Morgunblaðið - 28.12.1997, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 28. DESEMBER 1997
SJÓNMENNTAVETTVANGUR
MORGUNBLAÐIÐ
MÁLARALIST er öðru
fremur list hins gegn-
sæja sjáaldurs, ljóss og
skugga, en hún er
einnig miðill sjóntauganna og
þeirrar innhverfu sálrænu dýptar
sem altekur þá sem leggja stund á
hana. Við hvörf vetursólar á þessu
ári, er fyrir margar og sérstakar
ástæður vel til fallið að víkja
nokkrum orðum að franska málar-
anum Georges de la Tour, sem
fæddist í Vic sur Seille í nágrenni
Nancy, Lorraine 1593, og dó í
Lunéville í sama héraði 1652.
La Tour er að því leytá hliðstæða
hins töluvert yngri Jan Vermer
van Delft (1632-1675), að hann
gleymdist fljótt eftir andlát sitt og
mun fyrst hafa verið endurupp-
götvaður rétt fyrir síðustu alda-
mót, en aðrar heimildir segja 1914.
Myndir honum eignaðar hafa síðan
smám saman verið að koma fram,
og ein þeirra hrifmestu, María
Magðalena sitjandi, svo seint sem
árið 1961, og hangir á Metropolit-
an safninu í New York. La Tour
telst er svo er komið einn fremstur
málara um sína daga, sem markar
nafn hans við hlið hinna stærstu í
sögu franskrar myndlistar og
heimsins um leið. Meðal þess fáa
sem er vitað, er að hann var sonur
bakara og var skírður 14. mars
1593, kvongaðist 1617 dóttur fjár-
málaráðherra Lorraine og settist
að í Lunéville 1620, þar sem hann
kom sér upp stóru húsi og rúm-
góðri vinnustofu, hafði marga lær-
linga og tengdist seinna hirð her-
togans í Nancy. Svo er mál, að frá
haustmánuðum, og fram til 21. jan-
úar á næsta ári, hafa málverk
meistarans verið til sýnis í Stóru
höllinni í París, Grand Palais, nær
allt ef ekki allt sem til þessa hefur
tekist að spora upp af verkum
hans og er framkvæmdin sögð fag-
legt afrek. Sum þeirra eru í raun
eftirgerðir og jafnvel til í fleiri ein-
tökum, en frummyndimar sem
minna er vitað um má telja glatað-
ar, en af einstökum eru þó til eftir-
gerðir í koparstungu. Á þennan
einstæða myndlistarviðburð hefur
fólk valfartað frá öllum heimshom-
um og hann telst meðal hámarka
ársins á listasviði í heimsborginni
við Signu. Merkilegt hvemig sag-
an hefur farið með suma hina
stóm í málaralistinni, en fáir snill-
ingar hafa skilið eftir sig jafn óljós
spor og sautjándu aldar málaram-
ir George de la Tour og Jan
Vermeer van Delft.
Þetta er í annað skipti sem gerð
er mikilsháttar úttekt á lífsverki la
Tours, hin fyrri var í Órangeríinu
á mótum Louvre og Tuileries
garðsins fyrir réttum aldarfjórð-
ingi og vom þá einungis sýndar
tuttugu myndir. Segir nokkra
sögu, að allt sem þá var vitað um
ævi málarans rúmaðist á einni
blaðsíðu í sýningarskrá. I millitíð-
inni hafa fræðingar verið önnum
kafnir við að grafast frekar fyrir
um líf hans og fleiri myndir hafa
komið fram, þó allt sem menn með
nokkurri vissu geta eignað honum
ásamt samtíma eftirmyndum, nái
einungis um og yfír fjóra tugi
mynda. Þá fylla æviágripin nú
heilar tíu síður, sem er drjúg við-
bót.
La Tour er iðulega nefndur
Caravaggio Frakklands,
og er þá átt við að hann
máli í anda skóla hins
mikla ítalska meistara,
Michaelangelo Mersi da Cara-
vaggio (1573-1610), sem telst
höfuð barokk- og dimmumálverks-
ins svonefnda. Viðfangsefnin
byggðust á þjóðh'fsmyndum og
upphafningu hvunndagsins meðal
annars í þá veru að hann málaði
venjulegt fólk í líki guðlegra
ímynda. Caravaggio var einnig
fyrirmynd Rembrandts á tíma-
skeiði, fleiri meistara eins og Ru-
bens, spánverjanna Ribera, Vel-
ázques og Zurþarán.
Állt sitt líf bjó la Tour í Lorraine
í norðausturhluta Frakklands, sem
HINN nýfædddi, 76 x 91 cm. Listasafnið í Rennes.
LjÓS í
myrkri
IRENE hlynnir að heilögum San Sebastian (hluti), 167 x 130 cm.
Svæðiskirkjan í Brogile.
MARÍA Magðalena sitjandi, 134 x 92 sm. Metropolitan listasafnið í
New York.
á þýsku nefndist Lothringen og er
eitt af þeim landamærahéruðum
sem hart var barist um á miðöld-
um og raunar fram á þessa öld.
Árið 1048 var héraðið innlimað í
Þýsk-rómverska ríkið og varð her-
togadæmi Alsace ættarinnar allt
fram til 1552, er hlutar landsins
voru aftur hemumdir af Frökkum,
loks allt innlimað undir krúnuna
1766.
Landsvæðið var á milli tveggja
elda, lengi bitbein lútherska keis-
aradæmisins þýska og hins kaþ-
ólska Frakklands, sem hafði mikl-
ar og örlagaríkar afleiðingar fyrir
líf og list málarans. Umdæmið sem
hann bjó í var þannig til skiptis á
valdi kaþólikka eða siðabótar-
manna, ennfremur eitt þeii'ra sem
harðast varð úti í þrjátíu ára stríð-
inu sem braust út 1616. Leiguherir
börðust þá um víðan völl, rændu,
mpluðu og myrtu af handahófi, og