Dagblaðið Vísir - DV - 09.04.1985, Blaðsíða 13

DV. ÞRIÐJUDAGUR 9. APRlL 1985.
13
Tekist á um stjómarlff?
Tiltölulega rólegt virðist nú á yfir-
borði íslenskra stjórnmála. Ekki er
þó gott aö segja hvort heldur er að
þar sé eitthvert jafnvægi að skapast
eöa kyrröin sé lognið á undan
storminum, eins og á stundum er
sagt. Vafalítið er hluta skýring-
arinnar aö leita í því að framundan
eru þýðingarmiklir fundir í báðum
stjómarflökkunum, landsfundur
Sjálfstæðisflokksins og aðalfundur
miðstjórnar Framsóknarflokksins.
Líklegt er að forystu beggja þessara
flokka þyki vopnaskak liðsmanna í
fjölmiölum orðið nægilega mikiö og
vilji fremur bera klæði á vopnin en
ýta undir illindi. Ljóst er þó að á
hvorugum fundinum verður logn-
molla og mikið mun pískrað í honum
ekki síður en í þinghúsinu viö Austur-
völl.
Framsóknarmenn
Ljóst er að framsóknarmenn
munu á sínum fundi ekki sprengja
ríkisstjómina, nema eitthvað óvænt
gerist fram að fundinum svo for-
maðurinn telji stjórnarslit óhjá-
kvæmileg. Gegn vilja hans rís
flokkurinn ekki nema meö því móti
aö skipta um formann, og það er
óhugsandi eins og málin standa.
Eftir sem áður mun veröa tekist á á
miðstjórnarfundinum, en ekki er
gott að segja hversu háværar
deilumarverða.
Að venju munu fulltrúar dreifbýlis
og höfuðborgarsvæðis stimpast
nokkuð vegna ólíkra hagsmuna.
Vafalítið veröur hart sótt að
ráðherrum flokksins vegna
stefnunnar í vaxtamálum og þeir
verða spurðir um þaö hvenær þar sé
breytinga að vænta. Raunar kæmi
mér ekki á óvart þótt f undurinn sam-
þykkti mjög ákveöna yfirlýsingu í
þeim efnum, sem erfitt yrði fyrir
ráðherra að ganga gegn síðar. Vera
kann að þarna sé mesti pólitíski
þrösKulduiinn milli stjórnarflokk-
annaáyfirborðinu.
Þessi umræða um vaxtamálin í
Framsóknarflokknum ber einnig
nokkum keim af innanflokksátökum.
Þeir sem harðasta afstöðu hafa tekið
í þeim málum eru forystumenn
flokksins í Reykjavík, en einmitt
meðal þeirra hefur alla tíð verið
helst að leita andstöðu við formann
flokksins, sem ekki hefur verið
ýmsum mönnum þar eins leiðitamur
og þeir hefðu viljað. En andstaða
gegn vaxtastefnunni á sér miklu
meiri hljómgmnn innan flokksins en
svo að hún verði skýrð með persónu-
legri andstööu við formann
flokksins, enda hefur hann sjálfur
lýst yfir að gerð hafi verið pólitísk
mistök á sínum tíma með ákvörðun
lánskjara.
Eg er líka illa svikinn ef ekki gætir
megnrar óánægju á miðstjórnar-
fundi framsóknarmanna yfir því hve
hægt gengur að marka nýja atvinnu-
málastefnu. Vera kann að í þeim
efnum fái ráðherrar flokksins
harðsoðið veganesti, svo og varðandi
uppstokkun sjóðakerfisins, enda þótt
það kerfi eigi sér vafalítið gegna full-
trúa í miðstjórn Framsóknar eins og
í öðrum flokkum.
Sjálfstæðismenn
Viðhorfin em að ýmsu leyti önnur
meöal sjálfstæðismanna. Fyrst ber
þar að telja hinn stóra mun aö for-
sætisráöherrann er ekki úr þeirra
flokki og því er sjálfstæðismönnum
miklu auðveldara að rjúfa stjómar-
samstarfið en framsóknannönnum.
Hvort sá aðstöðumunur skiptir ein-
hverjum sköpum skal ég ekkert um
segja en.fyrir hendi er hann alla-
vega.
Það hefur ekki farið leynt aö
skoðanir em mjög skiptar innan
Sjálfstæðisflokksins á því hvort
halda beri stjórnarsamstarfinu
áfram eða efna til kosninga. Eg held
aö harla ólíklegt sé að landsfundur
flokksins iísi g~gn vilja flokksforyst-
unnar í þeim efnum og mér virðist
Kjallari
á fimmtudegi
MAGNÚS
BJARNFREÐSSON
formaðurinn ekki vera á því að efna
til kosninga nú. Þar yrði hann vænt-
anlega að ganga gegn ráðherraliði
flokksins og ráöherramir hafa mikið
fylgi á bak við sig. Hins vegar á
formaðurinn óneitanlega úr vöndu
að ráða, því þeim eykst fremur fylgi
að ég hygg, sem vilja láta kjósa nú
og skipta um meðreiöarsveina í sam-
starfi. Hafa þeir þar einkum áhuga á
Alþýöuflokknum undir forystu Jóns
Baldvins, sem hefur nýlega lýst yfir
því að hann vilji gjama samstr rf við
Sjálfstæðisflokkinn í ríkisstjóm.
Vafalítið er vilji borgarstjórans
í Reykjavík þungur á metunum.
Margir telja hann mesta foringja-
efnið í flokknum nú, og þótt hann
muni ekki ganga gegn núverandi for-
manni er grannt eftir orðum hans
hlustað. Hvort sem borgarstjórinn
vill slíta stjómarsamstarfinu eða
ekki hefur hann gilda ástæðu til þess
að vUja alþingiskosningar nú. Næsta
vor veröur kosiö til sveitarstjóma og
það er dýrkeypt reynsla sveitar-
stjórnarmanna að hið almenna
stjórnmálaástand hefur mikU áhrif á
sveitarstjórnarkosningar, þannig að
kjósendur gleyma því iðulega að þeir
séu ekki aö kjósa til Alþingis. Þessi
áhrif eru í raun óeðlileg. Menn eiga
að kjósa eftir sveitarstjómar-
málefnum þegar þeir kjósa tU
sveitarstjóma — en þeir gera það
bara ekki. Borgarstjórinn er vafa-
laust minnugur þess að sjálfstæðis-
menn töpuðu völdum í höfuðborginni
vegna óánægju með samsteypu-
stjórn sjálfstæöismanna og
framsóknarmanna 1978 og hann vUl
enga áhættu taka heldur hleypa
dampinum fyrst af nú i réttum
kosningum, það er alþingiskosning-
um.
Þá má svo auðvitað ekki gleyma
málefnum. Ymsum sjálfstæðis-
mönnum þykir ekki nógu vel hafa
tekist til með ýmis mál í stjóminni.
Þeim finnst framsóknaimenn hafa
veriö ihaldssamir og tregir í t''umi i
ýmsum málum. Þar má nefna al-
„Vafalitið er vilji borgarstjórans í
Reykjavík þungur á metunum.
Margir telja hann mesta foringja-
efnið i flokknum nú, og þótt hann
muni ekki ganga gegn núverandi
formanni er grannt eftir orðum
hans hlustað."
mennan samdrátt í rUrisumsvifum,
setningu nýrra útvarpslaga og þeim
þykja umsvif samvinnuhreyfing-
arinnar of mikU. Þetta verður meðal
þess sein á landsfundinum veröur
gagnrýnt og vissulega munu
ráðherrar Sjálfstæðisflokksins koma
nestaðir af sínum fundi eins og
framsóknarráðherrarnir.
En ég held að stjómin lafi. Margt
bendir til þess að hún sé komin yfir
örðugasta hjallann, framundan séu
skárri tímar, og það hlýtur að vera
mjög freistandi fyrir forráðamenn
beggja þessara flokka að geta siglt
þjóðarskútunni upp á við úr þeim
öldudal, sem hún hefur óneitanlega
veriöíundanfarið.
Og varla verða stjórnarandstöðu-
flokkarnir til þess að fella hana. For-
ráðamenn þeirra eru ýmist i Tógo
eða Limbó og nýjustu skoðunakann-
anir benda til þess aö straumurinn úr
stjómarflokkunum til þeirra sé
farinn aðhægja á sér.
Magnús Bjarnfreðsson.
Æk „Líklegt er að forystu beggja þess-
^ ara flokka þyki vopnaskak
liðsmanna í fjölmiðlum orðið nægilega
mikið og vilji fremur bera klæði á
vopnin en ýta undir illindi. ”
Ruglið í honum
Jónasi Krístjánssyni
Þeir eru oft skrýtnir leiðararnir
hans Jónasar Kristjánssonr rit-
stjóra. I leiðurunum tekur Jónas sér
gjaman fyrir hendur að gagnrýna
eitthvað í þjóðfélaginu sem hann
telur að betur mætti fara. Maðurinn
er vel gefinn og ritfær en viðfangs-
efnin nálgast hann oftast á undarleg-
an hátt. Með hvítglóandi ofstæki
ræðst hann að þeim sem hlut eiga að
máli og virðist þá mest ríða á aö
finna nægilega stór orð, en einu má
gilda hversu vel þau eiga við í það og
það skiptiö. Stundum virðist Jónas
nær því skipta um skoðun frá upphafi
leiðarans til loka hans og geta þá lok
leiðarans verkað sem gagnrýni á
byrjunina. Samræmd heildarstefna
kemur þá ekki fram, heldur virðast
skrifin stjórnast af einhvers konar
tilfinningavindi, sem blæs hingað og
þangað.
Eitt er þó oftast sem rauður
þráður í gegnum skrif Jónasar. Það
er undirhitinn og hlakkandi
baráttuvilji til að ryðja út í hafs-
auga spillingunni og sukkinu í þjóð-
félaginu. Sjálfsagt er ekki nema gott
um það að segja en hættan er sú, eins
og mér virðist stundum ske með
Jónas, að hugsýnin beri hann
ofurliði, sjónin daprist og hann sjái
drauga í hverju homi.
Þá skaðar þessi ritfæri maöur les-
endur sína, æsir upp tortryggni og
veldur hugarfarsmengun.
I slíkum skrifum sínum leiðir
Jónas lesendur sína inn á kamrana
oglokarþáinniþar.
Gæludýr í fiskeldi
Mig langar til aö gera aö um-
ræðuefni leiðara Jónasar fyrra
fimmtudag. Leiðarinn heitir
„Gæludýr í fiskeldi” og snýst að
meginefni um það að íslandslax hf.
skyldi fá rétt til nýtingar jarðvarma
í landi Staðar við Grindavík. I
leiðaranum telur Jónas aö Sam-
bandinu, sem er annar eigandi
Islandslax, séu veitt forréttindi.
Telur ritstjórinn samning þennan
„óhæfuverk”.
En lítum nánar á máliö:
Eldisstöð Islandslax er svo langt
frá veitukerfi Hitaveitu Suðumesja,
að aðveituæð mundi kosta stórfé.
Aðveituæð sem kosta mundi 17—18
m.kr. mundi stórauka stofnkostnað
fyrirtækisins auk þess sem krafa
Hitaveitu Suðumesja var að Islands-
lax borgaði aðveituna, en síðan væri
hún eign hitaveitunnar. Gjaldið til
H.S. átti síðan að vera 26 kr/mJ sem
er hátt miðað við það sem sums
staðar annars staöar er unnt að fá.
Þetta tefldi hagkvæmni fisk-
eldisins í tvísýnu.
Við þessar aðstæður veitti land-
búnaðarráðherra fyrirtækinu rétt til
að bora eftir heitu vatni. En nú er
margt að athuga. Islendingar vita
vel að borun gefur ekki alltaf
árangur. Sérfræðingar segja að
Staður sé í útjaðri háhitasvæðis og
reynsla af vinnslu á slíkum stöðum
sé engin.
Um árangur geti því brugðið til
beggja vona en kostnaður orðið
mikill.
Eigi aö síður sá fyrirtækið sig
knúiö til að reyna þessa leiö vegna
óhagkvæmni þess að tengjast H.S.
En varðandi gæludýrið:
1) Getur Jónas Kristjánsson bent á
eitt einasta fyrirtæki sem greiði
meira fyrir jarðhitarétt í þeim
samningum, sem ríkið hefur gert
á undanfömum árum?
Það skyldi þó ekki koma í ljós
að Islandsiax greiði meira en
áður eru dæmi um. Bendir það til
að um gæludýr sé að ræða ?
2) Getur Jónas Kristjánsson bent á
eitt einasta fyrirtæki sem neitað
hefur verið um rétt til nýtingar
jarðvarma á ríkislandi við
svipaðar aðstæður?
Ekki bendir það til sérréttinda
ef svoerekki.
3) Getur Jónas Kristjánsson bent á
eitt einasta fyrirtæki sem nú er
að leita eftir nýtingu jarðvarma á
ríkislandi og hefur fengið afsvar?
Hvaða forréttindi er verið að
talaum?
Kjallarinn
GUÐMUNDURG.
ÞÓRARINSSON
VERKFRÆDINGUR
4) A undanfömum árum hefur
Orkusjóður greitt borkostnað ef
enginn árangur næst, að minnsta
kosti að verulegum hluta.
Nú ætti Jónas aö athuga hvort
Orkusjóður hafi ekki greitt eða
tekist á hendur greiðsluskuld-
bindingu í flestum tilvikum
öörum en hjá Islandslaxi. Það
skyldi nú ekki vera að ailir eöa
nær allir sem boraö hafa eftir
heitu vatni hafi notið þessarar
fyrirgreiðslu hjá Orkusjóði aörir
en Islandslax.
Þetta ætti Jónas að athuga vel.
Varla bendir það til
gæluverkefnis ef Islandslax er
eina fyrirtækið eða eitt af fáum
sem ekki njóta opinberrar fyrir-
greiðslu í þessum efnum.
Niðurstaðan er auðvitað sú, aö
Islandslax hefur í engu notiö sér-
réttinda nema síöur sé. Fyrirtækiö
hefur orðið að leggja stórfé í lag-
færingu á þjóðveginum til þess að
komast aö svæðinu. Tenging raf-
magns er dýr. raforkuverð hátt og
aðstæður á allan hátt erfiðar þarna
úti á hraunflákanum.
Islendingar em nú injög að leita
eftir stórfyrirtækjum til að byggja
upp orkufrekan iðnað í landinu, jafnt
á sviði raförku og jarðvarma.
Fiskeldi í þeim dúr sem Islands-
lax fyrirhugar er stóriðja. Þetta
fyrirtæki nýtur engra forréttinda.
Það greiðir dýr tengigjöld, hátt
orkuverð, sem hækkar um 40%
vegna söluskatts og verðjöfnunar-
gjalds, verður sjálft að lagfæra
þjóðvegi og stunda umfangsmiklar
rannsóknir á svæðinu. Síðan greiðir
það 25% aUs stofnkostnaðar beint í
ríkissjóð í formi söluskatts.
A sama tíma verja nágranna-
þjóðir okkar stórfé til þess að útbúa
aðstöðu fyrir fyrirtæki er vilji hefja
starfrækslu og beita auk þess skatta-
ívUnunum.
Svíar bjóða einu fyrirtæki núna
t.d. 30 m. S.kr. styrk ef það vill hefja
framkvæmdir.
Þetta verða menn aö bera saman.
Jónas kallar mál Islandslax
„óhæfuverk”.
Oröið bæði skýrir sig sjálft og
dæmir sig.
Þetta kallar Jónas: „Þjóðargjöf
til Sambandsins”.
Hvert eru menn að fara?
Umræðan
Umræðan um Islandslax-málið
hefur veriö aldeiUs fráleit. Raunar
finnst mér umhugsunarefni hvernig
þjóðmálaumræðan er að veröa í
okkar landi. Hún er mest í einhvers
konar kjaftakerlingastíl. Eg held að
hér sé oft fjölmiðlamönnum mest um
aö kenna. Þeir hafa annaðhvort ekki
getu eða hæfileika til þess aö komast
að kjarna málanna en hlaupa eftir
gróusögum. Líklega mun tíminn
leiða í ljós að Islandslax sé einmitt
dæmi um hversu lítið stjórnvöld gera
til þess að örva nýsköpun í at-
vinnulífi.
Guðmundur G. Þórarinsson.
A „Getur Jónas Kristjánsson bent á
w eitt einasta fyrirtæki sem greiöi
meira fyrir jarðhitarétt í þeim
samningum, sem ríkið hefur gert á
undanförnum árum? ”