Morgunblaðið - 12.09.2002, Blaðsíða 28

28 FIMMTUDAGUR 12. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Mál þetta var tekið til úr-skurðar hinn 6. sept-ember sl. að loknummunnlegum málflutn-
ingi. Með beiðni, dagsettri 28.
ágúst sl., beiddist sóknaraðili, sem
er Baugur Group hf., kt. 480798-
2289, Skútuvogi 7, Reykjavík, úr-
lausnar um lögmæti aðgerða lög-
reglu svo og lögmæti haldlagning-
ar gagna og muna, sem lagt var
hald á í leit, sem framkvæmd var í
húsakynnum Baugs Group hf.,
hinn 28. ágúst 2002. Um heimild
fyrir beiðni þessari vísaði sóknar-
aðili til 75. gr., sbr. 1. mgr. 79. gr.
laga nr. 19/1991, um meðferð op-
inberra mála.
Kröfur varnaraðila, ríkislög-
reglustjóra, eru þær aðallega, að
vísað verði frá dómi kröfu sam-
kvæmt a-lið í kröfugerð, en kröfu
samkvæmt b-lið verði hafnað. Til
vara er þess krafist að hafnað verði
kröfu kæranda.
Hinn 28. ágúst 2002, var með úr-
skurði Héraðsdóms Reykjavíkur
heimiluð leit í húsnæði Baugs hf.,
að Skútuvogi 7, Reykjavík, í því
skyni að handtaka þar sakborninga
Tryggva Jónsson og Jón Ásgeir
Jóhannesson og finna muni og
gögn sem hald skyldi lagt á í þágu
rannsóknar á meintum brotum
þeirra. Leitarheimildin náði til
læstra hirslna.
Ríkislögreglustjóri kvað tilefni
kröfu sinnar um húsleit og hald-
lagningu hafa verið þá, að verið
væri að rannsaka meint brot
Tryggva Jónssonar, kt. 140755-
2739, forstjóra Baugs hf, og Jóns
Ásgeirs Jóhannessonar, kt.
270168-4509, stjórnarformanns
Baugs hf., gagnvart Baugi hf.
Grundvöllur rannsóknarinnar
komi fram í kæru og framburði
Jóns Geralds Sullenberger hjá lög-
reglu, en hann sé fyrrum viðskipta-
félagi sakborninga og Baugs hf. og
reki félagið Nordica Inc. í Miami í
Flórída, auk gagna sem Jón Gerald
hafi afhent lögreglu. Rannsókn
lögreglu byggi á því að rökstuddur
grunur sé um að 33 reikningar,
samtals að fjárhæð $ 491.691.43,
útgefnir af Nordica Inc. til Baugs
hf. á árunum 2000, 2001 og 2002,
sem gögn og upplýsingar bendi til
að gefnir séu út vegna reksturs-
kostnaðar og afborgana af lánum
af skipinu Thee Viking, eign Jóns
Geralds, Jón Ásgeirs og Jóhannes-
ar Jónssonar, hafi verið greiddir af
Baugi hf. og gjaldfærðir í bókhaldi
félagsins. Auk þess hafi þurft að
afla gagna á skrifstofum sakborn-
inga, úr tölvum þeirra og af heima-
svæðum á netþjóni Baugs hf. sem
varðað geti samskipti þeirra á milli
og við Jón Gerald, bréflega og með
tölvupósti. Reikningarnir beri með
sér að vera vegna „Contract fee for
retail services commissions finders
fees and consulting work,“ en ekki
kostnaðar við skipið. Reikningarn-
ir beri ekki með sér að vera vegna
Thee Viking og kveður Jón Gerald
það hafa verið gert í þeim tilgangi
að leyna raunverulegu innihaldi
greiðslnanna. Það hafi því verið
ljóst frá upphafi rannsóknar að
fullnægjandi upplýsinga yrði ekki
að finna í bókhaldi Baugs hf. einu
sér heldur yrði að leita annarra
sönnunargagna á starfsstöð Baugs
hf.
Þá hafi lögregla haft upplýsing-
ar frá Jóni Gerald um að hann hefði
að ósk Tryggva Jónssonar gefið út
tilhæfulausan reikning í nafni
Nordica Inc. á Baug hf. að fjárhæð
hverju sinni.
Sóknaraðili heldur því
að athafnir lögreglu á v
hafi verið í engu samræ
markmið rannsóknarinnar
það hafi verið kynnt í kröfu
aðsdóms Reykjavíkur. L
hafi lagt hald á umtalsver
gagna sem ekki verði me
móti séð að tengist efni ra
arinnar og þannig hafi hald
gagna farið úr hófi.
Við leit í húsakynnum só
ila hafi lögregla tekið afrit
tölvugögnum Baugs Group
á meðal fjárhagsupplýsin
tölvupósti starfsmanna. A
hafi verið numið á brott m
gögnum sem á engan hátt
máli því sem liggi til gru
kröfu um húsleit. Hafa ber
að Baugur Group hf. sé skr
í Kauphöll Íslands og aðge
þessar geti hæglega haft
áhrif á gengi hlutabréfa o
leið hagsmuni hinna fj
hluthafa í félaginu. Umbo
sóknaraðila hafi verið í
óvissu um að hverju ranns
reglu beindist og þ.a.l. ha
erfitt að halda uppi vörn
þetta brot á a-lið 3. mgr
mannréttindasáttmála
sbr. lög nr. 62/1994, en þar
hver sá sem borinn sé sök
refsiverða háttsemi skuli fá
ar, vitneskju í smáatriðum
og orsök þeirrar ákæru se
sæti. Í framkvæmd hafi ve
að réttindi þau sem sakbo
njóti samkvæmt þessu eig
við um aðra þá aðila sem ei
legra hagsmuna að gæta.
Samkvæmt kröfu lögr
héraðsdóms hafi verið k
rannsókn lögreglu myndi
að því að leita í bókhald
Group hf. hvort og þá
reikningar hafi verið fæ
gjalda auk þess að leita s
ingar á samskiptum kærðu
$ 589.890 um eða eftir 30. ágúst
2001. Texti reikningsins hafi, að
sögn Jóns Geralds, verið „Discount
on purchased goods and
reimbursement for Damage or
Shortages shipments to Adfong
from July 01.2000 to June 30, 2001.
Jón Gerald hafi talið að reikningur
þessi hefði verið notaður til gjald-
færslu í bókhaldi Baugs hf. Endur-
skoðandi Baugs hf. hefur nú upp-
lýst að reikningur þessi hafi verið
tekjufærður í bókhaldi Baugs hf.
og sé dagsettur 8. september 2001
og kvaðst hann hafa gert það strax
við húsleitina.
II
Sóknaraðili telur aðgerðir lög-
reglu vera alltof umfangsmiklar og
upplýsinga sem lögregla hafi leitað
eftir hafi mátt afla með mun væg-
ari aðgerðum. Þá hafi rannsókn
lögreglu áður en krafa um húsleit
hafi verið sett fram verið verulega
ábótavant. Bendir sóknaraðili þar
á að tilgreindur reikningur hafi
verið gjaldfærður í bókhaldi Baugs
hf. eigi ekki við rök að styðjast.
Telur kærandi að eðlilegra hefði
verið að rannsaka ásakanir á hend-
ur forsvarsmönnum Baugs frekar
áður en farið hafi verið í jafn viða-
mikla aðgerð sem leit í húsakynn-
um fyrirtækisins.
Eins og fram komi í kröfu rík-
islögreglustjóra til Héraðsdóms
Reykjavíkur, byggist grunsemdir
lögreglu á framburði fyrrum við-
skiptafélaga hinna grunuðu, Jóns
Geralds Sullenberger, sem sé ís-
lenskur ríkisborgari og eigi og reki
útflutningsfyrirtækið Nordica Inc.
í Bandaríkjunum. Fyrirtæki þetta
hafi verið stofnað árið 1991 og hafi
Baugur Group hf. átt í viðskiptum
við fyrirtækið, sem Nordica Inc.
hafi viljað auka en Baugur Group
hf. viljað draga úr þeim viðskiptum
og sé þeim nú að fullu slitið. Hafi
forráðamaður Nordica Inc. tjáð
forsvarsmönnum Baugs að við-
skipti við Baug væru meginhluti
allra viðskipta Nordica Inc. Í ljósi
þessa sé líklegra að málið tengist
frekar uppgjöri viðskipta milli fé-
laga og hefði því lögreglu borið að
ganga ítarlega úr skugga um hvort
ásakanir annars aðila á hendur for-
svarsmönnum hins um saknæmt
athæfi, ætti við rök að styðjast.
Lögregla byggi kröfu um leit og
handtöku einvörðungu á framburði
og gögnum er Jón Gerald Sullen-
berger hafi látið henni í té. Þar á
meðal séu reikningur að fjárhæð
USD 589.890 sem Jón Gerald segi
vera tilbúning og að hann hafi enga
greiðslu fengið vegna reikningsins.
Umræddur reikningur sé kredit-
reikningur, sem gefinn hafi verið
út af Nordica Inc. til Baugs vegna
afsláttar, en eðli slíkra reikninga
sé að þeir séu tekjufærðir hjá því
fyrirtæki sem þeir séu gefnir út á, í
þessu tilviki Baugur Group hf., en
ekki gjaldfærðir. Einfalt hefði ver-
ið fyrir lögreglu að ganga úr
skugga um réttmæti þessarar
ávirðingar Jóns Geralds án þess að
til húsleitar og handtöku þyrfti að
koma. Rannsóknir lögreglu sé því
verulega ábótavant, sbr. 10. gr.
stjórnsýslulaga nr. 37/1993, en
stjórnvaldi beri m.a. að staðreyna
hvort upplýsingar sem það byggi á
séu réttar. Aðgerðir lögreglu í
framhaldinu séu því ólögmætar. Sá
háttur lögreglu að fara fram á leit í
starfsstöð Baugs Group hf., án
þess að fram færi frekari rannsókn
á sakargiftum sem bornar hafi ver-
ið á stjórnarformann og forstjóra
Baugs, sé brot á meðalhófreglu 12.
gr. stjórnsýslulaga, sbr. 2. málsl.
14. gr. lögreglulaga, nr. 90/1996,
þar sem segi að aldrei megi ganga
lengra í beitingu valds en þörf sé á
Ekki hægt að bera rannsóknaraðgerðir
Héraðsdó
kröfu Ba
Héraðsdómur Reykja-
víkur hafnaði í gær
kröfu Baugs Group um
að aðgerðir lögreglu við
húsleit í höfuðstöðvum
fyrirtækisins yrðu úr-
skurðaðar ólögmætar
og að öllum gögnum
sem lagt var hald á yrði
skilað. Úrskurðurinn er
hér birtur í heild sinni.
OF LANGT GENGIÐ
Einkavæðingarnefnd ríkisstjórn-arinnar hefur ákveðið að gangatil viðræðna við Samson eignar-
haldsfélag ehf. um kaup á stórum hlut í
Landsbankanum. Forráðamenn félags-
ins, sem er í eigu Björgólfs Thors Björg-
ólfssonar, Björgólfs Guðmundssonar og
Magnúsar Þorsteinssonar, hafa áhuga á
að kaupa allt að 45% hlut.
Í tilkynningu, sem forsvarsmenn
Samsonar sendu frá sér í fyrradag, segir
m.a.: „Þá telur Samson rétt að fram
komi að í bréfi til einkavæðingarnefndar
hinn 25. júlí lýsti félagið yfir áhuga á að
kaupa kjölfestuhlut í Búnaðarbanka Ís-
lands hf. og að sá áhugi sé enn til staðar.
Enda kom skýrt fram á fundi, hinn 28.
ágúst, með framkvæmdanefnd um
einkavæðingu að með kaupum á hlut í
Landsbanka Íslands útiloki fjárfestar
ekki möguleika sína á að gerast einnig
kjölfestufjárfestir í Búnaðarbanka Ís-
lands.“
Það er mikilvægt fyrir forráðamenn
Samsonar að vinna traust almennings á
Íslandi, hluthafa og viðskiptavina
Landsbankans vilji þeir eignast ráðandi
hlut í bankanum. Í því ljósi er þessi yf-
irlýsing ekki skynsamleg. Sú stefna rík-
isstjórnarinnar að leyfa örfáum mönnum
að skipta ríkisbönkunum á milli sín, eins
og allt stefnir nú í að verði, er umdeild
meðal almennings. En að ýja að því að
báðir bankarnir geti orðið undir yfirráð-
um sömu manna er blátt áfram fráleitt,
vegna þess að íslenzkur almenningur
myndi aldrei sætta sig við slíkt. Aukin-
heldur myndi slíkt væntanlega stangast
á við samkeppnislög, eins og Valgerður
Sverrisdóttir iðnaðar- og viðskiptaráð-
herra bendir á í Morgunblaðinu í dag.
Yfirlýsingin verður ekki skilin þannig
að Samson hafi áhuga á Búnaðarbank-
anum ef kaup á hlut í Landsbankanum
ganga ekki eftir. Það er engin leið að
skilja hana öðruvísi en svo að forsvars-
menn eignarhaldsfélagsins hafi lýst
áhuga á að eiga í báðum bönkunum í
senn.
Það verður að teljast nánast óhugs-
andi að einkavæðingarnefnd geti fallizt á
slíkt nema ef vera kynni að breytt hafi
verið um stefnu og ákveðið að selja að-
eins litla hluti í bönkunum. Það væri
óneitanlega skynsamlegra úr því sem
komið er en að halda áfram á núverandi
braut, en því miður fátt sem bendir til
slíks.
Björgólfur Thor Björgólfsson segir í
samtali við DV í gær: „… það er alveg
ljóst að við erum ekki að sækjast eftir
völdum. Þetta er bara viðskiptahug-
mynd. Við vonumst til að stoppa þarna í
svona fjögur ár og selja svo bankann
áfram til almennings.“
Með því að eiga ráðandi hlut í einni
helztu fjármálastofnun þjóðarinnar –
þess þá heldur tveimur – hafa menn öðl-
azt gífurleg völd. Almenningur hefur að
sjálfsögðu enga tryggingu fyrir því að
honum verði seldur hlutur í bankanum
eftir fjögur ár þótt gefnar séu yfirlýs-
ingar um slíkt nú. Í þessu sambandi
skiptir ekki máli hverjir kaupendurnir
eru. Morgunblaðið hefur í nokkur síð-
ustu ár barizt fyrir dreifðri eignaraðild
að bankakerfinu. Hún er nú að verða að
veruleika í Íslandsbanka. Það væri far-
sælast fyrir land og þjóð að sölu ríkis-
bankanna yrði beint inn í þann farveg.
BIÐLISTARNIR OG HEILBRIGÐISKERFIÐ
Biðlistar eru orðnir að einkenni á ís-lensku heilbrigðiskerfi. Þeir eru
alvarlegt vandamál, sem allir vita af,
en er látið viðgangast. Þó getur engum
dottið í hug að biðlistar þurfi að vera
svo þrálátir að ætla mætti að tilvera
þeirra væri háð óbreytanlegu lögmáli.
Biðlistarnir eftir læknisaðgerðum eru
hluti af viðvarandi viðleitni hér á landi
til að spara í rekstri heilbrigðiskerf-
isins, þótt sú sparnaðaraðferð hljóti að
teljast hæpin í ljósi þess að með því að
fresta aðgerð er aðeins verið að auka á
þjáningar sjúklingsins og leyfa vanda-
málum að grafa um sig með þeim af-
leiðingum að þegar loks kemur að
sjúklingnum er jafnvel róttækari og
dýrari aðgerða þörf en í upphafi. Og er
þá hvorki minnst á lyfjakostnað, vinnu-
tap né aðra fylgifiska biðlistanna.
Á hinum Norðurlöndunum hefur
ýmissa leiða verið leitað til þess að
bregðast við vandanum í heilsugæsl-
unni og fullnægja óskum fólks með
þjónustu, meðal annars með því að
blanda saman ríkisrekstri og einka-
rekstri og eru þau mun lengra komin
en við í þessum efnum. Ásta R. Jóhann-
esdóttir, þingmaður Samfylkingarinn-
ar, sótti nýverið norræna ráðstefnu um
heilbrigðiskerfið í Danmörku og grein-
ir frá henni í viðtali í Morgunblaðinu í
gær. Þar kemur meðal annars fram að í
Noregi og Svíþjóð hafi þriggja mánaða
hámarksbið eftir læknisþjónustu verið
lögfest og í Danmörku sé lögbundin
hámarksbið tveir mánuðir. Þá eigi
sjúklingar rétt á að fá upplýsingar um
það þegar þeir fara á biðlista hversu
biðin verði löng eftir þjónustunni. Líti
út fyrir að biðin verði of löng geti sjúk-
lingarnir leitað annað og greiði ríkið
sama verð og læknisverkið myndi
kosta á upprunalega sjúkrahúsinu.
Ásta hefur í tvígang lagt fram frum-
varp til laga á Alþingi um hámarks-
biðtíma sjúklinga án þess að það hafi
náð fram að ganga. Hún bendir í sam-
talinu réttilega á að það sé óþolandi
fyrir sjúklinga að þurfa að búa við það
að bíða mánuðum og jafnvel árum sam-
an eftir þjónustu í heilbrigðiskerfinu.
Vitaskuld eiga að vera takmörk fyrir
því hversu lengi fólk þurfi að bíða eftir
að fá bót meina sinna í íslensku heil-
brigðiskerfi. Lög um hámarksbiðtíma
munu hins vegar duga skammt ef ekk-
ert annað kemur til. Til þess að þau
hafi áhrif verður sjúklingurinn að geta
leitað annað. Sumar aðgerðir eru svo
flóknar að þær verða aðeins gerðar á
stærstu sjúkrahúsum landsins.
Reynslan er hins vegar farin að sýna
að margar smærri aðgerðir er hægt að
gera á lækningastofum og það virðist
rökrétt framhald að halda áfram á
þeirri braut þannig að hægt verði að
gera flóknari aðgerðir utan ríkisreknu
sjúkrahúsanna.
Morgunblaðið hefur oft bent á það
að með auknum einkarekstri mætti
gera þjónustuna bæði skilvirkari og
hagkvæmari. Með einkarekstri myndu
sjúklingar, sem efni hafa á, geta notað
peningana sína til að greiða fyrir að-
gerðir, en um leið myndi álagið minnka
á opinbera kerfið og bæta þjónustuna
þar.
Einkarekstur kæmi því heildinni til
góða og myndi leggja grunn að því að
fjarlægja flöskuhálsa biðlistanna úr
heilbrigðiskerfinu. Sömuleiðis myndu
lög um hámarksbiðtíma sjúklinga eftir
þjónustu setja aukinn þrýsting á heil-
brigðiskerfið um að þjóna kröfum nú-
tímans. Það má ekki gleyma því að
heilbrigðiskerfið snýst ekki aðeins um
tölur, heldur fólk, sem er hjálpar þurfi.