Þjóðviljinn - 01.04.1979, Blaðsíða 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 1. aprll 1979
Einar Karl Haraldsson skrifar um vakningu
í öryggismálaumrœðu i Vestur-Evrópu
STJÓRNMÁL Á
SUNNUDEGI
NIÐUR MEÐ VOPNIN
ÓGNA ÖRYGGINU
SEM
Erlendir hernaðarsérfræöingar
hafa látiö svo um mælt aö Is-
lendingar séu eins og börn I
öryggis- og varnarmálum. „Vinir
NATÓ” á Islandi hafa gjarnan
látiö lita svo út aö ummæli sem
þessi eigi fyrst og fremst viö
rómantiska þjóöernissinna og þá
sem halda uppi andófi gegn þrá-
setu erlends hers i landinu og
aöild Islands aö hernaðarbanda-
lagi. 1 þvi áróöursstriöi sem jafn-
an stendur um þessi höfuömál
sem i þrjátlu ár hafa klofiö
þjóðina temja „vinir NATÓ” sér
þá hnattrænusem hægt er að læra
i boðsferöum til höfuöstööva
hernaöarbandalagsins. Þar er
notaður ærinn talnafróöleikur um
herstyrk, vopnafjölda og vopna-
kapphlaupiö: og hugtök eins og
valdajafnvægi sem sífellt er
ógnaö af andstæöingum banda-
riskrar heimsvaldastefnu og vin-
veitt smáriki mega ekki fyrir
nokkurn mun raska.
Sú heimsmynd sem dregin er
upp af „vinum NATÓ” er þó eng-
an veginn þeirra eigin hugarsmiö
og byggir hvorki á eigin athugun-
um né sjálfstæöu mati á raun-
veruleikanum. Heimsmyndin
sem hér er notuð til þess aö rök-
styðja nauösyn erlendrar hersetu
og NATÓ-aðildar er fjöldafram-
leidd i þeim mæli að mikils metn-
ir stjórnmálamenn i Vestur-
Evrópu hafa af þvl vaxandi
áhyggjur að veriö sé aö draga þá
á asnaeyrunum og leiða þjóðir
Evrópu út I vitfirringuna.
Viðhorf hollensks
stórkrata
I þessu sambandi er fróðlegt aö
kynnast viöhorfum eins helsta
öry ggismálasérfræöings á
hollenska þinginu. Klaas De Vries
heitir hann og þykir öruggt
varnarmálaráðherraefni hol -
lenska verkamannaflokksins og
er nú formaður varnarmála-
nefndar flokksins. Enginn NATó-
andstæöingur er hann en þvert á
móti virkur I ýmsu NATÓ-vafstri
m.a. á vegum þingmannasam-
komu bandalagsins.
Aöur en viöhorf hans eru reifuð
Htillega upp úr Information er
rétt aö geta þess aö I Hollandi hef-
ur gagnrýni á Atlantshafsbanda-
lagiö aukist mjög siöustu árin.
Athyglisvert er aö þaö munu
einkum vera kirkjunnar menn
sem neytt hafa verkamanna-
flokkinn I Hollandi til þess aö taka
upp gagnrýnni afstöðu til þátt-
töku I kjarnorkuviöbúnaöi banda-
lagsins.
Á flokksþingi 1975 kraföist
meirihluti fulltrúa aö Atlants-
hafsbandalagiö tæki virkari þátt i
slökunarviöleitninni milli
austurs og vesturs. Sföan þá hafa
fiokksþingin tekiö upp enn
haröari línu og þess er vænst aö á
næsta flokksþingi sem haldiö
veröur i april muni aö minnsta
kosti 40% fulltrúa setja eftirfar-
andi skilyröi fyrir áframhaldandi
aöild Hollands aö bandalaginu:
aö hætt veröi viö endurnýjun tak-
tiskra (svæöisbundinna) kjarn-
orkuvopna; aö NATÓ lýsi yfir aö
þaö muni ekki hafa frumkvæöi aö
notkun taktiskra kjarnorkuvopna
á átakatlmum; aö Evrópa veröi
gerö aö kjarnorkuvopnalausu
svæöi og aö nifteindasprengjan
bætist ekki I vopnabúr NATÓ.
Evrópa hefur
enga stefnu
„Evrópa hefur ekki átt sér
neina öryggismálastefnu siöan
siöari heimsstyrjöldinni lauk”,
segir Klass De Vries i viötali viö
Information. „Eina undan-
tekningin er ákvöröunin um aö
taka þátt INATÓ, en siöan höfum
viö látiö Bandaríkjamenn um af-
ganginn. Viö höfum ekki skil-
greint meö sjálfstæöum hætti þær
styrjaldarhættur sem uppi voru
og nauösynleg viöbrögö gegn
þeim. Viö höfum aðeins lagt fram
herafla en ekki verið ljóst i hvaöa
samhengi hann hefur þjónaö i
smáatriðum. 1 borgaralegum
stofnunum sem eiga að sjá um
samhæfingu varnanna er tekiö
mjög léttvægt á aðalatriöunum og
innan þeirra er nánast eingöngu
rætt um litilvæg smáatriöi”.
Fáfræði i
öryggismálum
Hollenski þingmaðurinn gagn-
rýnir evrópska starfsbræöur sina
fyrir fáfræöi I öryggismálum og
nefnir nokkur dæmi um hvernig
þeir eru heilaþvegnir. „Evrópa
hefur enga stefnu i varnarmálum
og með þaö hafa Bandaríkjamenn
veriö bærilega ánægðir, enda
hefur þaö leitt til þess aö evrópsk-
ir stjórnmálamenn hafa ekki
blandað sér i þaö sem hefur veriö
aö þróast. Sérstaklega er þetta
áberandi þegar rætt er um
strategisk (langdræg) kjarnorku-
vopn sem varða öryggi okkar:
allra. Viö höfum tilhneigingu til
þess að styöja aöeins þá hópa i
bandarisku umræöunni sem viö
höfum fyrirfram nokkra samúö
meö. Ég tek oft þátt i umræöum
um varnarmál meö evrópskum
þingmönnum og þaö er mjög
áberandi hve fáfróðir þeir flestir
eru auk þess sem þeir fá rangar
upplýsingar”.
10% upplýsingar,
90% leynd
Sem dæmi um hiö siðastnefnda
tekur Klaas De Vries námsstefnu
fyrir evrópska þingmenn i höfuö-
stöövum NATÓ-flotans I Norfolk i
Bandarikjunum. Þar var veriö að
„upplýsa” þingmenn um varnir
gegn kafbátahernaöi. Sem tæki i
slikum vörnum voru nefnd skip,
þyrlur og tundurspillar. En ekki
var minnst á hryggjarliðinn I
kerfinu, svonefnt SOSUS, sem er
net af hlustunartækjum á hafs-
botni og getur þefaö uppi kafbáta.
Þegar Klaas De Vries spuröi
hversvegna ekki væri minnst á
SOSUS var hann afvopnaður meö
svarinu: „Um þaö má ekki fjalla
þvi þaö er hálfleynilegt”.
„En ef ekki má tala um SOSUS,
;em er um 90% kerfisins um leið
)g herforingjarnir reyna að vekja
ihuga þingmanna á að kaupa
íýjar flugvélar til kafbátaleitar,
/egna þess aö þaö sé eina leiöin til
)ess aö framkvæma hana á, er þá
;kki verið aö plata okkur upp úr
>kónum? Þaö mætti tina til ara-
»rúa af svipuöum dæmum”, segir
íollenski þingmaöurinn.
Luns og lygin
Hanr. nefnir m.a. aö mjög erfitt
>é aö átta sig á öllu upplýsinga-
'lóöinu um hernaöarstyrk aöila,
;nda stangist þar margt á. Til
iæmis sé talning á skriödreka-
lota Sovétmanna, sem vissulega
negi setja spurningamerki viö,
;ngin sönnun þess aö hernaöar-
styrkur þeirra sé meiri en NATÓ-
rikjanna á þessu sviöi. Gerir hann
Itiö úr þeirri hernaöarspeki aö
yfirburöum á eintakafjölda af
^issri vopnagerö eigi skilyröis-
iaust aö svara i sömu mynt.
I þessu samhengi berst i tal aö
Joseph Luhs framkvæmdastjóri
NATÓ varö uppvis af þvi nýlega
aö stórýkja birgðir Sovétmanna
af SS-20 eldflaugum. Hélt hann
þvi fram aö Sovétmenn réöu yfir
500 slikum eldflaugum, en i raun
munu þær aöeins vera 50. Klaas
De Vries segir aö liklegt sé aö
Luns hafi i senn veriö fákunnandi
im máliö og ætlaö sér aö nota
iullyröinguna I þeirri viöleitni aö
yiöhalda ótta almennings viö her-
>fæöingu Sovétrikjanna. Segir
lollenski þingmaðurinn aö þetta
„trikk” noti framkvæmdastjór-
inn gjarnan. Hann rifi úr sam-
lengi einhverjar upplýsingar og
hagræöi þeim til sinna þarfa.
Þannig hafi hann til aö mynda
hagaö sér i áróöri fyrir nifteinda-
sprengjunni og aöeins dregiö
fram „jákvæöar” hliöar hennar
frá hernaöarsjónarmiöi.
Engar varnir gegn
heilaþvotti
„Þaö alvarlegasta er aö hiö
pólitiska kerfi okkar er ekki fært
um aö hamla gegn slikum heila-
þvotti. Þeir sem eru heilaþvegnir
[ samfélagi okkar eru alveg eins
sekir eins og þeir sem heilaþvo.
Ég vil leggja áherslu á þetta:
Einn veikasti þátturinn I öryggis-
málunum er hiö pólitlska kerfi.
Þvi er næstum um megn aö sjá
fyrir afleiöingar geröa okkar.
Þaö er nógu auövelt aö taka af-
stöðu til þess hvort kaupa á
skriödreka eöa ekki, en ef grafast
4 fyrir um hlutverk þeirra út frá
heildarsjónarmiöi i varnarkerfi
NATÓ hangir á spýtunni fjöldi
hernaöarleyndarmála, sem 98%
þingmanna hafa aldrei heyrt um.
mikiö”.
Áhrifalaus handbendi
— „Ein alvarlegasta ógnunin
viö öryggi Vestur-Evrópu er okk-
ar eigiö pólitiska kerfi sem ekki
veitir borgaralegum yfirvöldum
nægilega innsýn i öryggispólitisk
vandamál. Þessvegna eiga sér i
lagi bandariskar hernaöarstofn-
anir svo auðvelt meö aö notfæra
sér NATÓ i tafli, sem eykur hætt-
una á kjarnorkuvopnastriöi meö
degi hverjum”.
Þannig eru þaö hernaöarsér-
fræöingar, herforingjar og hags-
munir bandariska hergagna-
iönaöarins sem i reynd stjórna
NATÓ i krafti upplýsingayfir-
buröa, áróöursstööu og tækni-
þekkingar. Stjórnmálamenn og
allir aörir „vinir-NATÓ” hafa til
þessa veriö I reynd áhrifalaus
handbendi i þessum leik þrátt
fyrir allt lýöræöis- og frelsistaliö i
kringum hernaöarbandalagiö.
Sprengjan dásamlega
Klaas De Vries segir aö póli-
tlkusar og hernaöarsérfræöingar
séu á svo óliku þekkingarstigi,
þegar ákvaröanir sem miklu
skipta eru teknar, aö hinir siöar-
nefndu eigi auöveldan leik. Siöan
segir hann frá þvi aö i þing-
mannaferö til Bandarikjanna hafi
fulltrúi kristilegra demókrata i
Vestur-Þýskalandi lýst yfir þvi að
nifteindasprengjan hentaöi
dásamlegavel til nota á sovésku
landssvæöi. Þegar honum var
bent á aö nifteindasprengjan væri
ætluö til nota á vestur-þýsku
landssvæöi vildi hann i fyrstu
ekki trúa •sinum eigin eyrum.
Þegar.. sannleikurinn rann upp
fyrir honum var ljóst að honum
var brugðið. En aö nokkrum dög-
um liönum var hann aftur orðinn
ákafur stuöningsmaöur nift-
eindasprengjunnar og var þá
farinn aö enduróma rök Banda-
rikjamanna fyrir notkun hanna i
Vestur-Þýskalandi.
Ægishjálmur
Bandaríkjamanna
Nú geta ástæður stjórnmála-
manna til þess aö fallast á ýtrustu
kröfur herforingja veriö margar,
m.a. tilhliörun viö hagsmuni
vopnaframleiðenda og atvinnu-
sjónarmið i tengslum viö her-
gagnaiðnaöinn. En vilja þeir bera
ábyrgö á þeirri framtiöarþróun
sem blasir viö og byggist á þvi aö
áriö tvö þúsund ætla Bandarikja-
menn sér greinilega aö bera ægis-
hjálm I kjarorkuvopnabúnaði yfir
öll riki heims? Styrkur þeirra
mun að mati Kláas De Vries vera
þá eins og nú nægilegur til þess aö
hræba liftóruna úr Sovétmönnum.
En þvi til viöbótar má gera ráö
fyrir aö himingeimurinn hafi áriö
2000 veriö hervæddur tii fulls og
ákvörðun um kjarnorkustriö
megi taka á nokkrum minútum
eða sekúndum.
Nú er viövörunartiminn fyrir
yfirvofandi kjarnorkuárás 20 til
30 minútur en allt sem gerist á
næstunni styttir þennan tima og
eykur möguleika á misskilningi
og gjöreyðingu. Sovétmenn lita á
þróunina i kjarnorkuvopnaiönaði
i Bandarlkjunum sem árásarógn-
un og hafa rétt fyrir sér aö vissu
leyti aö áliti hollenska þing-
mannsins. Bandarikjamenn leit-
ast sifellt viö aö finna nýjar leiöir
til þess aö skapa óvissu og mögu-
leika til þess aö koma á óvart 1
hugsanlegu striði. Sú röksemd aö
taktisk kjarnorkuvopn I Vestur-
Evrópu séu sönnun þess aö
Bandarikjamenn ætli aö nota þau
til varnar þar er léttvæg miöað
viö þann tilgang þeirra að ógna
kjarna sovésku varnanna. Þau
eru einnig bein ógnun viö öryggi
Vestur-Evrópubúa þar sem tilvist
þeirra gerir Vestur-Evrópu aö æ
sennilegri vlgvelli I stórvelda-
átökum en verið hefur.
Upp með pólitíkina
Klaas De Vries heldur þvi fram
aö vinstri öflin i Vestur-Evrópu
þurfi aö heyja sér þekkingu i
öryggismálum, hafna forræöi
Bandarikjamanna i slökunarviö-
ræöum milli austurs- og vesturs,
notfæra sér sin eigin sambönd
austur á bóginn til þess aö koma
afvopnunarviöræöum á skriö, og
lita ekki eingöngu á öryggismálin
út frá herfræðilegu sjónarmiöi.
1 þessu sambandi bendir hann á
þá vakningu sem oröiö hefur i
Vestur-Evrópu I umræöum um
öryggismál, m.a. umræöur i
Hollandi og Vestur-Þýskalandi
um nifteindasprengjuna. Aö hans
mati er NATÓ fyrst og fremst
hernaöarleg stofnun sem ekki
hefur buröi til þess aö finna nýjar
leiöir til þess aö auka öryggi og
bæta samskipti Austur- og Vest-
ur-Evrópu. Þar þurfi önnur viö-
horf en hótanir um gjöreyöingu
og styrkleikametingur aö koma
til sögunnar. I staöinn fyrir aö
láta vopnin tala þurfi pólitiskt
öryggismálastarf.
Pentagon ræður för
Hollenski þingmaöurinn heldur
þvi fram aö Bandarikjamenn hafi
ætiö gefiö forskriftina aö kjarn-
orkuvopnastefnu NATó. Og
stefnu Bandarikjanna á þessu
sviöi hafi herstjórnin I Pentagon
ætiö mótaö. Bandarískir stjórn-
Framhald á blaðsiöu 22
Bandariskur kjarnorkukaf-
bátur: Fram til þessa hafa
Vesturlandabúar lokað aug-
unum fyrir hervæöingu eigin
rikja, en augu manna eru aö
opnast fyrir þvi aö þaö eru
Bandarikin sem knýja
vopnakapphlaupið hring
eftir hring.
Sovéskir kjarnorkukafbát-
ar: Hættuna af 6 sovéskum
kafbátum I Eystrasalti verö-
ur aö meta I ljósi þeirrar
staöreyndar aö úti i geimn-
um er veriö aö reyna gerfi-
hnattaspiiia og aö stórveidin
geta eytt mannkyni 100 sinn-
um meö strategiskum
kjarnorkuvopnaeidflaugum
sinum.
Kratar og aörir vinstri menn
I Evrópu þurfa aö koma sér
saman um valkost I öryggis-
málastefnu og hafna forræöi
Bandarikjantanna I evrópsk-
um öryggismálum, og þeirri
stefnu sem NATO hefur
tekiö upp I kjarnorkuvopna-
viöbúnaöi aö forskrift Penta-
gon, segir hollenski þing-
maöurinn Kiaas De Vries.
Almenningi stendur ógn af stefnu NA TÓ
og Pentagon í kjarnorkuvopnaviðbúnaði
Viö vitum einfaldlega ekki nógu