Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1982, Blaðsíða 21

störfin var sérlega rómað og mikið rætt af almenningi, en
auðvitað hafði ég þá ekkert vit á að meta afrek þessara eða
annarra heiðursmanna. En þá var alda vakningar um rækt-
unarmál almenn.
Sléttun lands.
Þeir sem skráð hafa búnaðarsögu íslands láta þess getið, að
um aldir hafi búendur hlotið að berjast við túnþýfið og sér-
legir framtaksmenn hafi á flestum öldum leitast við að fækka
þúfum, bæði á túnum og engjum. Hitt er svo annað mál, að
varla hefur framtak á þessu sviði verið almennt, en með til-
skipuninni frá 1776 átti að koma skriði á athafnir við sléttun
og ræktun. Sú tilskipun mælti svo fyrir, að rista skyldi gras-
svörð hverrar þúfu og skera hann frá miðju, grafa síðan
moldina úr þúfunni og leggja grassvörðinn yfir aftur og dreifa
moldinni yfir landið.
Þetta var auðvitað seinvirk aðferð við sléttun lands enda
ekki við mikilvirkum athöfnum að búast af verkfæralausum
bændum, en þá voru handverkfærin páll og tréreka og varla
annað við hæfi til túnasléttunar. Hvort Svarfdælir hafa tekið
þátt í athöfnum samkvæmt hinni konunglegu tilskipun fara
engar sögur af. Hinu er ekki að leyna, að garðlög til vörslu um
tún og engjar hafa fyrr á öldum verið almenn í sveitinni ekki
síður en annarsstaðar. Það sönnuðu vallargarðarnir, sem nú
eru allir horfnir, þeir voru gerðir að jafnsléttu þegar túnin
voru stækkuð. Hinsvegar má enn víða sjá leifar af „sveitar-
lang“, sem án efa var vörslugarður um slægjulönd, gerður í
kerfaðri einingu bænda bæði austan ár og vestan, sennilega á
tímabilinu 1100-1400.
Hvort unnið var að túnasléttum í Svarfaðardal fyrr en
búnaðarfélag var stofnað er alveg óvíst, en þó má líklegt telja
að framtaksmenn hafi verið til meðal búenda, sem sýnt hafi
áhuga í verki á því sviði. Hitt er alveg víst, að eftir stofnun
búnaðarskólanna komst almenn hreyfing á hugi manna til
framtaks í ræktunarmálum. Búnaðarskólinn á Hólum var
stofnaður 1882. Jósef J. Björnsson, sem fyrstur var þar skóla-
stjóri, sagði mér, að þegar hann kom að Hólum hafi Svarf-
23