Morgunblaðið - 10.06.1999, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 10. JÚNÍ 1999 13
FRÉTTIR
Norræn ráðstefna um lífheilsu
Vaxandi grein
innan heilbrigð-
iskerfísins
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
RAÐSTEFNUGESTIR hlýða á eitt erindanna.
FIMMTÁNDA Norræna ráðstefn-
an um lífheilsu fór fram í Reykjavík
3.-5. júní síðastliðinn. Lífheilsa er
íslensk þýðing á enska heitinu „soei-
al medicine“, en hún er vaxandi
grein innan heilbrigðiskerfms. Líf-
heilsa snýst meðal annars um jafn-
rétti til aðgangs að læknisþjónustu
og að jafnréttis sé gætt á biðlistum
sjúkrahúsa og heilbrigðisstofnana.
Ráðstefnan var haldin á vegum
Landlæknisembættisins en hana
sóttu ekki eingöngu læknar heldur
einnig t.d. félagsfræðingar og sál-
fræðingar, en sérfræðingar úr þess-
um greinum gerast sífellt meira
áberandi í málefnum lífheilsu. Á ný-
liðinni ráðstefnu voru flutt rúm 90
erindi af ýmsum toga. Meðal fyrir-
lesara voru Kristinn Tómasson, sér-
fræðingur í geð- og embættislækn-
ingum, og Porgerður Einarsdóttir,
doktor í félagsfræði.
Heilsutengd lífsgæði
Erindi Kristins var um samvinnu-
verkefni á vegum geðdeildar, þvag-
færaskurðdeildar, hjartadeildar og
bæklunardeildar, allra innan Land-
spítalans. Meginmarkmið verkefnis-
ins var að samræma mælitæki um
heilsutengd lífsgæði, en þau fjalla
um líðan fólks með tilliti til heilsu,
svefns, krafts, kvíða, verkja og svo
mætti lengi telja. Sjúklingar af áð-
urnefndum deildum og áfengissjúk-
lingar voru spurðir um heilsutengd
lífsgæði og svör þeirra voru borin
saman við líðan fólks almennt.
Þremur mánuðum seinna var talað
við sama fólk, en eitt ár leið á milli
hjá áfengissjúklingunum, og átti að
skoða hvað meðferðin hefði gert
íyrir fólkið.
Það kom í ljós að lífsgæði sjúk-
linga af bæklunardeild bötnuðu
verulega, en hjá áfengissjúklingum
og öðrum geðsjúklingum voru lífs-
gæðin enn verulega skert. Hjá
hjarta- og þvagfærasjúklingum
voru breytingar hins vegar minni.
Niðurstöður verkefnisins eru enn
í vinnslu að sögn Kristins, en ýmis-
legt mætti hins vegar lesa út úr
gögnunum nú þegar. Geð- og bækl-
unarsjúklingarnir reyndust vera
yngri en hjarta- og þvagfærasjúk-
lingar, og biðu lengi eftir aðgerð.
Þeir fá hins vegar mjög góðan bata,
en Kristinn sagði að spyrja mætti
hvort ekki væri hægt að auka þjón-
ustuna, svo hægt væri að að grípa
fyrr inn í. Kristinn sagði einnig að
nauðsynlegt væri að auka og bæta
meðferð geðsjúklinganna sem væru
yngsti hópurinn.
Einkarekstur innan
heilbrigðiskerfis
Erindi Þorgerðar Einarsdóttur
fjallaði um einkarekstur meðal
lækna og hjúkrunarfræðinga á ís-
landi. Hún sagði að mismunandi
forsendur væru fyrir einkarekstri
hjá þessum tveimur fagstéttum.
Læknafélag Islands hefði alltaf ver-
ið jákvætt gagnvart þessu starfs-
formi en Félag Hjúkrunarfræðinga
vildi reyna blönduð rekstrarform.
Hún ræddi við einstaklinga innan
stéttanna og kannaði viðhorf þeirra
til einkarekstrar.
Niðurstaða hennar var að for-
sendumar fyrir einkarekstri væru
mjög mismunandi og hennar tilgáta
væri að fagskipt og kynjaskipt við-
horf væru áberandi milli fagstétta.
Hún sagði einnig að inn í einka-
rekstur lækna í dag kæmu auðveld-
ustu verkin á meðan þyngri aðgerð-
ir hvíldu á sjúkrastofnunum.
Þorgerður nefndi að mikilvægt
væri að skoða þetta verkefni nú
þegar vilji til einkareksturs í heil-
brigðiskerfmu virðist vera til staðar
bæði hjá fagstéttum og hjá ríkis-
stjórn. Hún sagði að einkarekstur
myndi fara vaxandi og að víðtækra
áhrifa myndi gæta innan heilbrigð-
iskerfísins vegna þess. Áhugavert
yrði að skoða mismunandi viðhorf
t.d. karla- og kvennastétta til einka-
reksturs í heilbrigðiskerfinu.
Vornámskeið Greiningar- og ráðgjafarstöðvar ríkisins
Fjargreining spennandi
kostur í framtíðinni
NÁMSKEIÐ á vegum Greiningar-
og ráðgjafarstöðvar ríkisins, sem
starfar að málefnum fatlaðra, fór
nýlega fram í Háskólabíói. Nám-
skeiðið er haldið árlega og sækir
það fólk úr ólíkum fagstéttum sem
kemur að málefnum fatlaðra. Er-
indi um ýmsar tækniframfarir í
greiningu á sjúkdómum fatlaðra
barna eru flutt á námskeiðinu og að
mati Stefáns J. Hreiðarssonar, for-
stöðumanns Greiningarstöðvarinn-
ar og tæknimanns námskeiðsins, er
fjargreining eitthvað sem kemur til
með að valda straumhvörfum í
framtíðinni.
Tölvu- og fjarskiptatækni hefur
nú þegar gjörbylt lífi mai-gra fatl-
aðra barna, og má sem dæmi nefna
nýjung þar sem fjölfótluð böm geta
bent á tákn á tölvuskjá með augun-
um. Er það mikil breyting frá
spjöldum sem þau notuðu áður og
þurftu að benda á með fingrum, sem
kannski létu erfiðlega að stjóm.
Fjargreining er hins vegar ekki
komin af stað í fullri mynd. I dag er
hún aðallega notuð til að leita álits
lækna á röngtenmyndum eða
magaspeglunum og fer þá fjarg-
reiningin fram í gegnum tölvur. Sá
möguleiki sem menn horfa helst til
í framtíðinni er fjargreining á fótl-
uðum börnum. Gríðariegir mögu-
leikar felast í þeim framfór og
nefndi Stefán sem dæmi barn sem
byggi úti á landi og þyrfti að nota
flókinn tækjabúnað vegna sjúk-
dóms síns, þá gæti fjölskylda þess
leitað álits lækna oft á dag þrátt
fyrir fjarlægðir.
Stefán benti einnig á að þótt
kostnaður við slíkan tækjabúnað,
sem til þarf við fjargreiningu, væri
mikill, þá mætti benda á að mikill
kostnaður væri á bak við endur-
teknar ferðir fatlaðs bams og fjöl-
skyldu þess til Reykjavíkur til
lækninga og greininga.
Sýndarveruleiki í stað
röngtenmynda
Aðrar tækniframfarir sem komið
var inn á á námskeiðinu vora t.d.
nokkurs konar sýndarveraleiki á
tölvum sem kæmi í staðinn fyrir
röngtenmyndir. Þá er búin til tölvu-
mynd af svæðinu sem skoða á og
með hjálp rafrænnar tækni og seg-
ulóma þá er starfsemin sýnd á
tölvuskjá. Þannig verður myndin
skýrari og auðveldara fyrir lækna
að átta sig á vandamálinu.
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
DAY Mount, sendiherra Bandarikjanna á Islandi, opnaði námskeiðið.
Alþjóðlegt
kennsluverkefni
á vefnum
Skjávarp
á Seyðis-
firði
Seyðisfirði. Morgunblaðið.
IJTSENDINGAR frá nýjum upp-
lýsingamiðli, Skjávarpi, um landið
hófst á Seyðisfirði um síðustu
helgi. Við það tækifæri bauð
Skjávarpið til kynningar á Tækni-
minjasafni Austurlands á Seyðis-
firði. Framkvæmdastjóri Skjáv-
arps, Ágúst Ólafsson, kynnti þá
möguleika sem skjávarp gefur og
Ólafur H. Sigurðsson, bæjarstjóri
Seyðisfjarðar, gangsetti fyrstu út-
sendinguna.
Skjávarp er upplýsingamiðill
sem sendir út með staðbundnum
sjónvarpssendingum á svokallaða
ÚHF-sjónvarpsrás. Það má síðan
sjá í sjónvarpsviðtækjum hvar sem
er á útsendingarsvæðinu. titsend-
ingar verða sniðnar sérstaklega að
hverju byggðarlagi fyrir sig. Auð-
velt er að miðla upplýsingum af
flestu tagi, svo sem fræðslu- og
kennsluefni, upplýsingum um
verslun og viðskipti, fundahöld,
menningarviðburði og fleira. Upp-
lýsingarnar birtast í formi skjá-
auglýsinga, auk þess sem mögu-
legt er að dreifa lifandi efni, svo
sem frá bæjarstjórnarfundum og
almennum fundum, iþróttaleikjum,
skemmtunum og öðrum viðburð-
um innan byggðarlags og utan.
Á næstu vikum verða hafnar út-
sendingar Skjávarps í Vestmanna-
eyjum, Mosfellsbæ, ísafirði og Dal-
vík. I kjölfarið koma svo tuttugu
staðir til viðbótar.
Skjávarp og Islandspóstur hafa
gert með sér samstarfssamning,
sem þýðir að Islandspóstur verður
umboðsaðili Skjávarpsins á öllum
útsendingarstöðum. Hægt verður
að fá upplýsingar um skjávarpið á
ölluin afgreiðslustöðum Islands-
posts.
FYRSTA námskeiðið fyrir kennara
á Islandi um Globe-verkefnið, sem
er alþjóðlegt skólaverkefni í upplýs-
ingatækni, umhverfisvísindum og
menntun hófst í fyrradag. Sendi-
herra Bandaríkjanna á íslandi, Day
Mount, opnaði námskeiðið. Globe-
verkefnið er upprannið í Bandaríkj-
unum og kynnti það A1 Gore vara-
forseti fyrst verkefnið í apríl 1994.
Verkefnið hófst síðan formlega á
degi jarðar hinn 25. apríl 1995 og í
dag taka yfir 7.600 skólar þátt í
verkefninu, þar á meðal hafa þrír
skólar á íslandi þegar hafið þátt-
töku. Markmiðið með námskeiðinu
er að íslenskir kennarar öðlist rétt-
indi til að hefja Globe-verkefnið í
sínum skólum.
Globe-verkefnið snýst um að
nemendur mæla ákveðna umhverf-
isþætti í sínu nánasta umhverfi, s.s.
andrúmslofti, vatni, gróðurþekju,
jarðvegi, staðsetningu með GSP-
tækjum og árstíðarsveiflum. Niður-
stöðumar eru síðan skráðar á vef-
inn þar sem þær verða hluti af al-
heimsgagnasafni og geta nemendur
sótt niðurstöður sambærilegra at-
hugana sem verið er að gera um all-
an heim. Jafnframt gefst þeim kost-
ur á að ræða við aðra nemendur og
vísindamenn sem eru að vinna sams
konar rannsóknir. Á þennan hátt er
raunvísindum, umhverfiseftirliti og
vísindalegum vinnubrögðum tvinn-
að saman með hagnýtingu nútíma-
legrar upplýsingatækni. Markmiðin
era þau að auka skilning á umhverf-
inu, styrkja gagnrýna hugsun og
efla samskipti vísindamanna og
skólanemenda til þess að nemendur
skilji og tileinki sér vísindaleg
vinnubrögð. Einnig er nemendum
gert kleift að setja sitt nánasta um-
hverfi í alþjóðlegt samhengi.
Til þess að taka þátt í verkefninu
þurfa kennarar að öðlast réttindi til
að leiðbeina nemendum við fram-
kvæmdina og þar að auki þurfa
skólarnir að leggja út í ákveðinn
stofnkostnað þar sem raungreina-
stofur í íslenskum skólum era að
sögn Jóhanns Guðjónssonar, kenn-
ara og verkefnisstjóra á íslandi, al-
mennt illa búnar tækjum og jafn-
framt telur Jóhann að verklegar æf-
ingar í raungreinum hafi lengi verið
brotalöm í íslensku skólakerfi.
Reikna má með því að kostnaður
skóla við að hefja verkefnið nemi
um 100.000 kr