hæfi alþingismanna til úrlausnar
á málum. ÞG segir að það þurfi stóra
gengisfellingu stax til að búa til
„tekjur" til að greiða veiðigjaldið
með. Þjóðvaki (ÁE, sijómarmaður í
Granda) sagði að ef veiðigjald yrði
ekki lagt á, myndi það „leiða til
versnandi efnahagsástands með
verðbólgu og gengislækkun". (Mbl.
29.10.96) Þetta era tveir aðalpostul-
amir, og menn hafa ekki við að trúa.
íslendingar hafa langa reynslu
af gengisfellingum og ýmsum að-
ferðum við að koma þeim á. Þetta
hét um tíma „hrognapeningar" eða
„millifærsluleiðin" o.s.frv. Allt
reyndist þetta bull, en Seðlabankinn
var jafnan í fylkingarbijósti við að
mæla með þessum ráðstöfunum. Á
50 áram hefir verðmæti krónunnar
rýmað í einn þúsundasta hluta mið-
að við dollar. Skyldi Seðalabankinn
nú sammála því að veiðigjald myndi
„greiða fyrir hagkvæmri gengis-
skráningu krónunnar í tæka tíð“.
(ÞG) „Veiðigjald er afnotagjald en
ekki skattur,“ segir prófessor ÞG.
Það er eins og enginn borgi, þótt
grandvöllurinn í tillögum hans sé
byggður á stórri gengisfellingu.
Gengisfelling er aðeins aðferð til að
velta byrðinni yfir á almenning, og
þetta vita allir af langri og sárri
reynslu í 50 ár. Öruggasta leiðin til
að skapa glundroða og setja allt
efnahagskerfí landsins á annan end-
ann er gengisfelling. Það er furðu-
legt, að flokkur, sem telur sig verka-
lýðsflokk, skuli hafa slíkt á stefnu-
skrá sinni.
Orsök vandans
Vilji einhver leita orsaka vand-
ans, þá ráðlegg eg honum að leita
í fískiráðuneytinu. Þar eru öll vanda-
málin búin til, en það mál rúmast -p*
ekki í þessari grein.
Höfundur er fyrrverandi
forsljóri Olís.
Vönduð
stjórnmál
- Færa má umræðu til betri vegar
Á UNDANFÖRN-
UM árum hefur sú
breyting orðið að
stjórnmál eru farin að
verða vandaðri en
áður var. Fyrir um
10-20 árum var oft
mjög hávær umræða
milli hægri og vinstri
afla þjóðfélagsins, svo
mikil að málefnaleg
umræða komst oft
ekki að. Botninn datt
úr þessu þegar Sovét-
ríkin liðu undir lok, því
með því var höfuðvígi
vinstri sjónarmiða
ekki lengur til. Um
leið datt niður önnur
hitaumræða og það var um veru
bandaríska hersins hér á landi því
hann hafði í sjálfu sér lítið að veija
þegar kjarnorkuveldið í austri var
ekki mikil ógnun lengur.
Síðan þá hefur verðbólga verið
kveðin niður, verkföll heyra sög-
unni til og hagvöxtur er kominn á
að nýju. Tekið er málefnalegar á
málum en áður. Enn eimir þó eftir
af hægri-vinstri umræðu. Rætt er
um að hægri menn myndi með sér
svo mikla samtryggingu að þörf
sé á að sameina vinstri öflin til að
mynda mótvægi. Dæmi um þetta
er sigur vinstri aflanna í síðustu
borgarstjómarkosningum og þreif-
mgar í átt að sameiginlegu fram-
boði vinstrisinnaðra aðila í næstu
alþingiskosningum og stofnun
Grósku er talin vera mikilvægt
skref á þeirri leið að mati forystu-
manna vinstri hreyfingarinnar.
Það er eitt við þetta hægri-
vinstri karp sem ég hef átt erfítt
með að skilja. Með alla þá menntun
sem þjóðin hefur ætti það sjónar-
mið að hafa borist inn til stjóm-
málamanna úr háskólaumræðu að
mikilvægt er að stefna að vitleg-
ustu niðurstöðunni. í öðru lagi að
ef menn deila sé tekið
tillit til áframhaldandi
þróunar á málefninu.
I þriðja lagi að ef í ljós
kemur að annar hvor
aðilinn hefur rangt
fyrir sér á hann að
hafa í sér manndóm
til að viðurkenna það
til að auka líkur á
framþróun vísindanna.
Ég legg til að slíkum
vinnubrögðum verði
komið á í auknum
mæli innan veggja Al-
þingis til að auka líkur
á að málefni þjóðar-
innar fái sem bestan
framgang.
Það er annað sem ég hef við
þessa hægri-vinstri „hringavit-
leysu“ að athuga og það er að með
henni eyðist upp ómældur tími svo
og vinnuafl viðkomandi einstakl-
Afnema þarf hugtakið
„pólitík“, segir Guð-
mundur Rafn Geirdal,
úr íslensku máli.
inga þannig að hin endanlega út-
koma hlýtur að verða rýrari en
ella. Davíð Oddsson forsætisráð-
herra okkar kom inn á þetta í þjóð-
hátíðarræðu sinni sumarið 1995
og eftir orðum hans var tekið, en
þar sagði hann eitthvað á þá leið
að það þættu ekki góð vinnubrögð
í fyrirtækjum ef helmingurinn af
starfsfólkinu væri alltaf að setja
sig upp á móti því sem hinn helm-
ingurinn segði. Sem betur fer hef-
ur þingið verið mun afkastameira
síðastliðna tvo vetur en dæmi era
til um áður þannig að verið getur
að þingmenn séu famir að átta sig
á ókostunum við þetta. Þingmenn
Guðmundur Rafn
Geirdal
þyrftu að temja sér vinnubrögð
sem fulltrúi AJþýðubandalagsins,
Siguijón Pétursson, hélt fram að
hann viðhefði þegar hann var í
borgarstóm á síðastliðnum áratug
og það var að gagnrýna eingöngu
ef hann teldi eitthvað gagnrýni
vert en taka undir með andstæð-
ingum sinum í því sem hann teldi
vera vel gert.
Þannig mætti leysa klassísk
deilumál milli hægri-vinstri afla.
Eitt af þeim er hvor sé betri fij áls-
hyggja eða félagshyggja. Þetta eru
hugmyndafræðistefnur. Bestu fag-
aðilamir til að meta gildi þeirra
væru heimspekingar, stjórnmála-
fræðingar, sagnfræðingar, hag-
fræðingar og félagsfræðingar. Því
myndi ég halda að rannsóknir,
umræður og rit um þetta efni
gætu þróað málið mun hraðar
áfram en deilur meðal mismennt-
aðra stjómmálamanna sem oft á
tíðum virðast frekar vilja deila en
leysa mál.
Annað deilumál, skylt hinu
fyrra, er hvort sé betra, markaðs-
hagkerfí eða miðstýrt hagkerfi.
Þetta væri væntanlega fyrst og
fremst málefni hagfræðinga og
annarra viðkomandi aðila að leysa.
Það er ekki víst að hið endanlega
svar þeirra sé að annað hvort sé
betra. Það gæti allt eins farið þann-
ig að þeir bendi á kostina og gall-
ana við bæði hagkerfin og komi
með tillögu að þriðju lausninni sem
kann að vera alveg ný lausn.
Að lokum tel ég að það ætti að
afnema með öllu hugtakið „pólitík“
úr íslensku máli, því það er út-
lenska, sem vottar kannski hvað
umræðan hefur verið menguð. I
nafni hreinleika málsins legg ég
því til að eingöngu sé notað hið
íslenska hugtak: stjómmál. í stað
„pólitíkusa" sé ávallt notað: stjórn-
málamenn, þingmenn, alþingis-
menn og í viðkomandi tilfellum
ráðherrar. Verkefni stjómmála-
manna er þá ósköp einfaldlega það
að sinna stjórnun ákveðinna mála,
stjóm-mála, með því að reyna að
leysa þau sem best af hendi, með
nútímalegum starfsháttum með
kröfu háskólafræða. Með því spái
ég enn betri stjómmálum en hing-
að til, sem aftur eykur líkur á
áframhaldandi framþróun okkar
sem þjóðar. Ég þakka.
Höfundur er skólastjóri
nuddskóla.
Eg ætla að
verða búðarkona ^
og reykja
JÁ, þetta var svar
mitt sem lítið barn, þeg-
ar ég var spurð að því
hvað ég ætlaði að verða
þegar ég yrði stór.
All flestar konur vora
heimavinnandi (sem era
forréttindi í dag) þegar
ég var barn. Þær sem
unnu utan heimilis,
unnu langflestar við
þjónustustörf eins og
t.d. verslunarstörf.
Af hveiju ætlaði ég
að reykja þegar ég yrði
stór? Jú, svarið er ein-
falt í dag, þetta var sú
ímynd sem ég horfði
upp á sem lítil stúlka.
Konur reyktu gjaman og drakku
kaffi með, „virtust glaðar og ham-
ingjusamar“. Er nokkuð nema eðli-
legt að ég vildi verða eins og þær?
Kæru foreldrar, við
þurfum að vera börnum
okkar fyrirmynd, segir
Anna Katrín Qttesen,
og taka hlutverk okkar
alvarlega.
börnum okkar fyrir-
mynd og taka það hlut-
verk mjög alvarlega.
Bömin vilja líkja eftir
foreldram sínum í sem
flestu. Við segjum þeim
til, við kennum þeim
muninn á réttu og
röngu, og bömin líta upp
til okkar. Ákveðin hegð-
unarmynstur þróast og
festast. Rannsóknir
hafa sýnt að böm for-
eldra sem reykja era lík-
legri til að byija reyk-
ingar en böm foreldra
sem ekki reykja, og
einnig líklegri til að fara
í sterkari vímuefni.
Ég vil varpa þeirri spumingu til
foreldra, er einhver sem vill að bam
sitt reyki? Ef svarið er nei, skora ég
á þá foreldra sem ennþá reykja að
láta börnin ekki sjá sígarettu í munni
sínum og alls ekki að reykja innan
veggja heimilisins. Slíkt er að mínu
viti grátleg framkoma gagnvart
þessum litlu yndislegu sálum sem við
höfum fengið að láni og okkur ber
að virða og leiðbeina.
Margir reykingamenn og -konur^m
segja að erfitt sé að hætta að reykja.
Ég veit ekkert um það því ég hef
ekki reynt það sjálf og ætla ekki að
dæma slíkt og þaðan af síður að
rengja það. Hjálp til handa reykinga-
Anna Katrín
Ottesen
Svarið er að sjálfsögðu nei. Bamið
lærir það sem fyrir því er haft. í þá
daga var engin áróður gegn þessum
vágesti, engin fræðsla og engin með-
vitund. Reyndin varð hins vegar sú
að ég gerðist ekki búðarkona, og ég
hef aldrei reykt, utan einn stubb sem
við vinkonurnar reyndum að reykja,
en þá voram við 9 ára gamlar.
Kannski varð það mér til blessunar
að bragðið var ekki spennandi og
áhrifin skelfileg. Þá hafði það e.t.v.
líka áhrif að mamma hét mér og
systur minni peningaverðlaunum ef
við byijuðum ekki að reykja fyrir 18
ára aldur. Ég þakka forsjóninni fyrir
þá náðargjöf að hafa sloppið við
þennan skaðvald.
Kæra foreldrar, við þurfum að vera
fólki hefur til skamms tíma ekki
verið fyrir hendi eins og t.d. hjálp
við áfengisvanda. Nú hefur verið
komið á fót námskeiðum fyrir fólk
sem vill hætta að reykja á Heilsu-
stofnun Náttúralækningafélags ís-
lands, sem reynst hafa mjög vel.
Þökk sé Ingibjörgu Pálmadóttur sem
lætur sig málið varða.
Þeim sem enn reykja vil ég biðja^*
Guðs blessunar og megi þeir opna
augun sín fyrir þessum vágesti sem
fyrst. Skoðið málin af réttsýni og
sanngirnj.
Megi ísland verða reyklaust land
árið 2000. Guð veri með ykkur og
gangi ykkur vel.
Höfundur er sjúkraþjálfari.