Morgunblaðið - 10.06.1999, Blaðsíða 28

28 FIMMTUDAGUR 10. JÚNÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Samkomulagi náð um drög að ályktun öryggisráðsins um stríðslok á Balkanskaga
Sættir eða dulið
sundurlyndi?
TVEGGJA sólarhringa samninga-
lotu sjö helstu iðnríkja heims auk
Rússlands í Köln fyrri hluta vikunn-
ar sem lauk með fullgerðum drögum
að ályktun öryggisráðs Sameinuðu
þjóðanna á þriðjudagskvöld hefur
verið lýst sem diplómatískum sigri.
Eining náðist að lokum um orðalag
ályktunarinnar - byggðrar á friðar-
samkomulagi því sem Martti Ahti-
saari Finnlandsforseti og Viktor
Tsjérnómýrdín, sérlegur erindreki
Rússlands í Kosovo-deilunni, höfðu
lagt grunninn að í ferð sinni til
Belgrad í liðinni viku - sem íyrirh-
ugað var að taka ætti fyrir á fundi
öryggisráðsins í New York í gær.
Þar með er mikilvægustu andmæl-
um þeim sem Rússar og Kínverjar
hafa komið á framfæri rutt úr vegi -
í bili a.m.k.
Meginstoðir ályktunardraganna -
tæplega fimm blaðsíðna plaggi -
hvíla á tuttugu atriðum er kveða á
um m.a. alþjóðlegt friðargæslulið í
Kosovo-héraði, afturköllun vopn-
aðra sveita Serba frá héraðinu og
endurkomu flóttaanna af albönskum
ættum. Þá kveða þau jafnframt á
um að Júgóslavíu verði ekki skipt í
smærri einingar og að fullveldi ríkis-
ins verði ekki dregið í efa - forsend-
ur sem fréttaskýrendur telja að
þrátt íyrir allt þjóni óhjákvæmilega
grundvallarmarkmiðum Milosevics
forseta.
Tvíbent afstaða Rússa
Tveir ásteytingarsteinar eru al-
mennt taldir hafa tafið fyrir og orðið
til þess að niðurstaða hafi ekki náðst
fyrr í málinu - ásteytingarsteinar
sem endurspeglast hafa í ítrekaðri
samningstregðu Rússlands auk
Kína, tveggja ríkja sem fast sæti
eiga í öryggisráðinu. Afstaða rúss-
neskra stjórnvalda undanfamar vik-
ur hefur verið heldur tvíbent. Skip-
un Tsjérnómýrdíns í stöðu samn-
ingamanns í Kosovo-deilunni var
fagnað á Vesturlöndum en fregnun-
um tekið með meiri varúð innan
rússneska stjórnkerfisins. Eftir
samningalotur undangenginna daga
og vikna er afstaða Rússa enn ekki
fyllilega ljós. í orði hafa þeir fagnað
íyrirboðanum um frið, næstu miss-
eri munu hins vegar sýna fram á hve
sveigjanlegir þeir verða. ígor
Ivanov utanríkisráðherra lét svo
ummælt í gær að samskipti Rússa
við Vesturlönd hefðu hlotið mikinn
skaða af Kosovo-deilunni. Langur
tími kunni að líða uns eðlileg sam-
skipti komist á að nýju.
Annars vegar hafa Rússar verið
afar andsnúnir hugmyndum um að
Atlantshafsbandalagið (NATO) fari
formlega með stjóm hins alþjóðlega
friðargæsluliðs sem sent verði inn í
Kosovo-hérað eftir að serbneskar
sveitir hafi verið afturkallaðar það-
an. Alyktunin sjálf er ekki talin
kveðai á um hlutverk NATO og er í
raun ekki minnst á NATO í ályktun-
ardrögunum sjálfum. Gert er hins
vegar ráð fyrir grundvallarhlutverki
NATO í friðarsamkomulagi því sem
Milosevic undirritaði í fyrri viku og
vísað er til í ályktuninni. Enn er eft-
ir að ganga frá því hvernig sam-
skiptum NATO og rússneska hers-
ins verður háttað innan friðargæslu-
liðsins og því hverjir fari með stjórn-
ina. Talið er að málið sé allt hið erf-
iðasta fyrir rússnesk hermálayfir-
völd þar eð margir æðstu stjómenda
sjái bandalagið enn sem erkióvin
sinn. Talið er fullvíst að Rússar
munu hafna öllum tillögum sem
kveði á um að herforingi NATO sé
við stjórnvölinn og jafnframt er talið
líklegt að þeir muni taka það óstinnt
upp ef, líkt og Madeleine Albright,
utanríkisráðherra Bandaríkjanna,
hefur lýst yfir, að Rússar munu ekki
stjórna aðgerðum í tilteknum hluta
Kosovo.
Sem fyrr hamlar viðvarandi fjár-
skortur góðri samningsstöðu Rússa
í þessum efnum. Gagnstætt NATO-
ríkjum, sem ákveðið hafa að senda
tæplega 50.000 hermenn til
Balkanskaga, eru Rússar enn ekki
reiðubúnir til að senda 10.000
manna friðargæslulið til
Balkanskaga. Þegar slíkt lið mætir á
staðinn þykir sýnt að það verði verr
vopnum og fjarskiptatækjum búið
en NATO-liðið, sem aftur gæti skap-
að vandamál við samhæfingu friðar-
gæsluliðsins.
Hindrunum rutt úr vegi
Eitt af erfiðustu hindrunum
samningaviðræðna G-8 hópsins um
drög að ályktun öryggisráðsins var
að mati breska dagblaðsins
Independent, hver tímaáætlun
næstu skrefa yrði, það er að segja á
hvern hátt hægt væri að samþætta
áherslur NATO-ríkjanna, Rússlands
og - þrátt fyrir að enginn viljí viður-
kenna það - Júgóslavíustjórnar.
Eftir mikið samningaþóf var komist
að samkomulagi, sem enn á þó eftir
að hrinda í framkvæmd. Fyrsti liður
þess hefur nú verið ákveðinn, þ.e.
Serbar munu ekki hefja brottflutn-
ing sveita sinna fyrr en formlega
hefur verið gengið frá ályktun ör-
yggisráðsins.
Næsti liður, hinn mikilvægasti að
flestra mati, er hinn eiginlegi brott-
flutningur vopnaðra sveita Serba frá
héraðinu. En NATO hefur gert þá
kröfu að brottflutninginn verði unnt
að sanna. Að þessum skilyrðum upp-
fylltum verður loks unnt að hætta
loftárásum formlega. Að þessu leyti
fer ályktunin í kringum kröfur
Rússa sem staðfastlega fóru fram á
að loftárásum yrði hætt um leið og
Júgóslavíustjóm skrifaði undir frið-
arsamkomulagið.
Að því tilskildu að brottflutningur
herafla Serba takist, án þess að til
átaka komi milli hans og NATO eða
liðsmanna Frelsishers Kosovo
(UCK), er hættumesti þáttur friðar-
samkomulagsins að baki en jafn-
framt sá erfiðasti fram undan; heim-
koma flóttamanna og hin eiginlega
friðargæsla í Kosovo.
Hið alþjóðlega friðargæslulið,
sem starfa mun í nafni Sameinuðu
þjóðanna en verður líklega stjórnað
af NATO, mun sækja umboð sitt til
sjöundu greinar stofnsáttmála Sam-
einuðu þjóðanna sem kveður á um
að hersveitir með umboð Samein-
uðu þjóðanna geti beitt valdi til að
framfylgja ályktuninni. En slíkt
umboð var einmitt forsenda árásar
bandamanna á írak í kjölfar innrás-
ar hersveita Iraka í Kúveit árið
1990.
I ljósi eindreginnar andstöðu Kín-
verja og Rússa við það að Samein-
uðu þjóðirnar eða ríki með umboð
SÞ hlutist til um innanríkismál ríkja
- sem bersýnilega hefur komið í ljós
í eftirmálum Flóabardaga - verður
lærdómsríkt að sjá hvernig málum
friðargæsluliðsins á Balkanskaga
verður háttað á næstunni.
Reuters
BRESKAR Chinook herþyrlur á æfingaflugi flytja skriðdreka og bryn-
varða herbifreið að herbúðum Atlantshafsbandalagsins í Makedóníu.
Þúsundir hermanna NATO bíða nú fyrirmæla um að fara inn í Kosovo
og sinna þar friðargæslu undir merkjum Sameinuðu þjóðanna.
Mannskæðasta loftárás NATO frá upphafí
Hundruð Serba talin
liggja í valnum
Brussei. Washington Post.
NOKKUR hundruð serbneskir her-
menn eru taldir liggja í valnum eftir
árás bandarískrar B-52-sprengju-
þotu á opið svæði nærri landamær-
um Kosovo og Albaníu sl. mánudag.
Heimildamenn innan Atlantshafs-
bandalagsins (NATO) sögðu í gær
að flugmönnum sprengjuþotunnar
hefði verið fyrirskipað að varpa
stórri hleðslu af klasasprengjum á
liðsafnað Serba, 800 til 1.200 her-
menn að talið var. Fram hefur kom-
ið að gervihnattamyndir sem teknar
voru af svæðinu skömmu eftir árás-
ina sýndu að minna en helmingur
hermannanna lifði árásina af.
.Árásin hlýtur að hafa komið
þeim algerlega í opna skjöldu,“
sagði embættismaður bandalagsins
í viðtali við Washington Post í gær.
„Það leikur enginn vafi á að þarna
varð mikið mannfall. [Serbamir]
voru gjörsamlega malaðir."
Talið er að árásin á mánudag sé
hin mannskæðasta síðan loftárásir
NATO hófust fyrir ellefu viloim.
Var árásin gerð er herþotur NATO
leituðust við að reka vopnaðar sveit-
ir Serba út á opin svæði, nokkrum
klukkustundum eftir að samninga-
viðræður mánudagsins um brott-
flutning serbneskra hersveita
sigldu í strand. Degi síðar var við-
ræðum fram haldið.
Heimildamenn Washington Post
sögðu að tvær serbneskar hersveit-
ir sem voru í hæðunum í kringum
Pastrik-fjall hefðu verið sýnilegar
njósnavélum NATO. Hefðu her-
mennimir bersýnilega verið að
reyna að koma í veg fyrir sókn liðs-
manna Frelsishers Kosovo (UCK),
sem að undanfomu hafa sótt fram
frá vígstöðvum sínum nærri al-
bönsku landamærunum. Þá hermir
blaðið að B-52-þotunni hafi verið
stefnt frá upphaflegri flugleið, að
því svæði þar sem Serbamir voru,
og skipanir gefnar um að varpa
klasasprengjunum.
í kjölfar síðustu sóknar UCK hef-
ur liðsmönnum tekist að flæma her-
sveitir Serba frá þeim svæðum sem
erfitt var að ráðast á úr lofti. Hefur
það veitt flugher NATO, um 1.100
vélum, tækifæri til mun skilvirkari
árása en áður. Wesley Clark, hers-
höfðingi og æðsti yfirmaður herafla
NATO, gaf á mánudag þau fyrir-
mæli að stigmagna bæri árásir
vegna tafa þeirra og þófs sem rakin
vom til lítils friðarvilja stjómvalda í
Belgrad.
Efnismeira Dagskrárblað
Dagskrárblað Morgunblaðsins inniheldur dagskrá
sjónvarps- og útvarpsstöðva ( hálfan mánuð. ( blaðinu
er einnig að finna viðtöl, greinar, kvikmyndadóma,
fræga fólkið og stjörnurnar, krossgátu, yfirlit yfir beinar
útsendingar frá íþróttaviðburðum og fjölmargt annað
skemmtilegt efni.
Hafðu Dagskrárblað Morgunblaðsins alltaf til taks
nálægt sjónvarpinu!