Dagblaðið - 24.07.1981, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 24. JÚLÍ1981.
11
Eldflaug NATÓ af gerdinni Pershing
1 A.
Sovétmenn hafa beint SS-20 eldflaugum sínum að Evrópu í auknum mæli.
Willy Brandt fyrrum kanslari V-Þýzkalands og Bresnéff ræðast við. Brandt kom
með þau skilaboð frá Bresnéf að Sovétmenn litlu hugmyndirnar um kjarnorku-
vopnalaus svæði á Norðurlöndum vinsamlegum augum og að Bresnéf væri reiðu-
búinn að ræða nánar við stjórnmálamenn á Norðurlöndum um hugsanlega slökun
Sovétmanna, þ.e. að friðlýsa ákveðin svæði í Sovétríkjunum — jafnvel Kóla-
skagann og Eystrasaltssvæðið.
verið jafn neikvæð og raun ber vitni.
Það sé skylda ríkisstjórnarinnar að fá
nánari skýringu hjá Sovétmönnum á
hugmyndum þeirra hvað sem
Bandaríkjastjórn er á móti siikum
viðræðum.
Knut Frydenlund sagði f viðtaii við
Arbeiderbladet að ríkisstjórnin
muni halda áfram viðræðum um
málið. Hann hittir utanríkisráðherra
Hollands um helgina, og í lok næstu
viku mun hann ræða við Carrington,
utanríkisráðherra Breta.
Gro Harlem Brundtland, forsætis-
ráðherra Noregs, er nú á fundi í Bonn
með fremstu leiðtogum sósialdemó-
krata í Vestur-Evrópu og þar er
aðalumræðuefnið samskipti austurs
og vesturs; þar með hugmyndin um
kjarnorkuvopnalaust svæði á
Norðurlöndum.
Reiulf Steen vill
ísland með
í lokin er rétt að geta þess að í
blaði, sem samtökin NEI TIL
ATOMVÁPEN gáfu út nýlega, er
viðtal við Reiulf Steen, formann',
norsku utanríkismálanefndarinnar,
og segir hann bar á einum stað:
,,. . . Kjarnorkuvopnalaust svæði
verður að ná til allra Norðurland-
anna — Danmerkur, Noregs,
íslands, Svíþjóðar og Finnlands.”
— Er raunsætt að halda aðísland
geti verið með innan ramma slíks
samnings?
— Ég lít á ísland sem hluta af
Norðurlöndunum. En við getum ekki
vænst þess að þetta geti gerst allt í
einu, þágerist ekkert í málinu. . . .”
sitt af mörkum til að draga úr spenn-
unni milli stórveldanna.
Heppilegt
kosningamál?
Þar sem norskur almenningur er
vel upplýstur um stjórnmál og utan-
ríkismál töldu margir innan Verka-
mannaflokksins að einörð afstaða í
þessum málum myndi létta róðurinn í
kosningabaráttunni, einkum þar sem
margir fylgjendur miðflokkanna eru
friðarsinnar.
Það vakti því mikla athygli hér
þegar Willy Brandt fyrrum kanslari
V-Þýskalands kom frá Moskvu með
þau skilaboð að Sovétmenn litu
þessar hugmyndir vinsamlegum
augum, og Bresnéf væri reiðubúinn
að ræða nánar við stjórnmálamenn á
Norðurlöndum um hugsanlega slök-
un Sovétmanna, þ.e. að friðlýsa
ákveðin svæði í Sovétríkjunum —
jafnvel Kóla-skagann og Eystrasalts-
svæðið.
„Risastór, rómantísk
sápubóla"
Þessi ferð, og skilaboðin frá Bres-
néf hefur komið eitthvað illa við
Helmut Schmidt kanslara, sem lét
hafa eftir sér fyrir nokkrum dögum
að allt tal um kjarnorkuvopnalaust
svæði á Norðurlöndum (þ.e. samn-
ingsbundið) sé „risastór, rómantísk
sápubóla”.
Snúum okkur þá aftur að Noregi
og hvað skoöanakannanir gefa í skyn
um vilja almennings hér:
• Skoðanakönnun gerð 1980 benti
til að 63.4% þjóðarinnar væri á
móti þvi að NATO kæmi fyrir
kjarnorkuvopnum á norsku yfir-
ráðasvæði á striðstimum — 9.8%
kvaðst þvi fyígjandi.
• Skoðanakönnun gerð 1979 benti til
að 44% þjóðarinnar værí á móti
því að NATO endurnýjaði kjarn-
orkustyrk sinn i Evrópu, en 38%
voru þvi fylgjandi.
• Skoðanakönnun sem gerð var i ár
bendir til að 44% séu þeirrar skoð-
unar að samningur um kjarnorku-
vopnafritt svæði á Norðurlöndum
myndi minnka hættu á að gerð
yrði árás á Noreg — 38% taldi að
hættan myndi aukast við slíkan
samning.
Mikil andstaða
íHollandi
Mikil hreyfing er nú meðal and-
stöðuhópa gegn kjarnorkuvopnum í
Vestur-Evrópu og má minna þar á
Friðargönguna sem hófst í Kaup-
mannahöfn 21. júní og endar í París
9. ágúst. Andstaðan er einna mest í
Hollandi og er jafnvel talið að holl-
enska ríkisstjórnin leggist gegn
óskum NATO um staðsetningu
Pershing eldflauganna í Evrópu.
Ráðherranefnd NATO á að taka
endanlega ákvörðun um eldflaug-
arnar á fundi í Brussel dagana 7.—
11. desember, en kvöldið fyrir fund-
inn munu friðarsamtökin í V-Evrópu
hefja,,Opnaráðstefnu” íBrussel.
Ekki er alveg ljóst hvort Verka-
mannaflokkurinn norski muni vinna
kjósendur á þessu máli, þar sem
Hægri flokkurinn hefur ráðist harka-
lega gegn framámönnum Verka-
mannaflokksins fyrir málsmeðferð-
ina og falla óvenjulega hvöss orð á
norskan mælikvarða i þessu máli.
Dagbladet segir i leiðara í dag, 16.
júlí, að norska rfkisstjórnin megi
ekki láta sér fallast hendur, þó að
viðbrögð Bandarikjamanna hafi
landsins. Prestastefnur og kirkjuþing
hafa sent frá sér ítarlegar ályktanir og
biskupar hafa sent erindisbréf til
kirkjudeilda til að útskýra stefnu-
grundvöilinn í baráttunni gegn kjarn-
orkuhervæðingunni.
Hollenskar kirkjur hafa ekki látið
staðar numið við baráttuna heima
fyrir. Þær hafa tekið höndum saman
við þýskar kirkjur og beita sér nú
fyrir samstarfi kirkjudeilda í hinum
smáu ríkjum Evrópu, einkum kirkju-
deilda í hinum smærri Nató-löndum.
Lútherska kirkjan: For-
ystuafl gegn kjarn-
orkuhervœðingunni
Þótt ólíkar kristnar kirkjur taki
þátt í þessari baráttu, er ljóst að
lútherskar kirkjur, systurkirkjur
íslensku þjóðkirkjunnar, eru sterk-
asta kristna aflið í hinni nýju
evrópsku friðarhreyfingu. Þessi
lútherska forysta kemur skýrt fram í
Vestur-Þýskalandi f síðasta mánuði,
17.—21. júní, voru skipulagðir sér-
stakir kirkjudagar í Hamborg. Aðal-
umræðuefnið voru afvopnunarmál
og baráttan gegn bandarískum kjarn-
orkuvopnum i Evrópu. Meginfundur
þessara kirkjudaga varð að stærstu
fjöldasamkomu f þágu friðarins sem
haldin hefur verið í Evrópu á síðast-
liðnum áratugum. Yfir 100.000 þátt-
takendur. öll helstu fréttablöð heims
fluttu ítarlegar frásagnir af fundin-
um. Kanslari Vestur-Þýskalands,
Helmut Schmidt, og varnarmálaráð-
herrann heimsóttu kirkjudagana í
Hamborg og þar fóru fram sérstakar
viðræður milli ráðherranna og full-
trúa þess fjölda sem tók þátt í
afvopnunaraðgerðum kirkjudag-
anna. Þessum viðræðufundi var
sjónvarpað um allt Þýskaland og
varð orðræða kanslarans og hinna
kristnu leiðtoga tilefni til mikilla
blaðaskrifa og frekari umræðna.
í málflutningi lútherskra kirkju-
leiðtoga kemur fram að eðli
kristinnar trúar og samsvörun við
fagnaðarerindi Krists og kenningar
Kjallarinn
Ólafur Ragnar
Grímsson
um upprisu og dauða knýja kristna
menn og kirkjuna sem stofnun til að
taka upp öfluga baráttu gegn þeim
áróðri hernaðarmaskínunnar að
„frekari kjarnorkuvígbúnaður sé
nauðsynlegur sem svar við spennunni
í alþjóðamálum.”
Hinir lúthersku leiðtogar árétta að
saga mannkynsins og eðli vig-
búnaðarins feli óhjákvæmilega i sér
að verði haldið áfram á braut kjarn-
orkuvígbúnaðar hljóti óhjákvæmi-
lega að koma að því að hin óhugnan-
legu tortímingarvopn verði notuð og
hundruðum milljóna saklausra
borgara verði útrýmt á fáeinum
klukkustundum — stórborgum
Evrópu verði hundruðum saman á
svipstundu breytt í kjarnorkukirkju-
garð þar sem öllu lífi verði tortímt
líkt og í Hiroshima og Nagasaki.
Samkvæmt núgildandi hernaðar-
áætlunum stefna risaveldin að því
að geta háð kjarnorkustrið sem
bundið yrði við Evrópu eingöngu.
Bandaríkin vilja staðsetja hinar nýju
eldflaugar fjarri eigin ströndum en
dreifa þeim um þéttbýlustu svæðin á
meginlandi Evrópu. Með fram-
kvæmd slíkra eldfiaugaáætlana «r
beinlinis reiknað á kaldrifjaðan hátt
með þeim möguleika að Evrópa
verði kjarnorkukirkjugarður
framtiðarinnar.
Pax Christi
Þótt lúthersku kirkjurnar á mót-
mælendasvæðunum í norðurhluta
Evrópu hafi tekið forystu í þessari
baráttu, hafa kaþólskir söfnuðir ekki
legið á liði sinu. Sérstök kaþólsk
friðarhreyfing, Pax Christi, hefur
látið æ meira að sér kveða á síðustu
mánuðum. Þessi hreyfing hefur til-
kynnt að nú beri kaþólsku kirkjunni
að taka upp allsherjar fordæmingu á
kjarnorkuvopnum sem hugsanlegum
„varnartækjum”. Áður hafi
kaþólska kirkjan harðlega gagnrýnt
notkun kjarnorkuvopna, en nýjustu
þróunarstig kjarnorkuhervæðingar-
innar geri það óhjákvæmilegt að
kirkjan taki nú upp baráttu fyrir
tafarlausri og alhliða kjarnorkuaf-
vopnun og afneiti í eitt skipti fyrir öll
villukenningum um „jákvæðar
varnarhliðar kjarnorkuvopna”.
Núverandi kjarnorkuforði sé oröinn
slíkur að hann hljóti fyrr eða síðar að
bjóða heim notkun vopnanna og þá
dugi engar varnir.
Pax Christi hreyfingin á megin-
landi Evrópu hefur tekið undir
nýlegar yfirlýsingar kaþólskra kirkna
í Bandaríkjunum og lagt fram
ítarlega gagnrýni á falskénningar
áróðursfulltrúa hernaðarmaskin-
unnar. Það er athyglisvert að hin ka-
þólska hreyfing og einnig forystusveit
lúthersku kirknanna hafa sótt rök-
semdaforða í hin tæknilegu rit her-
fræðiumræðunnar. Biskupar, prestar
og safnaðarfulltrúar lesa nú á gagn-
rýninn hátt timarit og bækur rann-
sóknastofnana í. herfræðum til að
geta stutt mál sitt nýjustu upplýsing-
um og fært ferskan fróðleiu ti!
safnaðanna við guðþjónustur,. á
kirkjukvöldum og á sérstökum
umræðufundum.
Þessi barátta kirkjunnar fyrir upp-
lýsingum um kjarnorkuvígbúnaðinn
kemur fram i mörgum myndum.
Lútherska þjóðkirkjan i Fintllandi
hefur t.d. falið rannsóknastofnun
sinni að helga sig fyrst og fremst
afvopnunar- og friðarrannsóknum á
næstu mánuðum. Trúarleiðtogar
hafa ákveðið að þekking á eðli víg-
búnaðarins sé prestum jafnnauðsyn-
leg og textaskýringar Biblíunnar.
Með þekkingu ætlar kirkjan að sigra
herforingjana og stríðsæsingamenn-
ina í umræðunum. Fagnaðarboð-
skapur Krists og fordæming á kjarn-
orkuvígbúnaðinum, sem risaveldin
vilja fyrst og fremst beina að smáríkj-
unum, eru sameiginlegir megin-
straumar í hinni daglegu predikun.
Samstaða
smáu ríkjanna
Þrýstingur á staðsetningu helvopn-
anna innan landamæra hinna smáu
ríkja í Evrópu hefur knúið hollenska
kirkjuráðið til að gera samstöðu
evrónskra smáríkja a.1' sérs'öku
stefnumáli.
Kirkjuráðið telur að brýna
nauðsyn beri til jiess að hin smáu ríki
innan Nató — Danmörk, Noregur,
ísland, Belgía, Holland og Luxem-
burg — taki höndum saman og neiti
þátttöku í áætlunum Bandaríkjanna
um uppbyggingu kjarnorkuvíg-
búnaðarins á meginlandi Evrópu og á
Norður-Atlantshafi. Þessi smáu
Natóríki eigi síðan að mynda sam-
stöðu með hlutlausum smáríkjum í
Evrópu, eins og Finnlandi, Svíþjóð
og Austurríki, og ná tengslum við hin
smærri ríki innan Varsjárbandalags-
ins. Þannig verði mynduð breiðfylk-
ing smárra ríkja i Evrópu — Nató-
rikja, Varsjárbandalagsríkja og hlut-
lausra rikja — sem nái samstöðu um
stöðvun kjarnorkuvígbúnaðarins í
álfunni. Þessi breiðfylking beiti sér
fyrir lögbindingu kjarnorkuvopna-
lausra svæða, bæði á Norðurlöndum
og á meginlandi Evrópu, og setji
fram sjálfstæðar kröfur í af-
vopnunarmálum sem risaveldin verði
að taka tillit til.
Krafan um samstöðu smáríkjanna
sýnir stjórnmálalegan þrótt og víð-
sýni kirkjuleiðtoganna. Hún er knúin
fram vegna óttans við þann
möguleika að risaveldin fórni fyrst
og fremst smáríkjunum í hugsanlegu
kjarnorkustríði í Evrópu. Þessi krafa
um samstöðu smáríkjanna á sérstakt
erindi til fslendinga og íslenskrar
kirkju.
Við erum friðarins þjóð. Við erum
smáriki. En við höfum flækst inn í
kjarnorkuvopnakerfi stórveldis.
íslensk kirkja getur því margt lært af
systurkirkjum sínum í Evrópu. Þeir
lærdómar gætu dugað kirkjunni hér
til virkrar þátttöku í umræðu um
örlög mannkynsins.
Ólafur Ragnar Grímsson
alþingismaður.
^ „Hvað dvelur íslensku kirkjuna? Mun
hún ganga í sveit lúthersku systurkirkn-
anna í öllum nágrannalöndum okkar og gera
baráttuna gegn kjarnorkuhervæðingunni
einnig að málefni íslenskra kirkjudeilda?”
7