Morgunblaðið - 22.02.1997, Blaðsíða 50

50 LAUGARDAGUR 22. FEBRÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
+ Liya Bjarna-
dóttir fæddist í
Bjamaborg á
Stokkseyri 21. júlí
1910. Hún lést á
Kumbaravogi á
Stokkseyri 13. febr-
úar síðastliðinn.
Foreldrar Lilju
vom Jóhanna Jóns-
dóttir frá Miðkekki,
f. 21.1. 1893, d. 7.8.
1974, og Bjarni
Guðmundsson frá
Útgörðum á
Stokkseyri, f. 24.6.
1884, d. 3.5. 1966.
Lilja er alin upp hjá ömmu sinni
og afa, þeim Þuriði Kristjáns-
dóttur og Guðmundi Steindórs-
syni í Útgörðum á Stokkseyri.
Systkini Li\ju em: 1) Jóna, f.
29.10. 1911, d. 21.11. 1972,
maki Axel Þórðarson, f. 21.12.
1904, d. 20.1. 1995, þau áttu
einn son. 2) Óskar, f. 24.7.1913,
d. 23.12. 1982, maki Siguijóna
Þegar Lilju í Mundakoti er
minnst koma setningar eins og
„vinur vors og blóma, morgun-
stund gefur gull í mund“ upp í
hugann þegar ég hugsa til æskuár-
anna í Mundakoti og Lilja stóð
glaðbeitt í eldhúsinu að morgni
dags en það var siður hjá henni
að koma alltaf á morgnana og taka
púlsinn á tilverunni til að rabba
um daginn og veginn. Bústörfm
voru oft til umræðu, hvað Hosa
eða Skjalda mjólkuðu margar
merkur í það málið eða hænumar
verptu mörgum eggjum daginn
áður. Ennfremur hvenær yrði hægt
að fara að setja niður kartöflur,
rófur og gulrætur, en við þessar
aðstæður sem á Eyrarbakka em
vaxa einhveijir bestu jarðávextir
sem fáanlegir eru hér á landi, það
gerir sjálfsagt sjávarloftið og svo-
Marteinsdóttir, f.
21.5. 1915, þau áttu
þrjú böm, fyrir átti
Óskar eitt barn. 3)
Jóhannes, f. 14.9.
1920, maki Dag-
björt Guðmunds-
dóttir, f. 1.3. 1925,
þau eiga tvö börn.
Hinn 28. desem-
ber 1966 giftist
Lilja Ólafi Guðjóns-
syni frá Laugar-
bökkum, f. 19. ág-
úst 1910, d. 22. júlí
1986, vegaverk-
stjóra og bónda í
Mundakoti. Foreldrar hans
voru Guðríður Sigurðardóttir
og Guðjón Magnússon, bóndi á
Laugarbökkum. Ólafur og Lilja
bjuggu alla tíð i Mundakoti á
Eyrarbakka. Þeim varð ekki
barna auðið.
Útför Lilju fer fram frá Eyr-
arbakkakirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 14.
lítið af hænsnaskít, þangi og sand-
blandaðri mold.
Lilja gaf sér oft tíma til að velta
lífsgátunni fyrir sér með ungum
snáða sem var að sálast úr forvitni
og allt vildi vita strax.
Að alast upp á Mundakotstorf-
unni á þessum árum var mjög
skemmtilegt, ijölbreytnin var mikil
og samheldnin rík. Oli og Lilja voru
mikill miðpunktur þama, bygging-
amar hjá Óla vom heill ævintýra-
heimur, tæknivæðing sem Óli fann
upp og aðlagaði búskapnum var
einstök og margir sáu ástæðu til
að stoppa frammi á götu og horfa
í fomndran heim og hafa sjálfsagt
talið að þama byggi einhver súrr-
ealískur listamaður.
Bæði vom þau barngóð svo af
bar og var ávallt mikill krakkafans
á hlaðinu í Mundakoti.
MIIMIMIIVIGAR
Eftirminnilegar em stundirnar
sem setið var í boddíinu á Fordin-
um hans Óla sem hann notaði í
vegavinnunni. Þar á hlaðinu í
boddíinu sat oft hópur af krökkum
á rigningardögum þó bíllinn
hreyfðist ekki og þótti þetta um-
talsvert sport, þetta var allt látið
átölulaust.
Eftirminnilegt er þegar ég var
kúarektor fyrir Mundakotsheimilin,
að oft gekk Lilja með mér upp fyr-
ir Álfstétt og var þá spáð og spekúl-
erað í það sem fyrir augu og eyru
bar. Leiðin upp á mýrina þar sem
kýmar höfðu beit yfír daginn var
býsna skemmtileg. Hún lá meðfram
heimatúninu í Mundakoti, þar var
hlaðinn grjótveggur og víða inni í
honum vom hreiður sem fylgst var
með á varptímanum. Þegar upp
fyrir Álfstétt var komið, gat ég
sýnt henni búin sem við bræðumir
voram með þama í móanum, þar
sem þúfur höfðu verið holaðar að
innan og reft yfir með spýtum og
mosaþembum en inni vom leggir
og kindahom sem við höfðum fyrir
búsmala, síðan vom notaðir heima-
smíðaðir bílar til að flytja fénaðinn
á afréttinn og af.
Eftirminnilegir em líka vetumir,
þegar allt var á kafí í snjó, þama
var vettvangur endalausra leikja.
Þangað hópuðust krakkar úr nær-
liggjandi húsum, það var stokkið
ofan af húsþökum S skafla sem
vom margra metra þykkir vegna
þess að mikið skóf kringum húsin
hjá Óla og Lilju. Hann mokaði
göng í fjósið, smiðjuna, hænsna-
kofann, hjallinn og bílskúrinn
þannig að þetta varð eins og al-
vöra völundarhús.
Lilja var feiknalega dugleg og
vinnusöm kona og samviskusöm
fram í fingurgóma. Hún var líka
gífurlega vel hugsandi. Það sá
maður ekki síst eftir að faðir minn
dó, hvað hún bar mikla umhyggju
fyrir móður minni sem var með
búskap, hænsni og kálgarða en
takmarkaða vélvæðingu. Óli og
Lilja vora alltaf boðin og búin að
létta undir ef þau mögulega gátu.
Það var ómetanlegt fyrir okkur
LILJA
BJARNADÓTTIR
systkinin að vita að móðir okkar
hafði þarna traustan bakstuðning
sem látinn var í té af ríkum vinar-
hug. Eftir að ég eignaðist sjálfur
fjölskyldu þá fann ég fyrir sama
vinarþelinu og ég hafði notið sem
barn gagnvart mínu fólki.
Eftir að Ólafur lést treystu þær
mikið hvor á aðra, Lilja og móðir
mín, en 1. apríl 1989 lést hún.
Eftir það hrakaði heilsu Lilju mjög
hratt og virtist eins og lífsviljinn
væri þrotinn, svo samtvinnað var
líf þessara einstaklinga.
Síðustu árin hefur Lilja verið
vistmaður á Kumbaravogi við
Stokkseyri. Hún lauk æviferð sinni
á Stokkseyri en þar átti hún djúp-
ar rætur sem hún rækti alla tíð vel.
Blessuð sé minning Lilju Bjarna-
dóttur.
Gísli Ragnar Gíslason.
Elsku afasystir, nú ert þú farin
í þá ferð sem þú hafðir þráð lengi,
og ég veit að Öli, afi og aðrir látn-
ir ástvinir taka vel á móti þér við
Gullna hliðið, enda tókst þú alltaf
vel á móti öllum sem litu inn hjá
ykkur hjúunum í Mundakoti. Hjá
ykkur var oft margt um manninn
hvort sem var í kaffi og flatkökum
eða öðru, og það má ekki gleyma
hrossakjötinu, eða við að taka upp
gulrætur og kartöflur, þó sérstak-
lega smælkið sem ég hakkaði í
mig. Einnig var ævintýri líkast að
líta inn í bílskúr til Óla en þar var
hægt að vera tímunum saman og
skoða gömlu vömbflana ásamt
mörgu öðra.
Eins var alltaf gaman að fá þig
í heimsókn til afa og ömmu þegar
þú komst í þinn reglulega augn-
læknaleiðangur til Reykjavíkur. Þá
sagðir þú mér skemmtilegar sögur
og stakkst oft einhveiju að „þeirri
litlu“.
Einnig fóram við og amma í
gönguferðir og ein er sérstaklega
minnisstæð þgear við vomm á
göngu í Eskihlíðinni og þú rakst
tána í, manstu? Við amma rifjuðum
þá sögu oft upp og þá var mikið
hlegið.
Elsku frænka, takk fyrir að
hafa fengið að njóta alls þess góða
sem bjó í þér og ég vildi að Brynja
dóttir mín hefði fengið að kynnast
þér betur.
Kysstu afa frá mér. Við sjáumst
seinna.
Sem lokaorð frá mér til þín er
lítil bæn sem á vel við nú þegar
þú flýgur sem fallegur engill á leið
í þitt hinsta ferðalag.
Fel ég mig í faðminn þinn
feginsamlega, Drottinn minn.
Þá stund sem þú lætur mig lifa hér,
láttu þinn engil gæta að mér.
Haltu mér í traustri trú,
til þín fagnandi flýg ég nú.
Þín frænka,
Birgitta Ósk.
Mig langar bara að segja þetta
við þig.
Takk fyrir alla sokkana sem þú
gafst mér. Takk fyrir allt sælgæt-
ið sem þú stakkst upp í mig þegar
ég var lítil. Takk fyrir að leyfa
mér að leika mér í hlaðinu hjá þér
og róla í rólunni þinni. Takk fyrir
þína endalausu þolinmæði þegar
ég var að vafstra eitthvað sem ég
mátti ekki.
Alltaf þegar ég kom til þín fékk
ég að taka þátt í öllu til jafns við
hina fullorðnu eins og að taka upp
gulrætur og kartöflur í garðinum
þínum þrátt fyrir að í rauninni var
ég aðeins að þvælast fyrir. Svo
fannst mér mjög gaman að elta
hann Brand sem var svo oft í
heimsókn hjá þér. Eftir að þú
veiktist fór heimsóknum mínum
til þín að fækka. Bæði var það
vegna þess að ég stækkaði og
áhugamálin urðu önnur og hins
vegar var ég hrædd við að finna
það að þú þekktir mig ekki. En
minningarnar um heimsóknir mín-
ar til þín í Mundakot og um þig
þegar þú varst heil heilsu mun ég
varðveita og þykja vænt um það
sem eftir er.
Guð blessi þig, elsku frænka.
Þín,
Þóra Björt.
+ Guðlaug Lofts-
dóttir var fædd
á Söndum í Meðal-
landi 18. april 1906.
Hún lést á hjúkrun-
arheimilinu Klaust-
urhólum á Kirkju-
bæjarklaustri 15.
febrúar síðastlið-
inn. Foreldrar
hennar voru hjónin
Guðfinna Björns-
dóttir, f. 1879, d.
1934, og Loftur
Guðmundsson, f.
1875, d. 1958, sem
lengst bjuggu á
Strönd í Meðallandi. Þau áttu,
auk Guðlaugar, Eggert tvíbura-
bróður hennar, f. 19. apríl 1906,
d. 27 janúar 1989.
Guðlaug ólst upp í foreldra-
húsum. Hún giftist árið 1926
Runólfi Runólfssyni, f. 21. apríl
1904 á Iðu í Biskupstungum,
en hann ólst upp á Bakkakoti
í Meðallandi frá 9 ára aldri.
Runólfur lést á sjúkrahúsi í
Reykjavík 26. október 1933.
Guðlaug föðursystir mín, Lauga
á Strönd, er látin á 91. aldursári.
Næst foreldram minum og for-
eldrahúsum mótaði hún og heimili
hennar mig mest í uppvextinum.
Tæplega sex ára fór ég fyrst í
sveit að Strönd og var þar öll sum-
ur samfellt til fermingar og eftir
það um tíma flest sumur fram yfir
tvítugt. Ég á bágt með að hugsa
mér hollara uppeldi heldur en það
sem ég fékk þar, að taka þátt í
öllum störfum á bænum eins og
Þau Guðlaug og
Runólfur eignuðust
þijú böm; Loft,
bónda og fyrrv.
oddvita á Strönd, f.
1927, Guðlaugu,
húsmóður í Kópa-
vogi, f. 1929. Henn-
ar maður er Magn-
ús Jónsson, starfs-
maður hjá Olíufé-
laginu hf., börn
þeirra era Loftur
Óli, f. 1959, og íris,
f. 1963, og Gunnar
bóndi á Strönd, f.
1930. Guðlaug og
Runólfur ráku fyrstu árin bú
með foreldrum hennar, en eftir
fráfall Runólfs og Guðfinnu rak
hún bú með Lofti föður sínum.
Lengst rak hún bú með sonum
sínum eða meðan heilsa og
kraftar leyfðu, en síðustu árin
var hún vistmaður á hjúkrunar-
heimilinu Klausturhólum.
Útfór Guðlaugar fer fram frá
Langholtskirkju í Meðallandi í
dag og hefst athöfnin kl. 14.
ég hafði vit og krafta til. Afí minn,
Guðbjörg systir hans, Lauga og
Ólafur Erasmusson uppeldisbróðir
hennar vom í fyrstunni fullorðna
fólkið á bænum, en bömin komin
á unglingsár.
Á fyrstu áram mínum á Strönd
var lítið af þeirri tækni komið til
sögunnar sem síðar varð í sveitum.
Kraftar manna og hesta urðu að
nægja. Samgöngur vora afar erfið-
ar og Kúðafljótið mikill farartálmi.
Sjálfsagt er auðvelt að sýna fram
á að þama hafi lífsbaráttan verið
hörð en minning mín er ekki um
harða lífsbaráttu, heldur líf, starf
og .fjör.
Ég held að á engan sé hallað
að segja að þar hafi Lauga gengið
á undan. Atorka hennar var ein-
stök, úti jafnt sem inni, hún kunni
til flestra hluta, nema að hvíla sig.
Þegar komið var af engjum eða
öðrum útiverkum, sem hún tók
þátt í, og flestir settust til borðs,
þá var hún áfram á þönum að taka
til matinn. Ég held að hún 'nafi
haft afar óljósar hugmyndir um
hvíldartíma fyrir sjálfa sig.
Það er freistandi að reyna að
draga upp mynd af því hvernig
heimilið á Strönd, Meðallandið og
lífið, sem þar var lifað skömmu
fyrir miðja öldina, hefur geymst í
bamsminni mínu. Hér eru ekki tök
á að gera því nein teljandi skil, en
fáein atriði langar mig að rifja
upp. Aðalheyskapurinn var á engj-
um, sem vatni úr Kúðafljóti var
veitt á á vorin. Áveitugarðar höfðu
verið byggðir til að halda að vatn-
inu og það var ævintýri að hlaða
hnausum í skörðin þegar vatni var
hleypt á og rjúfa skörðin og sjá
vatnið flæða fram þegar að því
kom. Heyskapartíminn var annað
ævintýri, að fá að slá með orfi og
ljá með heygreiðu, og enn frekar
á hirðingardögum að halda á móti
hjá Óla þegar bundið var, sjá
Gunnar fara með heybandslestina
á milli, um fimm hesta með hey-
grindur sem hver tók fjóra bagga
og Gunnar ríðandi á undan með
lestina í taumi. Það var bundið og
hirt fram undir miðnætti, þá var
gengið heim af engjum og borðað
og reynt að ná síðasta danslaginu
í útvarpinu, látið líða úr sér ör-
stutta stund og að því búnu farið
að velta böggunum inn í hlöðu og
leysa úr fram eftir nóttu, vakna
síðan að morgni við dynjandi rign-
ingu á þaki og gluggum. Það var
sælutilfinning. Mig minnir að um-
deilanlegt gagn hafi stundum verið
að mér við þetta verk, ég réð við
að leysa reipishnútana en hafði
ekki afl til að draga reipin undan,
þannig að þau fundust fyrst næsta
vetur í heyinu þegar verið var að
gefa.
Eða allt sem rekið hafði á fjörar
eða komið úr strönduðum skipum,
grammafónn og plötur, undarlegar
flöskur, mattar af sandinum og
sjávarseltunni, selveiðin og sil-
ungsveiðin, hreppsnefndarfundirn-
ir þegar verið var að leggja á út-
svar, ég bar hreppsnefndinni vatn
í könnu og gat kíkt á hvaða útsvar
heimilisfólkið hafði fengið og bar
konunum það hróðugur þar sem
þær vora að reyta arfa í kartöflu-
garði við bæjarhlaðið.
Eða gestakomurnar, þegar Er-
asmus í Háu-Kotey kom í heim-
sókn og bærinn breyttist í höll gleði
sem Musi hleypti af stað með orðs-
ins list og glaðværð, eða þegar
Jóhann í Sandaseli kom í heimsókn
og hitti föður minn og þeim dugði
ekki Vetrarbrautin, slíkt var hug-
arflugið, og er þá ekki nefnd snilld
Jóa við að leysa hvers kyns tækni-
vandamál, bilaða vindrafstöð, bilað
rafkerfi í bfl, bilaða AGA-eldavél
eða klukkan sem ég eignaðist frá
honum, sem hann hafði gramsað
í og breytt 12 tíma skífu í 24 tíma,
bætt inn í dagatali og málað tæp-
lega ferþumlungs mynd af íslandi
innan á glerið með fjörðum, flóum
og jöklum.
Þannig væri hægt að halda lengi
áfram og ég minnist þess ekki að
lífsgleði Strandarheimilisins eða
Meðallendinga á þessum tíma hafi
verið minni en fólks nú á timum.
Aftur á móti væri án efa unnt að
sýna fram á með hagtölum að
þarna hafi fólk ekki búið við mann-
sæmandi lífskjör.
En það er Lauga á Strönd sem
ég ætlaði að minnast hér. Kannski
er ég ekki rétti maðurinn til að
lýsa henni vegna þess að ég kynnt-
ist henni frá annarri hlið en marg-
ir aðrir. Sem bam, innan við 10
ára, kynntist ég henni sem annarri
móður og frá þeim tíma á ég minn-
ingar um mjög stemmningsfulla
og nærandi vináttu hennar. Ég
man eftir að ég var eitt sinn að
sniglast í kringum hana þar sem
hún var að baka flatkökur á hlóð-
um og það myndaðist næstum
upphafin helg stund. Þær stundir
voru fleiri. Þetta var alveg öfugt
við ýmsar sögur sem ég hef heyrt
af tilsvörum hennar við háa sem
lága, ekki síst há.a, þar sem hún
þótti tannhvöss. Ég man líka vel
þessa hlið hennar, hún sagði hug
sinn afdráttarlaust og gat verið
snögg upp á lagið. Ég held að allar
þessar hliðar hennar gangi upp
saman. Lauga var hrifnæm, eins
og fleira fólk í ætt hennar, og það
kallar fram bæði mýkt og tilfinn-
ingabrynju sem gat birst í kaldr-
ana, fyrir þeim sem aðeins sáu þá
hlið. Við Lauga gátum beitt þessum
talsmáta hvort á annað um leið og
okkur var fullljóst hvað klukkan sló.
Þessar línur geta aldrei orðið
annað en daufur endurómur af
þeim afar sterku áhrifum sem
Lauga frænka, Strandarheimilið
og Meðallandið hafa haft á líf mitt.
Ég tel að það hafí átt sinn afger-
andi þátt í að ég fór í búfræðinám
og gerði landbúnað að ævistarfi
mínu. Ég held að margt í fari henn-
ar hafi ómeðvitað orðið mér fyrir-
mynd, sem ég fæ aldrei fullþakkað.
Við Guðbjörg systir mín og fjöl-
skylda mín flytjum bömum hennar
innilegar samúðarkveðjur.
Matthías Eggertsson.
GUÐLAUG
LOFTSDÓTTIR