Dagblaðið Vísir - DV - 02.03.1988, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 2. MARS 1988.
15
Miklir matarskattar
ókomnir fram
„Prentað mál er skattaö i bók en ekki skattað í tímariti. Og þvi vaknar
spurningin: Hvenær er timarit bók og hvenær ekki?“ spyr greinarhöf.
Ríkisstjórnin er aðeins 8 mánaða
gömul en á þessum stutta tíma
hefur hún náð því tvívegis að skatt-
leggja brýnustu nauðþurftir
almennings. í haust kom fyrsti
matarskatturinn sem hækkaði all-
ar matvörur aðrar en mjólk, kjöt,
fisk og egg um 10%. Um áramótin
hækkaði síðan skatturinn á allar
matvörur upp í 25%, en á ýmsum
vörutegundum eru skattaálögurn-
ar faldar til bráðabirgða með
hækkun niðurgreiðslna á móti, t.d.
á mjólkurafurðum og ýmsum kjöt-
tegundum. Þessar miklu flóðbylgj-
ur verðhækkana á brýnustu
nauðsynjavörum hafa magnað upp
mikla verðbólgu, skert kaupmátt
launa, torveldað kjarasamninga og
vakið réttláta reiði fólks um allt
land.
Þriðji matarskatturinn
er eftir
En líklega gera ekki allir sér grein
fyrir þvi að þriðji matarskatturinn
er eftir. Pjármálaráðherra hefur
marglýst því yfir að aukning niður-
greiðslna hafi aðeins verið til
bráðabirgða. Landbúnaðarvörur
hækka í verði fjórum sinnum á ári
í takt við kostnaðarhækkanir í
landbúnaði og almenna verðbólgu.
Ef niðurgreiðslur eru ekki auknar
jafnóðum og búvöruverð hækkar
verða meiri hækkanir á þessum
vörum en öörum. Söluskattur á
mjólk, skyri, smjöri og dilkakjöti
er ekki enn kominn fram og aðeins
að hálfu leyti á ýmsum öðrum vör-
um, eins og t.d. osti, kjúklingum
og fiski. Flest bendir til þess að
læða eigi þessum skatti yfir svo lít-
ið beri á með þeirri lúmsku aðferð
að hækka ekki niðurgreiðslur í takt
við aðrar verðlagsbreytingar. Þessi
KjaUariim
Ragnar Arnalds
þingmaður fyrir Alþýðubandalagið
þriðji matarskattur felur í sér
mikla kjaraskerðingu ekki síður en
þeir matarskattar sem þegar eru
komnir fram, enda ýmsar helstu
nauðþurftir heimilanna sem þarna
eiga í hlut, en skatturinn flæðir
ekki yfir á einum degi, eins og í tvö
fyrri skiptin, heldur leggst á vör-
urnar smám saman á þriggja
mánaða fresti.
Er kerfið einfaldara en áður?
í áratugi hefur verið forðast að
skattleggja brýnustu lífsnauðsynj-
ar. Kartöflur og mjólk hafa aldrei
verið skattlagðar fyrr og fiskur
ekki síðan í viðreisnarstjórninni á
sjöunda áratug. Skattur á græn-
meti, ávexti og brauð var felldur
niður'1975 og vinstri stjórnin felldi
niður allan skatt af matvælum
1978.
Enginn hefur sýnt fram á að
skattleysi matvara hafi valdið
miklum skattsvikum. Vissulega
voru til takmarkatilvik sem sköp-
uðu vandamál, t.d. að heitur matur
flokkaðist undir veitingar og var
skattlagður en kaldur matur ekki.
En nýja kerfið býður líka upp á
alls kyns vandamál og vafatilvik.
Eftir sem áður eru undanþágur frá
söluskatti fjöldamargar. Prentað
mál er skattað í bók en ekki skattað
í tímariti. Og því vaknar spurning-
in: Hvenær er tímarit bók og
hvenær ekki?
Annaö dæmi: Sá sem lætur
nudda á sér skrokkinn er stundum
skattlagður og stundum ekki. Allt
eftir aðstæöum. Almenn heilsu-
rækt er skattskyld en heilsurækt
íþróttafélaga ekki. Þeir sem borga
fyrir ljós úr sólarlömpum eru
stundum skattlagðir og stundum
ekki. Jassballett er skattskyldur en
samkvæmisdansar.ekki. Fiskur og
kjúklingar hafa ekki áður verið
niðurgreiddir.
Satt að segja er heildarkerfið síst
einfaldara en það sem fyrir var 'og
því veldur m.a. miklu flóknara nið-
urgreiðslukerfi en áður.
Skattleysi matvara er tæki til
jöfnunar
Jón Baldvin hefur helst haldið
því á lofti sér til vamar að Svíar
hafi.ekki viljað hafa lægri sölu-
skatt á matvælum. Hins vegar
getur hann ekki neitað því að í
flestum öðrum Evrópulöndum er
matvælum hlíft við hæsta skatti.
Skattleysi matvara er hentug að-
ferð til að bæta kjör þeirra tekju-
lægstu. Stighækkandi tekjuskatt-
ur, sem hlífir lægstu tekjuhópum,
hefur hliöstæð áhrif. í Svíþjóö er
skattur á háar tekjur miklu þyngri
en hér og tekjuskatturinn miklu
stærri hluti ríkistekna en á íslandi
en veltuskattur á vörusölu létt-
bærari. Þar er því ekki jafnrík
nauðsyn og hér að styrkja hag
hinna lægstlaunuðu með skattleysi
matvara.
Álagning matarskattanna ein-
faldar ekki kerfið. En hún er hins
vegar afar einfóld leið til að afla
tekna. Aö sjálfsögðu voru margar
aðrar leiðir til þess. Þúsundir fyrir-
tækja skila miklum hagnaði og
borga þó engan tekjuskatt, skattur
á stóreignir er mjög léttvægur hér
á landi og vaxtatekjur skattfrjálsar.
En ríkisstjórnin valdi grófustu leið-
ina. Einungis forhert hægri stjórn
lætur sér til hugar koma að velja
þá leið.
Alþýðubandalagið varaði marg-
sinnis við því á sl. vetri að matar-
skattar væru yfirvofandi ef hægri
stjórn yrði ráðandi á þessu kjör-
tímabili. Við beittum okkur fyrir
því á sínum tíma að afnema matar-
skatt af matvælum og eitt af
kjörorðum okkar fyrir seinustu
kosningar var: Engan skatt á mat
og menningu!
Fólk verður að átta sig á því að
matarskattarnir eru þáttur í stefnu
sem verðlaunar þá íjársterku með
ýmsum aðferðum, t.d. með okur-
vöxtum á ijármagni en refsar aftur
á móti þeim sem tekjulágir eru
bæði með því að hækka skatta
þeirra og þrýsta niður launakjör-
um. Ragnar Arnalds
„Flest bendir til þess að læða eigi þess-
um skatti yfir svo lítið beri á með þeirri
lúmsku aðferð að hækka ekki niður-
greiðslur 1 takt við aðrar verðlags-
breytingar.“
Konur og
skuldaábyrgð
VtXLAR
ÍHHI
SPARILÁN
INNHEiMTUR
CRLENDAfi INNHEIMTUR
ERLENDIR INfMEIMTUVlXLAR
INNLENDIR INNHEIMTUVlXLAR
ÁBYRGOIR
ERLENDUR QJALDEYRIR
FOREIQN EXCHANGE
FEROATÉKKAR
ERLENOAR ÁVÍSANtR
ERLENDMYNT
GEYMSLUHÓUF
(I KJALLARA)
„Það var hlutverk eiginmannsins að heimsækja bankastjóra. En staða
kvenna hefur breyst..segir i greininni.
Á undanförnum mánuðum hafa
nokkrar konur hringt á skrifstofu
Jafnréttisráðs og kvartað yfir því
að þeim hafi verið hafnað sem
ábyrgðarmönnum hjá greiðslu-
kortafyrirtækjum. Þessar konur
hafa eðlilega verið bæði sárar og
reiðar og túlkað viðhorf greiðslu-
kortafyrirtækjanna þannig að
konur almennt væru ekki hæfar
sem ábyrgðarmenn að mati þess-
ara fyrirtækja. Við nánari athugun
á máli þessara kvenna kom í ljós
að allar voru þær giftar. Allar kon-
urnar áttu fasteign en þegar þær
voru spurðar að því hvort þær
væru þinglýstir eigendur að fast-
eignunum, einar sér eöa með
eiginmönnum sínum, svöruðu þær
annaðhvort að þær vissu það ekki
eða að líklega væru þær það ekki
enda óþarfi þar sem þær væru gift-
ar.
Réttarstaða giftra kvenna
En hveijar eru skýringar á því
að þessum konum var hafnaö sem
hæfum ábyrgðarmönnum? Til að
fá svar við því þarf að skoða réttar-
stöðu giftra kvenna. Gift kona, sem
ekki er þinglýstur eigandi aö fast-
eign, aðeins eiginmaðurinn, er, út
frá sjónarmiði samfélagsins, eigna-
laus kona. Hún er hins vegar vel
tryggð komi til skilnaðar hjónanna
eða andláts eiginmannsins. Við
Kjállarinn
Elsa S. Þorkelsdóttir
framkvæmdastjóri Jafnréttisráðs
skilnað fær hún helming af eignum
búsins og er sú helmingaskipta-
regla óháð því hver er skráður
eigandi eignanna. Hið sama gildir
við andlát eiginmanns. Þá skiptast
eignir búsins til helminga, eigin-
konan á annan helminginn, hinn
helmingurinn skiptist í ákveðnum
hlutföllum milli erfingja hins látna.
Eiginkonan er erfingi, annaðhvort
með börnum hins látna eða foreldr-
um hans. Þessar reglur gilda hins
vegar ekki um konur í óvígðri sam-
búö. Hvatning til kvenna um að
íhuga réttarstöðu sína hefur þvi
fyrst og fremst beinst að konum í
óvígðri sambúð.
Afstaða greiðslukortafyrir-
tækjanna
Konur hafa ætíð lagt sitt af mörk-
um til eignamyndunar fjölskyld-
unnar með vinnu utan heimilis
og/eöa innan. Á undanförnum
árum hefur það mjög færst í vöxt
að konur afli sér starfsmenntunar
og hasli sér völl í atvinnulífinu.
Símhringingarnar frá þessum
konum eru einmitt dæmi um
-breytta stöðu kvenna í samfélag-
inu. Hér áður fyrr var alls ekki'
algengt að konur kæmu nálægt
lánakerfmu í landinu. Það var hlut-
verk eiginmannsins að heimsækja
bankastjórann. En staða kvenna
hefur breyst. Það er því mjög eðli-
legt að kona, sem skrifar upp á
tryggingarvíxil fyrir ættingja eða
vin sem er að sækja um greiðslu-
kort, reiðist þegar hún fær þann
úrskurð að hún sé ekki hæfur
ábyrgðarmaður. Afstaða greiðslu-
kortafyrirtækisins er hins vegar
mjög eðlileg. Einu hagsmunir þess
eru að tryggja að mánaðarleg út-
tekt á greiðslukortið fáist greidd.
Greiði handhafi kortsins ekki er
gengiö aö ábyrgðarmanni/mönn-
um á tryggingarvíxlinum. Neiti
hann aö greiða er hægt að fá dóm
á hendur honum og gera síöan
fjárnám í einhverri eign hans. Þá
eign er síðan hægt að selja á nauð-
ungaruppboði og fá þannig skuld-
ina greidda, Það er því mikilvægt
fyrir greiðslukortafyrirtækin að
ábyrgðarmaður eigi fasteign sem
hægt er aö ganga að. Samkvæmt
íslenskum lögum er ekki hægt að
gera fjárnám í eign eiginmanns
vegna skuldar sem eiginkonan ber
ábyrgð á. Og hér erum við komin
að kjarna málsins. Þaö er á þessum
forsendum sem þeim konum, sem
hringt hafa til okkar hjá Jafnrétt-
isráði, var hafnað sem hæfum
ábyrgðarmönnum.
Hvatning til kvenna
Þaö er von mín að þetta mál veröi
til þess að giftar konur íhugi réttar-
stöðu sína. Það er ekkert því til
fyrirstöðu að bæði hjónin séu þing-
lýstir eigendur að fasteign og að
bæði hjónin séu skráöir eigendur
heimilisbifreiðarinnar. Það er
hvorki meiri fyrirhöfn né dýrara
aö þinglýsa eign á tvö nöfn en eitt.
íbúðin og bíllinn eru hjá flestum
verðmætustu eignir heimilisins og
því eðlilegt að bæði hjónin séu
skráðir eigendur.
Elsa S. Þorkelsdóttir
„Gift kona, sem ekki er þinglýstur eig-
andi aö fasteign, aðeins eiginmaðurinn,
er, út frá sjónarmiði samfélagsins,
eignarlaus kona.“