Morgunblaðið - 28.12.1997, Blaðsíða 30

30 SUNNUDAGUR 28. DESEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
ÞÓRIR Kjartansson, framkvæmdastjóri Víkurprjóns, með ullarpeysu sem hefur selst vel á Bandaríkjamarkaði.
Morgunblaðið/RAX
Eitt sokkapar á sér-
hvern landsmann
VEÐSHPn AIVINNUIÍF
A SUNNUDEGI
►Þórir N. Kjartansson, framkvæmdasljdri Víkurpijóns hf.,
fæddist í Suður-Hvammi í Mýrdal 2. desember 1943. Hann flutti
til Víkur um tvítugt og vann við bílaviðgerðir, vörubflaakstur,
byggingarvinnu og jámsmíðar. Þórir og fjórir félagar hans
byggðu iðnaðarhúsnæði í Vík og hófu sokkaframleiðslu undir
nafninu Víkurpijón hf. árið 1980. Siðan hefur fyrirtækið stöðugt
fært út kvíaraar, það yfirtók pijónastofu, byggði nýtt iðnaðar-
hús og opnaði ferðamannaverslanir í Vík og Reykjavík. Kona
Þóris er Anna Bjömsdóttir kennari og eiga þau þijú böm.
Morgunblaðið/RAX
SÉRHÆFÐAR vélar eru notaðar við sokkaprjónið og örfáir menn í
landinu kunna til þessara verka.
eflir Helga Bjamason
VIÐ byrjuðum reksturinn eins og
sagt er að menn eigi alls ekki að
gera. Byrjuðum með tvær hendur
tómar, tókum alla peninga að láni og
lögðum aðeins fram vinnu við undir-
búninginn. Við hófum síðan fram-
leiðslu án þess að gera nokkrar
markaðskannanir," segir Þórir
Kjartansson, framkvæmdastjóri
Víkurprjóns hf. í Vík í Mýrdal. Hann
er að lýsa því hvernig hann og fjórir
félagar hans hófu rekstur íyrirtækis-
ins árið 1980. Þeir ákváðu að stofna
til atvinnurekstrar til að skapa sjálf-
um sér vinnu. Byrjuðu á því að
byggja iðnaðarhús. Flestir þeirra
unnu eða höfðu unnið við járnsmíðar
og höfðu hug á að koma þar upp
rekstri af því tagi.
„En á meðan við vorum að byggja
hafði brottfluttur Mýrdælingur sam-
band við okkur. Hann hafði eignast
sokkaprjónavélar við gjaldþrot verk-
smiðju og hafði mikla trú á að hægt
væri að láta slíka verksmiðju ganga.
Við höfðum aldrei spáð í það hvemig
sokkar verða til en trúðum honum og
hófum við hann samstarf," segir Þór-
ir.
Hann segir að gott hráefni sé mik-
ilvægast við sokkaframleiðsluna,
ekki þýði að bjóða upp á sokka sem
strax komi gat á. Síðan ráði smekkur
miklu um val fólks, sumir kunni ekki
við það sem öðrum líki vel. Framleið-
andi þurfi því að vera með margar
gerðir af sokkum til að ná einhverri
markaðshlutdeild. Víkurprjón er til
dæmis með á fjórða tug vörunúmera
og hvert í nokkrum litum og stærð-
um, þannig að framleiða þarf
250-300 mismunandi útgáfur af
sokkum. „Þetta er orðið svo fjöl-
breytt hjá okkur að við fáum ekki
pláss fyrir alla línuna í dagvöruversl-
ununum sem við skiptum aðallega
við.
Samkeppni frá Asíu
Víkurprjón er með stærstu
sokkaverksmiðju landsins, framleið-
ir um það bil eitt par af sokkum á
hvern einasta landsmann á ári.
Tvær aðrar almennar sokkaverk-
smiðjur eru í landinu, önnur á Akra-
nesi og hin á Akureyri. Þá er fjórða
verksmiðjan í Grímsnesi en hún
framleiðir eingöngu ullarsokka.
Sokkamarkaðurinn er stór en Þórir
telur að innlendu verksmiðjurnar
séu ekki með nema 10% markaðs-
hlutdeild. Og hlutdeild þeirra hefur
minnkað stöðugt.
„Þegar við byrjuðum var nánast
ekkert flutt inn frá Asíu en það
breyttist fljótlega. Inn á markaðinn
fóru að koma lágverðssokkar, fyrst
eingöngu hvítir íþróttasokkar og síð-
an sokkar af öllum gerðum. Það
sama hefur gerst í þessu og öðrum
fatnaði, það getur enginn keppt við
fyrirtæki í Asíulöndum sem fá vinnu-
aflið nánast gefins." Þórir segir að
Víkurprjón hafi komið sér upp góð-
um vélakosti í upphafi, á meðan eitt-
hvað var út úr framleiðslunni að hafa.
Enn sé verið að nýta þessa fjárfest-
ingu, með nauðsynlegustu viðbótum.
Hins vegar væri ekki viðlit að byggja
svona einingu upp í dag.
„Við þetta bætist sá mikli og ein-
hliða áróður sem rekinn er fyrir
kaupum á ódýrustu vörunum, fólk
má helst ekki líta á gæði eða þjón-
ustu. Ég er ósáttur við þennan áróð-
ur, hann er ekki góður fyrir íslenska
framleiðslu sem verður að byggja á
gæðum og þjónustu. Fólk virðist ekki
hugsa út í það að með því að kaupa
þessar vörur er verið að flytja úr
landi hundruð starfa en svo ætlar allt
vitlaust að verða út af tímabundnu
atvinnuleyfi til nokkurra Rúmena
Morgunblaðið/Jónas Erlendsson
BANDARÍSKI fatahönnuður-
inn Dona Stuart og Kirsten
dóttir hennar spá í íslenska ull í
Mýrdalnum.
vegna álversins á Grundartanga,“
segir Þórir.
Prjónastofa og ferða-
mannaverslun
Sokkaframleiðslan var uppistaðan
í rekstrinum þar til árið 1993 að Vík-
urprjón tók yfir rekstur hefðbund-
innar ullarprjónastofu sem þá var að
leggja upp laupana í Vík. Prjónastof-
an Katla var stofnuð um 1970, ein af
fyrstu prjónastofunum í landinu, en
hún varð gjaldþrota og sveitarfélagið
sem eignaðist vélar og áhöld bað eig-
endur Víkurpijóns um að taka við
rekstrinum. Þegar Víkurprjón tók
við var prjónaiðnaðurinn á botni
öldudalsins og enn hefur hann ekki
rétt almennilega við. Þrátt fyrir það
er nú svo komið að heldur meiri velta
er af framleiðslu og sölu ullarvara hjá
Víkurprjóni en af sokkaframleiðsl-
unni.
„Við fengum engin viðskiptasam-
bönd með prjónastofunni og mér
fannst nærtækast að komast inn á
mai-kaðinn með því að selja ferða-
mönnum prjónavörur í verksmiðj-
unni, auk þess sem reynt var að
koma í ferðamannabúðir í Reykja-
vík.“ Sokkaverksmiðjan var á óhent-
ugum stað fyrir ferðamannaverslun-
ina og prjónastofan í gömlu húsnæði í
hinum enda bæjarins. Vildi Þórir
reyna að sameina reksturinn á einum
stað. Var í það ráðist þegar lóð fékkst
á besta stað, við hliðina á Víkurskála
en planið á milli húsanna er einn af
stærstu stoppistöðunum á hringveg-
inum. Reksturinn vai’ sameinaður í
nýju húsi í byrjun árs 1995.
Síðan hefur salan í ferðamanna-
versluninni aukist hröðum skrefum
og Þórir segist raunar hafa náð að
auka hana á hverju ári frá því prjóna-
stofan var yfirtekin. Ullarvörumai’
eru vinsælastar en í versluninni em
einnig hefðbundnir minjagripir og ís-
lenskt handverk.
Þórh- segir að ekki sé hlaupið að
því að koma ullarvörum í ferða-
mannaverslanir í Reykjavík, verslan-
imar séu eðlilega í fóstum viðskiptum
við aðra framleiðendur. Og þai’ sem
hann hafi komist inn hafi það aðeins
verið með brot af vömúrvalinu. „Ég
sá það fljótt að árangursríkast væri
að vera með eigin verslun. Þegar hús-
næði losnaði í Fálkahúsinu í Hafnar-
stræti tók ég það fegins hendi og opn-
aði þar verslun í vor. Eigendur húss-
ins leggja áherslu að koma þar upp
ferðamannamiðstöð og samstarfið er
gott. Ég er ánægður með minn hlut
og held ótrauður áfram," segir Þórir.
Samvinna við bandarískan
fatahönnuð
Samhliða uppbyggingu ferða-
mannaverslunarinnar hafa stjómend-
ur Víkurpijóns verið að þreifa fyrir
sér með útflutning sem hefur verið
lítill frá því Ameríkumai’kaður lok-
aðst fyrir tíu áram. Þórir hefur hins
vegar verið að gera góða hluti í sam-
vinnu við bandarískan fatahönnuð,
Dona Stuart að nafni. „Ég komst í
samband við hana í gegnum frænda
minn sem er sMðakennari í Aspen í
Colorado þar sem þau era nágrannar.
Hún ferðaðist um Norðurlöndin í
fyira til að leita að efnum og hug-
myndum. Hér dvaldi hún í mánuð og
féll gjörsamlega fyrir íslensku ullinni.
Hún hannaði og ég gerði sýnishom
sem hún fór með á sýningar í fyrra-
vetur. Þetta gerði lukku og töluvert
kom af pöntunum í kjölfarið. Út á
þetta höfum við selt vel á þriðja þús-
und peysur, jakka og kápur í ár, aðal-
lega til eins verðlistafyrirtækis, Cold-
water Creek, sem gefur út þijá verð-
lista, hvem í þremur milijónum ein-
taka. Peysumar era ekM hefðbundn-
ar íslenskar lopapeysur, sniðin era
öðravísi.“
Dona Stuart kom aftur til Víkur í
haust til að undirbúa sýningamar eft-
ir áramótin. Þórir segir að hún sé
mjög bjartsýn á framhaldið og hann
segist einnig vera áhugasamur því
gott verð fáist fyrir vörurnar. „Mögu-
leikamir era miMir, ef maður kemur
með vöra sem hittir í mark en jafn-
fi-amt verður maður að gera sér grein
fyrir duttlungum markaðarins.
Bandaríkjamarkaður getur orðið í
ökMa eða eyra. Salan getur dottið
niður í ekM neitt einn daginn og hinn
daginn getur komið pöntun sem mað-
ur ræður ekM við nema bæta við
fjölda fólks eða fá aðrar verksmiðjur
til samstarfs.“ Vegna þessa telur
hann ekM vænlegt að stækka fyrir-
tæMð mikið þótt góðai’ pantanir komi
eitt árið, skynsamlegra væri þá að
leita eftir samstarfi við aðrar pijóna-
stofur og reyna þannig að anna eftir-
spurninni.
Stærsta fyrirtækið í Vík
Víkurprjón hf. er stærsta fyrirtæk-
ið í Vík með 23-28 starfsmenn í
vinnu, reyndar ekM alla í heilsdags-
starfi. Til þess að þjóna ferðamanna-
versluninni í Vík og Fálkahúsinu í
Reykjavík þarf fyrirtæMð að kaupa
handprjónaðar peysur af konum í
sveitinni og víðar um land. Þórir seg-
ist vera í samvinnu við pijónakonur á
öllu svæðinu frá Akranesi, suðui’ um
og allt austur til Reyðarfjarðar.
Þórir lætur vel af rekstrinum, segir
að eftir fáein mögur ár hafi fyrirtækið
skilað góðum hagnaði á árunum eftir
1990. Húsbyggingin hafi hins vegar
teMð í og íþyngdi rekstrinum í dag.
Þó að reksturinn gangi ágætlega séu
lánin til allt of skamms tíma. Þórir
gagnrýnir skattkerfið, segir að um
leið og fyrirtæM fari að hagnast lendi
þau í sköttum. „Lausafjárstaðan virð-
ist aldrei mega verða það góð að mað-
ur eigi pening fyrir næsta reikningi,
hvað þá að hægt sé að safna í sjóði til
að undirbúa fjárfestingu. Það er eins
og bókhalds- og skattai’eglur séu mið-
aðar við það að halda rekstrinum við
núllið," segir Þórir Kjartansson.