Morgunblaðið - 19.09.2001, Qupperneq 30

UMRÆÐAN
30 MIÐVIKUDAGUR 19. SEPTEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
M
ótlæti sýnir hver
við erum í reynd.
Viðbrögð al-
mennings í New
York og víða ann-
ars staðar í Bandaríkjunum hafa
verið af ýmsu tagi en fyrst og
fremst einkennast þau af sam-
heldni og virðuleika í miðri sorg-
inni. Bandaríkjamenn sýna nú
margar af sínum bestu hliðum og
standast eldraunina betur en
svartsýnismenn höfðu spáð. Og
þeir hafa eignast nýjar hetjur
sem allar þjóðir gætu verið full-
sæmdar af, slökkviliðsmenn og
fleiri sem hafa hætt lífinu og sum-
ir fallið í rústum World Trade
Center. Ættjarðarástin vestra er
stundum áköf en í stóru og flóknu
landi er hún
hluti af líminu
sem tryggir
að samfélagið
klofni ekki í
andstæðar
einingar.
Einhver spyr vafalaust undr-
andi hvort þetta sé rétt lýsing.
Hvort ég gleymi bræðinni, slag-
orðunum, kröfunum um hefnd,
hatursfullu tali margra um stríð
gegn einhverjum, bara ein-
hverjum, og heimta sprengjukast
án þess að íhuga afleiðingarnar.
Þeirra sem vilja auga fyrir auga,
tönn fyrir tönn. Auðvitað ekki. En
hvar í heiminum hefðu ekki
heyrst slíkar raddir ef þúsundir
óvopnaðra borgara hefðu verið
myrtar með þessum hætti? Líti
nú hver í eigin barm.
Hryðjuverkamenn sem fórna
eigin lífi með svona skelfilegum
hætti og myrða í leiðinni saklaust
fólk hafa alltaf verið til einhvers
staðar á jörðinni. En það er nú-
tíminn, meðal annars auðveld
upplýsingaöflun og bættar sam-
göngur, sem gera þeim kleift að
láta til sín taka fjarri heimahög-
unum og myrða fleiri í einu vet-
fangi en áður var gerlegt. Þess
vegna getum við ekki útrýmt slík-
um verkum, aðeins reynt að
hamla gegn þeim eftir mætti, not-
að lagni og fortölur og vonað að
smám saman myndist almenn-
ingsálit í heiminum gegn þessari
grimmd. Vestrænar þjóðir urðu
fyrstar allra til að berjast gegn
þrælahaldi í heiminum. Það var
einu sinni talið sjálfsagt í öllum
menningarsamfélögum, nú leyfir
enginn sér að mæla því bót opin-
berlega þótt enn sé það til. Ein-
hvern tíma í fjarlægri framtíð
geta hryðjuverk fengið sama og
ótvíræða dóminn.
Fólska hermdarverkanna hefur
hingað til nær eingöngu bitnað á
borgurum fátækra ríkja í þriðja
heiminum. Síðastliðin ár hafa
meira en 100.000 manns fallið í
hryðjuverkum í Alsír, langflestir
þeirra óvopnaðir borgarar sem
oft hafa verið skornir á háls á
heimilum sínum, karlar, konur og
börn. Illvirkjarnir eru nafnlausir.
Nú er þessi þáttur í lífi hinna
snauðu kominn inn á gafl hjá öll-
um auðugum, vestrænum þjóðum
og það með hætti sem aldrei
gleymist. Ekki einu sinni við Ís-
lendingar getum huggað okkur
við að landfræðileg einangrun eigi
eftir að vernda okkur. Við erum
eins og Bandaríkjamenn hluti af
ríka og hættulega heiminum,
þeim sem ógnar gamla skipulag-
inu í mörgum löndum með vel-
megun, lýðræði og neysluhyggju.
Þannig lítur smáþjóðin friðsæla
út í augum þeirra sem í ofstæki
sínu gera alla þá að óvinum sem
eru á einhvern hátt öðruvísi en
þeim sjálfum líkar. Við erum ekki
friðhelg. Öryggi okkar og hag-
sæld byggist ekki á sérstöðu og
sjálfsþurftarbúskap heldur því að
eiga viðskipti við aðrar ríkar þjóð-
ir, selja þeim vöru og þjónustu,
starfa með þeim á sem flestum
sviðum.
Ef við neitum að vera með í
vestrænu samstarfi um viðbrögð
og varnir gegn hryðjuverkum
fáum við ekki rós í hnappagatið
frá þeim sem hata allt vestrænt.
Við yrðum að taka þátt í hryðju-
verkum með þeim til að verða fyr-
irgefið að vera yfirleitt til. Varn-
arleysi hérlendis og efldur við-
búnaður annars staðar á Vestur-
löndum gæti með tímanum gert
okkur að athyglisverðu skot-
marki, glufu sem yrði rannsökuð
vandlega í herbúðum illskunnar.
Vilja menn það?
Ofstækismenn sem myrða sak-
laust fólk eru sömu gerðar. Þeir
sádi-arabísku, norður-írsku,
basknesku og bandarísku finna
sök þar sem þeir vilja finna hana
og jafnvel hjá kornabörnum.
Morðóðir ofstækishópar múslima
eru ekkert verri en heldur ekkert
betri en aðrir slíkir og menn ættu
að forðast að tengja framferði
þeirra um of við gang heimsmála,
stöðu þjóða í tafli heimsmálanna,
réttlæti og óréttlæti. Hóparnir
eru ekki eðlilegt fyrirbæri neins
staðar. Þeir taka þátt í að svívirða
íslam og þjóðir arabaheimsins á
sama hátt og rasistalufsur á Vest-
urlöndum gera og hafa alltaf gert.
Þær reyna að fá okkur til að trúa
því að allir sem búa í löndum ísl-
ams séu ómennskar skepnur.
En þótt við afsökum ekki
hryðjuverk er í lagi að velta fyrir
sér jarðveginum sem þau koma
úr. Við getum íhugað hvort hægt
sé að breyta honum í von um að
erfiðara verði að fylla raðir
hermdarverkahópanna.
Varla þurfum við Íslendingar,
með viðkvæmar þjóðernistær,
langa umhugsun til að skilja
hvernig íhaldssömum og siða-
vöndum aröbum þykir að horfa
upp á spillta einræðisherrana í
flestum arabalöndum hunsa mörg
gömul gildi (og mannréttindi) en
taka upp vestræna neysluhætti og
sóa fé almennings. Og leyfa heið-
ingjunum að setja upp herstöðvar
við Þingvelli araba og íslams.
Eigum við að samþykkja allt
sem mönnum dettur í hug í Hvíta
húsinu? Ráðamenn Bandaríkj-
anna geta lent á villigötum og
orðið á slæm mistök við svo erf-
iðar aðstæður. Risi sem eiturkvik-
indi stingur í bakið bregst ekki
endilega skynsamlega við, hann
slær frá sér í fáti og getur þá slas-
að þá sem síst skyldi. En okkar
hlutverk hlýtur að vera að sann-
færa hann um að við stöndum
með honum en ekki andstæð-
ingnum. Þá er kannski von til að
sá sem stunginn var hlusti á skoð-
un okkar á því hvað sé rétt að
gera.
Hættuleg
einsemd
Við erum eins og Bandaríkjamenn
hluti af ríka og hættulega heiminum,
þeim sem ógnar gamla skipulaginu
í mörgum löndum með velmegun,
lýðræði og neysluhyggju.
VIÐHORF
Eftir Kristján
Jónsson
kjon@mbl.is
Í ÖLLU því fárviðri,
sem geisað hefur und-
anfarið, hefur enginn
talað um eitt hið mikil-
vægasta í þessu máli.
Hverjir eru þeir, sem
hafa hýst fjármuni
Osamas bin Ladens? Ef
rétt er, að hann sé millj-
arðamæringur hlýtur
hann að geyma fjár-
munina í banka eða
bönkum. Ekki geymir
hann alla þessa fjár-
muni undir koddanum í
Afganistan, einhvers
staðar eru þessi fjár-
munir geymdir og það-
an eru óhæfuverk hans
fjármögnuð. Líklegur
staður er Sviss, en auð-
vitað geta það verið
fleiri staðir, þótt það sé
ólíklegt. Það hlýtur að
verða krafa hins frjálsa
heims, að Sviss opni
banka sína, sem og önn-
ur lönd með banka-
leynd. Þeir hefðu í raun
átt að vera búnir að því
fyrir löngu. Ótal glæpa-
menn eiga þar skjól í
nafnleynd svissneskra
bankalaga. Krafa hins
frjálsa heims er að
hvergi verði skjól fyrir
illa fengið fé eða fyrir ill-
ræðismenn að eiga fjár-
muni til að nota til illverka; sannkallað
skálkaskjól. Stóra peningaþvottavélin
í Sviss verður að hætta og banka-
menn þar í landi verða að afla tekna
með öðrum og heiðarlegri hætti en
hingað til. Ísland getur gegnt hlut-
verki í þessu máli. Sviss og Ísland eru
meðlimir í EFTA. Ríkisstjórn Íslands
ætti að taka forystu í málinu, til þess
þarf ekki herlið, heldur vit.
Ótal glæpamenn
eiga þar skjól
Hreggviður
Jónsson
Höfundur er fyrrverandi
alþingismaður Sjálfstæðisflokksins.
Hryðjuverk
Er Sviss hýsill fyrir
fjármuni manna,
spyr Hreggviður
Jónsson, eins og
Osamas bin Ladens?
ÉG GLADDIST við
lestur langrar greinar
eftir Kristján Ragnars-
son, formann LÍÚ, í
Morgunblaðinu hinn 25.
ágúst sl. Hann vakti
verðskuldaða athygli á
viðtali sem Sæmundur
Guðvinsson, ritstjóri
Sjómannablaðsins Vík-
ings, átti við mig í byrj-
un maí sl. og birtist í
blaðinu tæpum mánuði
síðar.
Kristján klippti sam-
hengislausar setningar
úr þessu viðtali til birt-
ingar í grein sinni. Því
miður gera þær ekki
nægilega góða grein fyrir gæðum
þess. Ég hvet alla sem ekki hafa lesið
þetta viðtal, til að lesa það í heild.
Ég stend við hvert einasta orð sem
eftir mér er haft.
Viðtalið veitti ég eftir vandlega
umhugsun. Sá hvert stefndi með ráð
um þorskkvóta á þessu fiskveiðiári.
Aftur yrði þjóðin að sætta sig við
mikinn niðurskurð í þorskveiðum.
Allir botnfiskstofnar í sögulegu lág-
marki. Litlar líkur á að þeir stækki á
næstu árum.
Nöturlegur boðskapur. Sérstak-
lega til fólks í sjávarbyggðum þessa
lands þar sem færðar hafa verið gíf-
urlegar fórnir til að það kvótakerfi
sem er við lýði í dag fengi að festast í
sessi. Í trú á fyrirheit um stækkandi
fiskistofna, hagræðingu í útvegi og
velmegun. Vonbrigði og blákaldar
staðreyndir blasa við. Afkomutölur
útvegsfyrirtækja skelfilegar um
missera skeið. Mikilvægustu fiski-
stofnum virðist sömuleiðis hraka. Nú
berst á land aðeins um helmingur
þess botnfiskafla sem landað var ár-
lega áður en kvótakerfið var tekið
upp fyrir tæpum tuttugu árum. Þetta
og meira má lesa í uppgjörum fyr-
irtækjanna og nýjustu ársskýrslu
Hafrannsóknastofnunar.
Ég er þegn í þessu landi og hlýt að
hafa skyldur og réttindi á borð við
alla aðra. Hef að baki margra ára há-
skólanám erlendis á sviði sjávarút-
vegs. Menntaður fiskifræðingur með
mikla þekkingu á íslenskum sjávar-
útvegi og starfandi sem fréttamaður
með útvegsmál sem sérgrein.
Skylda mín og samviska, bæði sem
fréttamaður og þegn þessa lands sem
byggir velferð sína á útvegi, hlýtur að
leiða til að ég telji fréttnæmt að
greina frá staðreyndum sem vekja
spurningar um hvar þjóðin sé í raun
stödd í sjávarútvegi.
Persónulega efast ég stórlega um
að fólk geri sér almennt fulla grein
fyrir hvílík mistök virðast hafa verið
gerð í fyrirhugaðri uppbyggingu
þorskstofnsins. Sérfræðingar Hafró
segjast hafa ofmetið stærð hans.
Ekki bara í fyrra. Heldur síðustu
fjögur árin. Síðustu þrjú árin hefur
okkur árlega verið talin trú um að
þorskstofninn væri
miklu stærri en hann
var miðað við upplýs-
ingar í dag. Því hafa
þorskkvótar verið 40 til
50 prósentum of stórir.
Mjög hratt hefur geng-
ið á stofninn og mest á
stórþorskana. Þeir voru
í raun miklu færri en
fræðingar töldu þá vera
þegar þeir veittu sína
ráðgjöf. Samkvæmt
skýrslu Hafró hefur
þorskum tíu ára og
eldri nú fækkað um
helming á tveimur ár-
um. Eru nú innan við
milljón talsins. Jafn fáir
og þegar þorskstofninn var talinn í
sinni mestu lægð árið 1996. Við taka
árgangar fimm til sjö ára þorsks sem
eru mjög lélegir. Yngri árgangar
virðast í besta falli vera meðalstórir.
Enginn veit hvernig rætist úr þeim
í veiði. Vísbendingar eru um að þeir
verði ekki í takt við væntingar þá.
Það eru miklar líkur á að þorskkvótar
hér við land verði einhvers staðar á
bilinu 150 til 200 þúsund tonn næstu
árin.
Sem er sögulegt lágmark. Kannski
verða þeir enn minni.
Fólk verður bara að hafa mig af-
sakaðan þótt ég dragi þá ályktun í
viðtali utan vinnutíma að okkar
stjórnkerfi í fiskveiðum hljóti að vera
meingallað skrípi sem litlu hafi skil-
að. Ekki nóg með að það skili engum
árangri í uppbyggingu fiskistofna.
Hina svokölluðu hagræðingu sé
trauðla að finna í uppgjörum útvegs-
fyrirtækjanna. Það er líka gegnsýrt
af illdeilum og spillingu.
Ég hef sjálfur séð hluta þess sem
ég flokka undir spillingu í kvótakerf-
inu. Brottkast afla.
Hvorki Kristján Ragnarsson né
aðrir starfsmenn LÍÚ eru nokkru
sinni á sjó. Þó svo væri yrðu þeir ekki
vitni að því sem raunverulega getur
gerst í flotanum. Ég hef verið á sjó
nýverið. Séð dæmi um brottkastið.
Það er mér líka mjög til efs að þeir
á LÍÚ-kontórnum séu í sambandi við
óbreytta sjómenn. Skyldi nokkur
koma að máli við þá til að segja þeim
frá brottkasti og kvótasvindli? Ég
held ekki.
Margir sjómenn hafa haft sam-
band við mig á undanförnum miss-
erum. Þeir kynntu sig allir með fullu
nafni. Engin ástæða til að rengja þá.
Trúverðugir, bæði til orðs og æðis.
Allir eiga það sameiginlegt að sam-
viskan nagar þá. Hafa tekið þátt í
ótrúlegum sóðaskap. Fiski hefur ver-
ið hent í stórum stíl, reglur um veið-
arfæri þverbrotnar og fiski svindlað
óskráðum í land. En Ísland er lítið
þjóðfélag. Sá sem stígur fram og seg-
ir frá því að hafa tekið þátt í einhverju
misjöfnu hættir á að verða settur á
svartan lista varðandi skiprúm og
aðra atvinnu í framtíðinni. Því miður
þora fæstir að segja frá reynslu sinni
opinberlega í fjölmiðlum.
Ég hef haft það fyrir reglu að vitna
aldrei í þá sem ekki vilja tala um
brottkast og svindl í eigin persónu.
Ástæðan er einföld. Þetta eru mjög
alvarlegar ásakanir. Hefði hæglega
getað gert mjög stórar fréttir þar
sem ég vitnaði í heimildarmenn sem
óskuðu nafnleyndar. Alvara málsins
gerir kröfur um ströng vinnubrögð.
Tel ekki verjandi að byggja slíkar
fréttir á framburði manna sem vilja
nafnleynd. Því hefur minn frétta-
flutningur í RUV um brottkast á
fiski, kvótasvindl og annað í raun ver-
ið mjög hófsamur.
Þar af leiðir að þjóðin hefur aðeins
fengið að heyra örlítið brot af því sem
í raun virðist hafa átt sér stað á Ís-
landsmiðum á undanförnum árum.
Sá dagur rennur upp að menn opin-
beri sínar reynslusögur undir fullum
nöfnum. Það verður ófagur vitnis-
burður að lesa fyrir komandi kyn-
slóðir íslendinga.
Starfsmenn LÍÚ með formanninn í
fararbroddi hafa á undanförnum vik-
um staðið fyrir mikilli rógsherferð
gegn mér. Bæði í ræðu og riti. Þessir
menn útmála mig sem áróðursmann
og lygara. Mann með annarlegar
skoðanir sem misnoti gróflega að-
stöðu sína sem fréttamaður. Þeir
hafa þó ekki getað bent á að ég hafi
vísvitandi farið efnislega með rangt
mál í mínum fréttum. Markmið
þeirra er greinilega að eyðileggja
orðstír minn og feril í von um að rödd
mín þagni.
Hagsmunir fárra skulu varðir hvað
sem það kostar. Skítnum sópað undir
teppið svo þjóðin fái ekki séð. Gagn-
rýn og upplýsandi umfjöllun barin
niður.
Árásir þeirra og aðferðir koma
ekki á óvart. Vinnubrögðin eru mörg-
um kunn þegar umræða um sjávarút-
vegsmál eru annars vegar. Ég hvika
hvorki né kikna undan níðinu. Held
ótrauður áfram að færa fólki sjávar-
útvegsfréttir. Ég á mér öflugan
bandamann.
Sannleikann.
Talað um nýju
fötin keisarans
Magnús Þór
Hafsteinsson
Útvegur
Ég efast stórlega um,
segir Magnús Þór Haf-
steinsson, að fólk geri
sér fulla grein fyrir hví-
lík mistök virðast hafa
verið gerð í fyrirhugaðri
uppbyggingu þorsk-
stofnsins.
Höfundur er fréttamaður
og fiskifræðingur.