Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1982, Page 62

Við leit að söguminjum eru örnefnaskrár afar mikilvægt
hjálpargagn, og því hefur jafnan verið leitast við að afla sem
ýtarlegastra lista af því tagi frá Örnefnastofnun og víðar, fyrir
viðkomandi könnunarsvæði. I örnefnaskránum má líka oft
finna sögur sem skýra örnefnin eða tengjast þeim á einhvern
hátt. Reynt hefur verið að staðsetja örnefnin og merkja þau á
stækkaðar loftmyndir (1:10 þús.) eða kort. Oftast hefur þá
verið leitað til búenda jarðanna, eða annarra kunnugra
manna, til að leiðrétta þessi örnefnakort og leiðbeina um
söguminjakönnun. Örnefnafræði er því í rauninni einn þáttur
þessa verkefnis, og e.t.v. ekki sá lítilvægasti. Náttúruminjar,
söguminjar og örnefni eru hér þrenning sönn og ein, ef svo má
segja. Sameinuð mynda þau það „lifandi landslag“, sem
mætir okkur í hverri sveit, þar sem náttúran er auðguð af
anda hugsun og tilfinningum mannsins.
Skoðun og skráning söguminja er verkefni sem áhugasamir
leikmenn geta unnið álíka vel og sérfræðingar. Hver bóndi
ætti að huga að slíkum minjum á sinni jörð og leitast við að
gæta þeirra.
Mikið af slíkum minjum hefur farið forgörðum vegna
ræktunar og annarra framkvæmda á undanförnum áratug-
um, og sá skaði verður því miður ekki bættur. Okkur hefur hér
farið líkt og tröllunum, sem styttu sér stundir við að henda
fjöreggi sínu á milli sín, og urðu oft að gjalda þess með lífi
sínu.
Til þess eru mistökin að læra af þeim, og nú er vissulega
tími til kominn að breyta um stefnu. Enn eru margar fornar
tættur við lýði, sem mikilvægt er að vernda og varðveita, og
margur huldufólksbústaður sem varasamt er að raska. í
vændum eru ný þjóðminjalög þar sem líklega verður kveðið á
um einhvers konar verndun allra byggingarminja sem eru
eldri en 100 ára. Slík lög eru mikilvæg en ekki einhlít, nema til
komi almennur skilningur fólksins sem landið byggir, eink-
anlega þó þeirra sem eiga landið eða fara með umráð þess.
Þeir verða að gera sér grein fyrir hinni miklu ábyrgð sem þeir
bera í þessu efni, og þjóðfélagið felur þeim á hendur og treystir
þeim til. Því trausti mega þeir ekki bregðast.
64