Morgunblaðið - 10.06.1999, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 10. JÚNÍ 1999 39'
rópuþingkosningunum sem hefjast í dag
ina n$u
iþingsins
í París í Frakklandi en kosið er til Evrópuþingsins í öllum fimmtán aðildar-
s á næstu þremur dögum.
og vilja sjálfsagt halda þeirri stöðu,
sem ætti ekki reynast útilokað í ljósi
vandræða Schröders-stjórnarinnar.
Fyrst og fremst eru munu þýskir
kjósendur hins vegar leggja mat á
það í þessum kosningum hvort
Schröder-stjórninni hafí tekist vel
upp í baráttunni gegn atvinnuleysi
og öðrum þjóðfélagsvandamálum.
Má því segja að kosningarnar séu
fyrsta prófraun „rauðgrænnar"
stjórnar jafnaðarmanna og Græn-
ingja.
Danskir jafnaðarmenn í vanda
I Danmörku gætu kjósendur ákveðið
að refsa stjórnarflokki jafnaðar-
manna fyrir að hafa klúðrað umbót-
um í lífeyrismálum, sem þeir lofuðu í
síðustu þingkosningum. Danir hafa
sem kunnugt er haft uppi miklar efa-
semdir um Evrópusamstai’fið á und-
anfórnum árum og gæti það endur-
speglast í kosningunum nú, en
nokkrir flokkar bjóða fram sem and-
vígir eru samstarfínu.
Flestir helstu stjórnmálaflokk-
anna eru hlynntir því að ganga í
EMU en kjósendur eru tregir til að
fórna krónunni, vilja ekki afsala sér
fullveldi og líta „báknið í Brussel"
hornauga.
Svipað er upp á teningunum í Sví-
þjóð þar sem Göran Persson forsæt-
isráðherra hefur sagt að ekki komi
til greina að boða til þjóðaratkvæða-
greiðslu um inngöngu í EMU nema
öruggt sé að kjósendur samþykki að
taka upp evruna.
Jafnaðarmannaflokkur Persson
kom mjög illa út úr þingkosningum í
fyrra þótt hann sé áfram við völd.
Ein af ástæðum fylgishruns flokks-
ins var harkalegar efnahagsumbæt-
ur sem boðað var til í kjölfar þess að
Svíþjóð gekk í ESB árið 1995. Óvíst
er hins vegar hvort Persson verður
refsað enn frekar.
Finnar taka við forsæti í ESB 1.
júlí næstkomandi og ólíkt Svíum og
Dönum ákváðu þeir að vera með í
EMU frá byrjun. Mjög lítill áhugi er
fyrir Evrópuþingkosningunum í
Finnlandi að þessu sinni enda fóra
fram þingkosningar í landinu í mars.
Paavo Lipponen, forsætisráðherra
Finnlands, hefur sakað fjölmiðla um
að draga úr áhuga kjósenda með því
að sinna lítt hinni póli-
tísku hlið kosninganna, en
sýnt því meiri áhuga á
framboði Ari Vatanens,
sem er frægur fyrir að
hafa verið rallý-ökuþór,
sem líklegur er til að ná kjöri fyrir
íhaldsmenn.
Benelux-löndin áfram
ESB-sinnuð
Bæði Belgía og Lúxemborg halda
þingkosningar samhliða Evrópu-
þingkosningunum á sunnudag og
ætti það að tryggja góða kosninga-
þátttöku. I Hollandi setti nýleg
stjórnarkreppa svip á kosningabar-
áttuna en svo virðist sem ríkisstjórn
Wims Koks hafi staðið af sér þann
storm.
Öll era löndin era álitin afar
hlynnt Evrópusamstarfinu þótt
reyndar hafí fjöldi hneykslismála í
Belgíu valdið því að þar í landi hefur
almenningur snúist mjög gegn yfir-
völdum, hverju nafni sem þau era
nefnd. Jacques Santer, sem neyddist
til að segja af sér sem forseti fram-
kvæmdastjórnar ESB í mars, er í
framboði til Evrópuþingsins í Lúx-
emborg og fær sennilega tækifæri til
að láta að sér kveða á þessum vett-
vangi áfram.
Reyndar hefur borið nokkuð á
áhugaleysi kjósenda í Benelux-lönd-
unum og í Belgíu vakti það einna
mesta athygli þegar ungfrú Belgía
frá árinu 1991 lofaði því að hún
myndi sitja nakin fyrir Playboy-
tímaritið ef henni tækist að tryggja
sér sæti á Evrópuþinginu fyrir
Frjálslynda í Flanders.
Itölsk stjórnmál sem
völundarhús
Sem fyrr era ítölsk stjórnmál hið
mesta völundarhús og á það einnig
við um aðild landsins að ESB. Hins
vegar er Ítalía jafnan afar hlynnt
Evrópusamstarfinu og hefur enda
notið góðs af jöfnunarstyrkveiting-
um sambandsins. Svo geta Italir líka
horft með stolti til þess að næsti for-
seti framkvæmdastjórnar ESB verð-
ur Romano Prodi, fyrrverandi for-
sætisráðherra Italíu.
Gina Lollobrigida, hið fræga kyn-
tákn sjötta áratugarins, er meðal
þeirra þekktu nafna sem getur að
líta á kjörseðlum ítala, og hefur
framboð hennar þótt lífga nokkuð
upp á kosningabaráttuna. Miðhægri-
maðurinn og auðkýfingurinn Silvio
Berlusconi, leiðtogi stjómarandstöð-
unnar, hefur hins vegar skorað á rík-
isstjórn Massimos D’Alemas að
segja af sér nái stjómarflokkarnir
ekki að tryggja sér 40% allra at-
kvæða í Evrópuþingkosningunum.
í Austurríki eru kosningarnar eins
konai- lokaæfing fyrir þingkosningar
í október og er gert ráð fyrir að jafn-
aðarmannastjórn Viktors Klima
standi af sér áhlaup Jörg Haiders og
Frelsisflqkks hans, sem er langt til
hægri. Á hinn bóginn er ljóst að
Austurríkismenn hafa nokkrar
áhyggjur af straumi innflytjenda frá
nágrannalöndunum í austri verði
fjölgað í ESB, og hefur það sett svip
sinn á baráttuna fyrir þessar Evr-
ópuþingkosningar. Gæti Haider
grætt nokkuð á ótta kjósenda þar að
lútandi.
Mario Soares girnist embætti
þingforseta í Strassborg
I Grikklandi hefur Costas Simitis,
forsætisráðherra og leiðtogi Pasok-
sósíalistaflokksins, lagt allt kapp á
efnahagsumbætur svo Grikkir geti
gengið í EMU. Þær aðgerðir sem
hafa reynst nauðsynlegar í þessu
skyni hafa hins vegar ekki reynst
ýkja vinsælar meðal almennings, og
gætu grískir kjósendur tekið upp á
því að refsa Pasok-flokknum.
Kosovo-deilan leikur einnig stærra
hlutverk í Grikklandi vegna Evrópu-
þingkosninganna og fá kjósendur nú
tækifæri til að leggja mat á frammi-
stöðu stjórnvalda í því máli.
í Portúgal er gert ráð fyrir að
Sósíalistaflokkur Antonios Guterres
forsætisráðherra njóti góðs af mikl-
um hagvexti og minnkandi atvinnu-
leysi undanfarin misseri. Jafnframt
styrkir það flokkinn í þessum slag að
hinn vinsæli Mario Soares, fyrrver-
andi forsætisráðherra Portúgals,
samþykkti að vera í framboði til
Evrópuþingsins. Vonast
Soares til að hljóta emb-
ætti þingforseta í Strass-
borg.
A Spáni hefur mið-
hægristjórn Jose Marias
Aznars nú ríkt síðan 1996 og stendur
nokkuð vel, að sögn fréttaskýrenda.
Stjórnarandstaðan er veik og Aznar
virðist hafa tekist að móta sína eigin
útgáfu af „þriðju leið“ Tonys Blairs,
með þeim afleiðingum að flokkurinn
ætti að hljóta ágæta útkomu í kosn-
ingunum.
Irar hafa jafnan verið meðal dygg-
ustu stuðningsmanna Evrópusam-
starfsins og undir venjulegum kring-
umstæðum hefði Fianna Fáil-flokkur
Berties Aherns forsætisráðherra átt
að njóta góðs af góðu efnahagsá-
standi í landinu í þessum kosningum.
Fjöldi hneykslismála, er tengjast
flokknum og Ahern, setur hins vegar
strik í reikninginn.
Innanríkismál
leika stærsta
hlutverkið
Reuters
Alþjóðleg
forysta fyrir
hina fátæk-
ustu óskast
eftir Jeffrey Sachs
The Project Syndicate.
ÞAÐ ERU erfiðir tímar fyrir fá-
tækustu lönd heims. Þau eru jafn-
vel vanrækt meira en venjulega
þrátt fyrir að hafa þó alltaf verið
útundan í heimshagkerfinu. Eftir
misheppnaðar samningaumleitanir
eru vestrænu rikin í óða önn við að
varpa sprengjum á Serbíu fyrir
milljarðadollara á mánuði og munu
án efa eyða öðru eins í umbætur
og lagfæringar vegna þessara
árása þegar samningar loksins
nást. Á meðan fá bágstöddu ríkin
þau skilaboð að lítið sé eftir handa
þeim. Niðurfelling skulda gengur
alltof hægt fyrir þá allra fátækustu
þrátt fyrir þær nýju tilllögur sem
lagðar verða fram á fundum G-8
ríkjanna, og margar þeirra alþjóð-
legu stofnana sem gætu rétt hjálp-
arhönd hafa orðið fyrir vægðar-
lausum niðurskurði.
Sem dæmi um þetta var sérlega
smánarlegt sjónarspil í Genf á
dögunum. Alþjóðlega heilbrigðis-
stofnunin sem gegnt hefur for-
ystuhlutverki í heilsuvernd á
heimsvísu hefur náð talsverðum
umbótum á síðastliðnu ári undir
forystu Gro Harlem Brundtland
fyrrum forsætisráðherra Noregs.
Á grandvelli þessarra umbóta
og nýrrar stefnu WHO um al-
þjóðaheilbrigði, lagði Brundtland
fram afar varfærnislega tilllögu.
Tilllagan fólst í því að vegna kostn-
aðar í kjölfar verðbólgu og gjald-
eyrisbreytinga skyldu framlög
(styrktar)ríkja hækka sem því
samsvarar. Þessari hófsömu
tilllögu var samt hafnað af ríkis-
stjórnum styrktarríkjanna. Sjóðir
WHO verða því áfram í fjársvelti
þrátt fyrir að þörfin aukist dag frá
degi.
Þessi ákvörðun sem aðallega var
studd af Bandaríkjunum endur-
speglar þá miklu vanrækslu sem
einkennir forystu þeirra í svo
mörgum hlutum heims. Stjórn
Clintons hefur ekki gi'eitt skuldir
Bandaríkjanna við SÞ, að hluta til
vegna andstöðu repúblikana í
þinginu en einnig vegna þess að
stjórn Clintons vill einfaldlega
ekki að verðug verkefni SÞ verði
fremst í forgangsröð Bandaríkj-
anna. Bandaríkin þrýsta á umbæt-
ur hjá skrifstofum SÞ en svo þegar
þeim verður að ósk sinni eins og
gerðist hjá WHO þá æpa þau á
meira fjármagnsaðhald.
Aileiðingarnar eru áframhald-
andi hörmungar fyrir fátækustu
löndin, þar sem smitsjúkdómum
fjölgar stöðugt. Sjúkdómar eins og
malaría, alnæmi og berklar. Efn-
Sýklar virða ekki
landamæri eða bíða
eftir vegabréfsárit-
un. Svimandi aukn-
ing smitsjúkdóma
mun leggjast á allan
heiminn ekki ein-
ungis á fátækustu
ríkin.
uðu ríkin þar á meðal Bandaríkin
geta þó ekki lifað í sjálfsblekkingu.
Sýklar virða ekki landamæri eða
bíða eftir vegabréfsáritun. Svim-
andi aukning smitsjúkdóma mun
leggjast á allan heiminn ekki ein-
ungis á fátækustu ríkin.
Það er kaldhæðnislegt til þess
að hugsa að nýjustu framfarir í líf-
fræði og upplýsingatækni gera
þróun og notkun nýrra tækja gegn
þessum válegu sjúkdómum mögu-
lega. Þróun bólefna hefur tekið
ótrúlegum framfóram á liðnum
áratug. Bóluefni gegn þessum
þremur sjúkdómum eru innan seil-
ingar vísindamanna en það krefst
nokkurra milljarða að koma þeim
frá rannsóknar- og þróunarstigi
yfir í almenna notkun. Þrátt fyrir
að kostnaður séu nokkrir milljarð-
ar, þá mun hver dollari sem varið
er til aukinna lífsgæða, skipta
sköpum fyrir mannkynið. Ekki má
gleyma að þeir 10 milljarðar eða
þar um bil sem kostað hefur að
varpa sprengjum á Kosovo í vor
hefðu að öllum líkindum nægt til
að fjármagna vinnu vísindamanna
við öll þrjú bólefnin næstu 5 árin!
Hvert sem litið er hvort sem um
er að ræða loftslagsbreytingar,
heilbrigðismál, alþjóðlegar af-
skriftir skulda og efnahagsumbæt-
ur, mun vanræksla ríku landanna
og þá sérstaklega Bandaríkjanna
koma þeim sjálfum í koll. Áhuga-
svið ríka heimsins er of þröngt og
takmarkað. Það virðist vera miklu
meiri vilji til að eyða peningunum í
stríð heldur en í friðsamlegar
lausnir til varnar þeim miklu
vandamálum sem herja á mann-
kynið og þá sérstaklega þá allra fá-
tækustu. Nú er knýjandi þörf á al-
þjóðlegi'i forystu í þessum málum.
Höfundurinn cr forstöðumaður Al-
þjóðlegrar þróunai-stofnunnr við
Harvard og „Gallen Stone“-pró-
fessor í aIþjóðlegum viðskiptnm
við Harvard háskóla. Hann Iwfur
verið helsti erlendi efnahagsráð-
gjafi rikistjórna Rússlands, Pól-
lands og Bólivfu.
v