Dagblaðið - 29.04.1977, Side 11

DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 29. APRlL 1977.
11
Sinfóníuhljómsveit íslands:
„Hræðsla" við nútímaverk
Sinfóníuhljómsveit íslands, 14. tónlaikar í
Tónlist
JON KRISTINN
CORTES
Háskólabíói 21.04. ‘77.
Efnisskrá:
Þorkell Sigurbjömsson: RÍMA
Ludwig van Beethoven: Píanókonsert nr. 3.
Samuel Jones: Let Us Now Praiso Famous
Men
AJexander Borodin: Polovsítskir dansar úr
óp. Igorfursti.
Stjórnandi: Samuol Jones
Einleikari: John Ull.
Enn einu sinni kemur í ljós
þessi dæmalausa „hræósla
íslenskra tónleikagesta vió það
sem almennt kallast nútíma-
verk. Ég man ekki eftir mörg-
um tónleikum, þar sem flutt
hefur verið nútímaverk, og þá
sérstaklega íslenskt, þar sem
ekki hefur vantaö svo og svo
marga fasta tónleikagesti. Var
leitt að sjá hve þunnskipaðir
bekkirnir voru sl. fimmtudags-
kvöld, því bæði verkin eru
skemmtileg og verk Þorkels oft
á tíðum ljúft í eyra.
RÍMA er mun hefðbundnari
tónsmíð en fyrri hljómsveitar-
verk Þorkels, auðveldara aö
átta sig á forminu, en það
hjálpar til að hafa ánægju af
hverju verki ef svo er, og
,,prógrammering“ tónskáldsins
í efnisskrá gerði verkið enn
skemmtilegra áheyrnar.
„Let us Now Praise Famous
Men“ eftir stjórnandann,
Samuel Jones, var samið í
tilefni 200 ára byggðar í
Shenandoahdalnum vestur í
Bandaríkjunum. Það er af allt
öðrum toga spunnið en RlMA
Þorkels, myndrikt sem kvik-
myndamúsík og dálítið lang-
dregið. Það er oft á tíðum
hljómfagurt og innskot hins
ágæta flautukvartetts, sem var
staðsettur á aftasta bekk
Háskólabíós og Marteinn Hung-
er stjörnaði af sinni aikunnu
kunnáttusemi, féiiu eðlilega
inn í verkið, þoit sum væru
stutt.
John Lill, einleikarinn frá
Englandi, hafði 3. píanókonsert
Beethovens aiveg á valdi sínu.
Það er ekki oft sem manni
finnst einleikarinn vera eins
samofinn því verki, sem hann
leikur eins og hann var. Túlkun
hans, sérstaklega í upphafi
annars kafla, náði slíkum
tökum á áheyrendum að heyra
hefði mátt saumnál detta. Var
allur leikur hans snilldarlegur í
þeim þætti sem og öðrum. En
stundum var eins og þetta væri
of auðvelt og verður ánægja
listamanns ekki minni við það
að glima við of létt viðfangs-
efni?
Polovsítsku dansarnir eftir
Borodin eru mjög skemmtileg
og fjörug tónsmíð. Dansarnir
eru úr óperunni Igor fursti sem
Borodin tókst ekki að ljúka við
fyrir dauða sinn 1887. Þeir eru
þrungnir eldmóði og fjöri og
tókst Sinfóníuhljómsveit vel
upp.
Samuel Jones er góður og
nákvæmur stjórnandi. Varsér-
staklega gaman að fylgjast með
því hvernig hann mótaði
hendingar með handa- og
líkamshreyfingum, voru allar
þessar hreyfingar skýrar og
ieinilegar og hann er einn af
fáum stjórnendum, sem hefur
skipt sér að einhverju marki af
kontrabössunum, en eins og
þeir vita sem hafa lagt sig eftir
því að hugsa um jafnvægi
hljómsveitarinnar, þá heyrist
oft lítið í þeim. Sinfóníuhljóm-
sveit Islands lék vel á þessum
tónleikum, öll verkin fengu
góða ,,meðferð“.
Senn líður að lokum þessa
starfsárs S.I. og vona ég að
aðsókn verði betri að þeim
tónleikum sem eftir eru.
Maðurinn gegn bákninu
— Réttlæti og ranglæti
Einn bllskúr til eða frá
skiptir ekki sköpum í sam-
félaginu — skyldi maður ætla.
Bílskúr er ekki Krafla, ekki
þörungavinnsla. I einum lög-
brotnum bílskúr er í sjálfu sér
ekki verið að eyða milljörðum
af almannaverðmætum. Þannig
séð er bílskúr kannske ekki
stórmál.
Yfirlitsgrein þeirra hjóna,
Bjarna Jónssonar, læknis og
Þóru Árnadóttur, sem kom í
Morgunblaðinu fyrir rúmri
viku, var samt ótrúleg iýsing á
viðureign manns og bákns og
lýsti nánast ótrúlegri niður-
stöðu. Mál þetta, sem fjallar
um byggingu bílskúrs í Gnita-
nesi við Skerjafjörð í Reykja-
vík, valdníðslu í leyfisveiting-
um og, að því er bezt verður
séð, beinlínis rangar niður-
stöður Hæstaréttar, lýsir því, að
þegar maðurinn stendur and-
spænis bákni, sem er ráðið að
hafa rétt hans að engu, þá
ræður báknið á meðan
einstaklingurinn verður að lúta
i lægra haldi. Það virðist vera
einföld niðurstaða þessa.
Mál Bjarna Jónssonar og
Þóru Árnadóttur eru ekkert
einsdæmi i samfélaginu. Tugir
eða hundruð einstaklinga hafa
átt í málum sem eru eðlislík
þessu. Stundum skilur fólk
ekki refilstigu réttarfarsins og
verður þess vegna undir.
Stundum gefst venjulegt fólk
upp vegna þess hvern óratíma
slík mál taka. Venjulegur borg-
ari getur ekki staðið í því að
leita réttar síns, hversu augljós
sem hann kann að vera. Og ef
um skaðabætur er að ræða, þá
rýrast þær 1 verðbólgu, þannig
að sá seki græðir á seinvirku
réttarfari. Og auðvitað gerist
það lfka, að margt fólk sem
troðið hefur verið á fær mál sín
á heilann, sem kallað er, gerir
þau að aðalatriðum og allt
annað að aukaatriðum, og tekst
þess vegna ekki að vekja áhuga
annarra sem skyldi.
Gömul saga og ný
En ef réttlæti er takmark i
sjálfu sér og ef það er takmark í
sjálfu sér að réttarkerfi með
siðmenntaðri þjóð sé þannig úr
garði gert að það verndi sak-
lausa og láti seka gjalda fyrir
verk sfn, þá er upplýsinga-
miðlun af því tagi, sem fram
kom I grein Bjarna Jónssonar
og Þóru Árnadóttur óendan-
lega mikils virði. Á meðan við
búum við oft á tíðum óvirkt
dómskerfi —og stundum verra
en það — og við lítilssiglda stétt
lögfræðinga, þar sem klækir
skipa hásæti en siðferði virðist
að mestu hafa verið úthýst, þá
er vissulega mikils virði að
upplýstir borgarar kynni mál
sín sjálfir með þessum hætti.
Það er steinn í þá vörðu rétt-
lætis, sem hafið er að hlaða og
hlýtur að rísa stór á næstu
árum.
Kjarninn í sögu Bjarna Jóns-
sonar og Þóru Árnadóttur
sýndist mér ekki fyrst og
fremst sá hve langan tíma mál
þeirra hefur tekið.- Það er
gömul saga og ný. Ekki heldur
það, að augljóslega hafa verið
teknar rangar ákvarðanir í
embættiskerfinu og á neðri
stigum dómskerfisins. Það er
líka gömul saga og ný. Hitt er
nýstárlegra, og kannske mest
áhyggjuefni, að Hæstiréttur
tekur ákvörðun, sem að mati
allra þeirra sem kynna sér
málavöxtu, hlýtur að vera röng.
Hæstiréttur fellir rangan dóm,
og það hlýtur að vera erfitt að
líða.
Þegar til að mynda í þessum
dálkum hefur verið fjallað um
morkið dómskerfi, sem vissu-
lega hefur oft verið gert, hefur
annars vegar verið sagt frá
dæmum, sem eðlilegt var að
staldra við. Hins vegar hefur
verið staldrað við innbyggða
valdhlýðni í kerfinu, sem hefur
á stundum snúizt í algera rang-
hverfu sína og yfirhylmingu
með hvers konar botnlausri
spillingu og valdníðslu. Þar
hefur sérstaklega verið vikið að
embætti ríkissaksóknara, sem
mér þykir ljóst að gersamlega
hefur brugðizt hlutverki sfnu,
frumkvæðisleysi saksóknara
hefur sömuleiðis beinlínis
snúizt í hvers kyns yfir-
hylmingu. I málum Bjarna
Jónssonar og Þóru Árnadóttur
er það þó ekki rfkissaksóknari
sem bregzt, heldur Hæstiréttur.
Og það hlýtur sérhverjum hugs-
andi manni að þykja óhugnan-
legt.
Það hefur stundum verið
sagt, að blöð, fólk, eigi ekki að
fella dóma. Það geri dóm-
stólarnir. Sem auðvitað er rétt
almenn regla. En æði fljótlega
verður þetta tamt á tungu
kerfiskalla og alls kyns annarra
möppudýra. Þegar ástand
verður óbærilegt, þegar rangir
dómar falla trekk f trekk, þá
hlýtur þessi almenna regla
jafnframt að breytast, missa
gildi sitt. En hvaó geta borgar-
arnir gert? Hver er réttur
þeirra og hverjir eru möguleik-
ar þeirra?
Stétt lögfrœðinga
Allsherjarumságnir um heil-
ar starfsstéttir hljóta að verða
sleggjudómar. Enda skárra
væri það. Engu að siður hlýtur
það að vera hugsandi mönnum
nokkurt áhyggjuefni hve lög-
fræðin>.'ustéttin hér — með
nokkrum virðingarverðum
undaiitekningum 'ússulega
— er lágkúruleg.
Islenzk lögfræðingastétt er
lágkúruleg meðal annars vegna
þess að þegar það gerist að
borgarar eins og Bjarni Jóns-
son og Þóra Árnadóttir rita vel
gerða og rökstudda blaðagrein,
þar sem sýnt er fram á að
Hæstiréttur hefur fellt rangan
dóm, þá mætti gera ráð fyrir að
slfkt yrði lögfræðingum
áhyggjuefni. Að lögfræðingar
rituðu greinar f blöð, eða létu á
öðrum vettvangi í ljósi
áhyggjur sínar. Það er alvarlegt
mál, þegar Hæstiréttur verður
sér til skammar. Á undanförn-
um misserum hefur jafnframt
æ ofan í æ verið ástæða fyrir
lögfræðinga til þess að taka
opinberan þátt í umræðu um
niðurlægingu dómsvaldsins. En
slíkt hefur varla eða ekki gerzt.
tslenzkir lögfræðin'gar virðast
hafa meiri áhyggjur af launum
sinum en grundvallaratriðum
réttarfarsins.Þar hefur einhver
innri þróttur brugðizt. Og sem
áður mun sennilega enginn lög-
fræðingur láta í ljósi álit sitt á
þessum dómi Hæstaréttar.
Slíkt er nánast ábyrgðarhlutur.
Á þessu kunna að vera
skýringar. Þótt fslenzkir.
lögfræðingar séu efalítið flestir
góðir menn og gegnir eins og
gengur, þá er menntun þeirra
áfátt. Þeir eru allir aldir upp á
nokkrum fermetrum vestur á
melum í Reykjavík og hafa
notið tilsagnar örfárra kennara.
Þar virðist þeim umfram allt
vera innrætt valdhlýðni, það að
bera virðingu fyrir stofnunum
samfélagsins, lögum þess og
leikreglum. Þetta virðist vera
fhaldssamt andrúmsloft. Laga-
deild Háskóla Islands hefur
þess vegna þvf miður orðið kar-
töflugarður kerfislægrar
hugsunar.
Þegar það svo verður snar
þáttur f uppeldinu að
refilstigur lagakrókanna skipa
hærri sess en grundvallarhug-
tökin um rétt og rangt, þá er
ekki von á góðu. Og þegar enn
fremur við bætist að í vaxandi
mæli leggja lögfræðingar fynr
Kjallari á
föstudegn
Vilmundur Gylfason
sig fasteignasölu og önnur við-
skipti, verða snarir þátt-
takendur í gróðabrallinu, þá
verður hinum virðingarverðari
þáttum lögspekinnar fljótlega
gleymt.
Þess vegna, sýnist mér, gerist
það ao ekki einn einasti
lögfræðingur fslenzkur lætur í
ljósi áhyggjur þótt Hæstiréttur
sannanlega felli ranga dóma.
Þótt Hæstiréttur smám saman
glati virðingu sinni. Þótt em-
bætti ríkissaksóknara hafi
orðið yfirhylmandi gagnvart
hvers konar valdniðslu f stjórn-
kerfinu. Þótt Sakadómur missi
sjónar á réttu og röngu í vald-
hlýðni sinni. Þetta ætti að vera
kjarni málsins, og þetta ætti
fólk að hugleiða. Því næst gætu
þeir verið farnir að byggja bíl-
skúra inni á stofugólfi hjá þér,
lesafi góður.
Hœstiréttur
En lögfræðingarnir hafa ekki
áhyggjur. Við lestur greinar
Bjarna Jónssonar og ÞóruÁrna-
dóttur hljóta vel meinandi les-
endur hins vegar að leiða hug-
ann að því, hvers vegna Hæsti-
réttur hafi fellt þennan dóm.
Ein skýringin gæti verið sú að
rétturinn óttist að ef þau 'hjón
hefðu unnið málið, þá kynnu ao
rfsa upp tugir svipaðra mála
annars staðar.þar sem leik-
reglur hafa verið brotnar. Og
rétturinn, valdhlýðinn og
auðsveipur, vill forðast slfkt.
Til þess að firra kerfið vand-
ræðum, gerir ekkert til þótt
troðið sé á nokkrum borgurum.
Sem blaðamaður veit ég að
mál Bjarna Jónssonar og Þóru
Árnadóttur er ekkert eins-
dæmi. Fjöldi fólks telur sig
hafa verið beitt eðlisliku órétti
— og jafnfrámt vantreystir það
dómskerfinu — jafnvel sjálfum
Hæstarétti — til þess að
leiðrétta þessi mál.
Við viljum að Hæstiréttur sé
hafinn yfir tortryggni. Það er
hann hins vegar ekki eftir slfk-
an dóm. Og fleiri borgarar ættu
adsegjasögu sfna af viðskiptum
sfnum við valdið. Slíkt á með
öðru að vera hlutverk fjöl-
miðla. Slík upplýsing hlýtur að
vera til góðs. Einhvern tfmann
hlýtur þessu að linna.
Bjarni
Jónsson
<>g
Þóra
Árnadóttir:
Hæstiréttur Islands
Sakadómur Reykjavíkur
og fólkið 1 landinu
Inngangur
Nú á sjöunda ár hafa staðið yfir
málafcrli ut af byggingu bllskurs
viðGnitanes 10 i Rcykjavik.
Byrjaði þetta mál þann veg. að
við bentum borgaryfirvðldum á.
að byKKingarnefnd Reykjavikur
hcfðu verið mislagðar hendur er
hún leyfði byggmgu skúrsins
Hann vaeri of hár. of stór. miklum
mun of langur og rangt staðsctl-
ur. ef miðað væri við byggingar-
samþykkt Reykjavikur og skipu-
lagsuppdrátt af' hverfinu. Voru
það hófleg tilmaeli okkar. að þcssi
mistok yrðu leiðrétt. mistök sem
lágu i augum uppi. eru enn sjáan-
leg hverjum þeim. sem skoða vill
og munu standa traustur bauta-
steinn byggmgarnefndar
Reykjavikur um ókomna tima
Bráðlega tók þctla mál aðra
vendingu. Það varð ckki lcngur
ósk elns borgara lil yfirvalda
bæjarfélagsins um að leiðrétla
„Bifreiðageymsla skal að jafn-
aði vcra i húsinu Leyfilegt cr
þó að staðsetja hana við hús.
eða fram úr þvi. þar sem svo er
sýnt á mæliblaði "
Fylgja bilskúrar i hverfinu
þessari reglu. að vera áfastir við
húsið ulan þessi eini, en hann er i
2.40 m. fjarlægð frá húsinu
Hafðl þá byggingarnefnd
Reykjavikur brotið flestar ef ekki
allar reglur um byggingu bilskúra
I hverfinu, þegar hún veilti leyfi
fyrirþessari bifreiðageymslu
Nu eru byggingarleyfi. sem
byggingarnefnd veitir „að jafn-
aði" fullgild. en þó gerir bygging-
arsamþykkt ráð fynr að svo þurfi
ckki að vera i bllum tilvikum. I
14 gr samþykktannnar segir.
„Byggingarleyfi gctur ekki
veill heimild til framkvæmda.
scm kunna að fara ( bág vid
ófrávlkjanlcgar reglur bygg
mgarsamþykktar cða annarra
samþykkla og rcglugcrða cða
cf ( Ijós kcmur. að lcyfi fcr I
bág við rclt annarra "
endann á þessu máli. þvl úr-
skurður ráðherra er endanlrg-
ur og óáfrýjanlrgur. Væn
sama hvermg hann yrði. þar
yrðu málalok Hðfuni við og
ekki fram á þennan dag skilið
hvað vakti fyrir borgaryfir-
vðldum að benda okkur á að fá
úrskurð ráðherra úr þvi þau
voru ráðin I þvi að sinna hon-
um þvl aðeins að hann gengi
þcim I vil
Að fenginm kæru okkar Irit-
aði félagsmálaráðherra um-
sagnar skipulagsstjóra rlkisins
eins og honum bar að logum
Umsðgmn er I tvennu lagi.
dags. 9 og 13. dcs 1971. Of langt
mál er að rekja álitsgerðina hér,
en örfáar tilvitnanir grta gefið af
henni dálitla mynd:
„Miðað við þessar aðstæður má
tclja það andstætl venjum
byggingarncfndar að leyfa
þarna hærri og stærri bilskúr
cn hámarksákvæði byggingar-
samþykktar srgir til um. þar
sem slikt var nganda hússins
um skal lokið innan sex mán-
aða frá dagsetningu þessa úr-
skurðar að telja."
Undir úrskurðinn skrifuðu
Hannibal Valdimarsson. félags-
málaráðherra og Hallgrimur Dal-
berg Var þessi úrskurður sendur
byggingarnefnd Reykjavlkur
samdægurs
Var nú kominn sá úrskurður.
sem borgaryfirvðld hðfðu bent
okkur á að leita eftir. Skyldi maö-
ur þá halda að málinu hefði verið
lokið, að yfirvðld borgarinnar
hefðu flýtt sér að fylgja fram
þeim úrskurði, sem þau hðfðu
sjálf óskað eftir. En það fór annan
veg. honum var ekki sinnl Var
það þvi furðulegra. sem vitað var
að úrskurður ráðherra var að lög-
um fullnaðarúrskuróur og varð
ekki áfrýjað.
Eftir að byggingarnefnd hafði
borist úrskurður rádherra. átti
Vlsir viðtal við Pál Lindal og hef-
ur eftir honum:
„Hcyra má ég erkibiskups boð-
skap. en ráðinn er ég að hafa
þelrra beggja er falluaðarár
Enn má geta þesa, að núveraadi
félagsmálaráðherra. dr. Gunnar
Thoroddsen kvað upp úrskurð
1975, sem ónýtti gerðir byggingar-
nefndar Reykjavikur I Klepps-
holti og fylgdi byggingarnefnd
þcim úrskurði. Hlýlur þá sú
spurning að vakna hvort ðnnur
Iðg gildi inni við Sund en vestur
við Skerjafjðrð eða hvorl ekki er
sama hver á I hlut.
Nú liðu svo ellefu mánuðir að
ekkert gerðist.
Fyrirmæli ráð-
herra til yfir-
sakadómara, að
úrskurði hans
verði framfylgt
• ijiiiiiititmuirtiiuu
ílMUIi
mut
il jy. Lll r'. J/