Morgunblaðið - 23.05.1997, Blaðsíða 10

10 FÖSTUDAGUR 23. MAÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Umdeilt lagafrumvarp um samningsveð varð að lögum á síðasta degi vorþingsins
Kvóti skips ekki
framseldur nema
veðhafar samþykki
Lög um samningsveð voru afgreidd frá Alþingi á laugardag.
Þingmenn voru sáttir við flest ákvæði þeirra, en sú grein sem
fjallaði um veðsetningu skipa vakti miklar umræður og deiiur.
Atkvæði féllu þannig að 35 þingmenn samþykktu frumvarpið, 17
voru því mótfallnir, 4 greiddu ekki atkvæði og 7 voru fjarverandi.
Ragnhildur Sverrisdóttir rifjaði upp helstu ágreiningsefnin á þingi.
LÖG um samningsveð voru tímabær
fyrir margt löngu, enda stofn ís-
ienskrar veðsetningarlöggjafar frá
1887. Styrinn á þingi stóð nær ein-
göngu um þau ákvæði, sem kváðu
á um veðsetningu skipa og aflaheim-
ilda sem á þeim hvíla. í nýsamþykkt-
um lögum hljóðar 4. málsgrein 3.
greinar svo: „Eigi er heimilt að veð-
setja réttindi til nýtingar í atvinnu-
rekstri, sem skráð eru opinberri
skráningu á tiltekið fjárverðmæti og
stjórnvöld úthluta lögum samkvæmt,
t.d. aflahlutdeild fískiskips og
greiðslumark bújarðar. Hafi fjár-
verðmæti það, sem réttindin eru
skráð á, verið veðsett er eiganda
þess óheimilt að skilja réttindin frá
fjárverðmætinu nema með þinglýstu
samþykki þeirra sem veðréttindi eiga
í viðkomandi fjárverðmæti.“
Kvóti er ekki sjálfstætt
andlag veðréttar
Þessi grein feiur í sér, að ekki
er hægt að veðsetja kvótann einan
og sér, en hins vegar má ekki fram-
selja kvóta af veðsettu skipi. Kvót-
inn getur því ekki verið sjálfstætt
andlag veðréttar og þegar settar
eru skorður við framsali kvóta af
veðsettu skipi er eingöngu átt við
þá aflahlutdeild sem helst óbreytt
milli ára.
í greinargerð með lögunum er
ítrekað það viðhorf löggjafans, að
nytjastofnar á íslandsmiðum séu
sameign íslensku þjóðarinnar og að
úthiutun veiðiheimilda myndi ekki
eignarrétt eða óafturkallanlegt for-
ræði einstakra aðila yfir veiðiheim-
ildum. Þá er lögð áhersla á, að sá
sem taki veðrétt í fiskiskipi taki með
sama hætti og eigandi skipsins þá
áhættu að hin úthlutuðu nýtingar-
réttindi verði skert vegna almennra
ráðstafana ríkisvaldsins eða þau
jafnvel afnumin á gildistíma veð-
samnings, enda sé umræddu laga-
ákvæði ekki ætlað að hefta svigrúm
löggjafans til slíkra almennra ráð-
stafana.
Með umræddu ákvæði í lögum um
samningsveð er komið í veg fyrir
að kvóti sé seldur án þess að veðhafi
í skipinu hafi nokkuð um það að
segja, en með sölu kvótans rýrnar
verðmæti skips yfírleitt verulega og
þar með þess veðs sem á því hvílir.
Lánastofnanir höfðu gripið til þess
ráðs, frá því að framsal kvóta var
heimiiað að uppfylltum ákveðnum
skilyrðum árið 1991, að krefja lán-
takendur um skriflega yfirlýsingu
um að þeir myndu ekki framselja
kvótann á meðan veðsamningur
væri í gildi. Yfirlýsingunum var
þinglýst á skip, en þessi varnagli
tryggði þó ekki hag lánastofnana
sem skyldi, enda kaupendum kvóta
ekki skylt að kynna sér þinglýs-
ingabækur og ekki allir útgerðar-
menn sem héldu eigið drengskapar-
Ioforð í heiðri.
Gert erfitt um vik
að breyta kerfinu
Gagnrýnendur ákvæðis um veð-
setningu skips með kvóta sögðu, að
með því væri stjórnvöldum gert erf-
iðara um vik að breyta fískveiði-
stjórnunarkerfinu, þar sem þeir sem
ættu veð í skipi og kvóta ættu skaða-
bótakröfu á ríkið, yrði kerfínu breytt.
Ná yrði viðunandi Iausn fyrir lána-
stofnanir með öðrum hætti en að
heimila veðsetningu sameignar þjóð-
arinnar. Ákvæðið myndi einnig hafa
í för með sér, að erlendir iánar-
drottnar gætu fengið ráðstöfunar-
rétt yfír þessari sameign.
Meirihluti allsheijarnefndar mælti
með samþykki frumvarpsins og lagði
aðeins til smávægilegar breytingar
á því, s.s. að lögin tækju gildi um
næstu áramót, í stað 1. júlí nk. eins
og frumvarpið gerði ráð fyrir. Þessar
breytingartillögur voru samþykktar.
Að þeim stóðu þau Sólveig Péturs-
dóttir, Árni R. Árnason og Hjáimar
Jónsson, Sjálfstæðisflokki, og Val-
gerður Sverrisdóttir og Jón Krist-
jánsson, Framsóknarflokki.
Stj órnarþingmenn
ekki á eitt sáttir
Tvö minnihlutaálit komu frá alls-
heijarnefnd. Kristján Pálsson, Sjálf-
stæðisflokki, lagði fram tillögu til
breytinga á 4. mgr. 3. greinar og
vildi að þar yrðu tekin af öll tví-
mæli um að ekki væri heimilt að
veðsetja sérstaklega, eða með öðrum
verðmætum, aflahlutdeild fiskiskips,
greiðslumark bújarðar eða önnur
réttindi til nýtingar í atvinnurekstri
sem skráð væri opinberri skráningu
á tiltekið fjárverðmæti og stjórnvöld
úthluta lögum samkvæmt. í sam-
ræmi við þessa tillögu sína, sem var
felld, greiddi Kristján atkvæði gegn
samþykki frumvarpsins og var,
ásamt flokksbróður sínum, Guðjóni
Guðmundssyni, eini stjórnarþing-
maðurinn sem slíkt gerði.
Annan minnihluta allsheijar-
nefndar mynduðu stjórnarandstæð-
ingarnir Jóhanna Sigurðardóttir,
þingflokki jafnaðarmanna, Guðný
Guðbjörnsdóttir, Kvennalista, og
Ögmundur Jónasson, þingflokki Ai-
þýðubandalags og óháðra. Þau voru
andvíg 4. mgr. 3. greinar og sögðu
ríkisstjórnina hafa þann ásetning að
heimila veðsetningu á auðlind sem
væri sameign þjóðarinnar. Þau vildu
fella niður síðari málslið 4. greinar,
um að veðhafí þyrfti að samþykkja
aðskilnað réttinda til nýtingar í at-
vinnurekstri frá fjárverðmæti, og
bæta við fyrri lið greinarinnar því
ákvæði, að úthlutun slíkra réttinda
skapaði ekki eignarrétt eða óaftur-
kallanlegt forræði yfír réttindunum.
Eins og fyrr sagði var frumvarpið
samþykkt með 35 atkvæðum gegn
17. Kristinn H. Gunnarsson, þing-
maður Alþýðubandalags, var eini
þingmaður stjórnarandstöðu sem
gekk til liðs við Sjálfstæðisflokk og
Framsóknarflokk og samþykkti
frumvarpið. Eins og áður var nefnt
greiddu þeir Guðjón Guðmundsson
og Kristján Pálsson, Sjálfstæðis-
flokki, atkvæði gegn frumvarpinu,
enda höfðu báðir gagnrýnt það mjög.
Það hafði Guðmundur Hallvarðsson
einnig gert, en hann greiddi ekki
atkvæði á laugardag.
Margt til bóta
Hvað sem mönnum þykir um
ákvæði 3. greinar laga um samn-
ingsveð, þá þykja allar hinar greinar
laganna horfa til bóta, enda sam-
staða um ágæti þeirra á þingi. Nú
er loks búið að koma á heildarlög-
gjöf, þar sem helstu nýmæli eru
m.a. að heimildir til veðsetninga í
þágu atvinnuveganna eru rýmkaðar
til mikilla muna, með því að almennt
verður heimilt að veðsetja lausafé
með fasteignum sem sérstakt fylgifé
og nær sú regla til allra sem atvinnu-
rekstur stunda. Þá verða fleiri lausa-
fjárverðmæti sett að sjálfsvörsluveði
sem heildarsöfn muna en gildandi
réttarreglur leyfa og heimild til
slíkra veðsetninga hvorki tímabund-
in né einskorðuð við það að bankar
eða aðrar lánastofnanir eigi í hlut,
heldur hvaða lánveitandi sem er.
Lögfestar eru reglur um stofnun,
réttarvernd og framsal handveðrétt-
inda, eytt óvissu um hver sé gild-
andi réttur varðandi ýmis veðréttar-
leg álitaefni, t.d. vegna yfirtöku
skulda í fasteignaviðskiptum, lög-
festar reglur um eignarréttarfyrir-
vara og almennar reglur um stofnun
og réttarvernd samningsveðs í við-
skiptabréfum, almennum fjárkröfum
og innlausnarbréfum.
Þá eru ekki öll nýmæli laganna
talin, því þau fjalla sérstaklega um
samningsveð í fasteignum. Þrátt
fyrir að fasteignir séu það verðmæti
sem mesta þýðingu hafa við veðsetn-
ingar hefur skort að mestu skráð
efnisákvæði um veðsetningar þeirra.
Lögin taka afstöðu til þess, hvaða
réttindi yfir fasteignum verða veð-
sett, hvernig afmarka á veðréttinn,
fjallað er um veðsetningu í varanleg-
um afnotarétti lands og húss, um
veðsetningu aðgreindra eignarhluta
og réttarvemd.
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
ÞORGEIR Pálsson, yfirverkfræðingur á Landspítalanum, flytur
fyrirlestur sinn í Landsímahúsinu á fjarráðstefnu Norrænu
Atlantsnefndarinnar.
Ný tækni í þágu
dreifðari byggða
NORRÆNA Atlantsnefndin
NORA gekkst í gær fyrir fjar-
ráðstefnu með þátttöku frá
Grænlandi, Islandi, Færeyjum
og Vestur- og Norður-Noregi um
möguleika á að hagnýta nýja
fjarskipta- og upplýsingatækni í
þágu íbúa dreifðari byggða, en
þátttakendur frá þessum fimm
löndum og landshlutum söfnuð-
ust saman í hveiju landi fyrir
sig og komu íslensku þátttakend-
urnir saman í Landsímahúsinu.
Á ráðstefnunni hélt Aud
Kvam, námsráðgjafi í fjar-
kennslu á háskólastigi, fyrirlest-
ur um fjarkennslu, og Þorgeir
Pálsson, yfirverkfræðingur á
Landspítalanum, hélt fyrirlestur
um fjarlækningar. Að loknum
fyrirlestrunum fengu sérfræð-
ingar á sviði heilbrigðis- og
menntamála tækifæri til að fjalla
um hvort hér væri um leið til
sparnaðar eða betri þjónustu að
ræða og tóku þátttakendur frá
öllum fimm stöðunum þátt í
umræðunum.
Átak í ferðaþjónustu um vestfirska vegi
Vekja athygli á
sérstöðu veganna
Morgunblaðið/jt
ÞRÁTT fyrir að enn séu malarvegir ríkjandi í vegakerfi Vest-
fjarða telja þeir sem sinna ferðaþjónustu þá ekki þurfa að fæla
ferðamenn frá því að heimsækja fjórðunginn.
„VINIR vega á Vestfjörðum" er
nafn á átaki sem hrint hefur verið
af stað á Vestfjörðum. Er tilgangur
þess að beina sjónum manna að veg-
um á Vestfjörðum og bæta ímynd
þeirra í hugum íslendinga jafnvel
þótt þeir þyki ekki eins góðir og
best verður á kosið.
„Vestfirðir hafa enn ekki náð inn
á ferðakort landans svo neinu nemi
en við teljum mikilvægt að ná til
íslendinga sem eru stærsti markhóp-
ur ferðaþjónustunnar í þessum
landshluta," segir Sigríður Ó. Krist-
jánsdóttir hjá Vesturferðum á
ísafírði, einn forráðamanna átaks-
ins. Hin eru Siguijón Þórðarson í
Flókalundi, Gunnar Egilsson í Hóp-
inu á Tálknafirði og Elín Óladóttir,
Hótel Laugabóli í Bjarnarfírði á
Ströndum. Ætlunin er einnig að ná
til þeirra sem starfa að ferðaþjón-
ustu á Vestfjörðum.
„Með þessu átaki erum við að
beina sjónum manna að vegakerfinu
og við viljum reyna að bæta ímynd
þess en þeir eru helsti veikleiki svæð-
isins. Við ætlum ekki að segja að
vegirnir séu allir góðir heldur vekja
athygli á sérstöðu þeirra. Svona veg-
ir fyrirfinnast óvíða á landinu lengur
og þessir sérstöku vegir gleymast
ekki svo glatt!“ segir Sigríður enn-
fremur. Hún bendir á að átakshópur-
inn sé ekki ánægður með ástand
vega en ætlunin sé að gera það besta
úr málinu, koma með jákvæða gagn-
rýni og benda á það sem betur
mætti fara á vestfirskum vegum.
Hæfnisskírteini
Ætlunin er að vekja athygli á
átakinu með ýmsu móti, m.a. efna
til vegahátíðar um verslunarmanna-
helgina og veita þeim sem ferðast
um vestfirska vegi sérstakt „hæfn-
isskírteini".
„Við getum ekki beðið eftir að
allir vegir verði lagðir bundnu slit-
lagi en vekjum athygli á því að á
Vestfjörðum er svo margt að sjá að
vegirnir megi ekki aftra mönnum frá
því að koma hingað. Miklu fremur
viljum við að sem flestir kynnist
þeim og skapi enn meiri umræðu
um að fjárveitingavald leggi til
þeirra nauðsynlegt fjármagn svo
hraða megi uppbyggingu þeirra sem
mest,“ segir Sigríður Ó. Kristjáns-
dóttir að lokum.