Morgunblaðið - 12.09.2002, Blaðsíða 37

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. SEPTEMBER 2002 37
lagsmálastörfum undir handleiðslu
Inga og eftir því sem árin líða verður
okkur betur og betur ljóst að betri
félagsmálaskóla var vart hægt að
hugsa sér.
Sá þáttur í lífsstarfi Inga sem mun
halda nafni hans lengst á lofti er
ljóða- og vísnagerð hans.
Grunntónninn í þeim ljóðafjár-
sjóði sem hann skilur eftir sig er
sprottinn af þeirri rót sem hann var
sjálfur vaxinn af, hann kemur úr því
umhverfi sem Ingi lifði og starfaði í
og unni svo mjög.
Ingi nálgast í ljóðum sínum hlut-
skipti og viðfangsefni bóndans með
þeim hætti að fyrir okkur bændur
eru þau helgidómur sem gott er að
grípa til í bókum hans á náttborðinu
að loknu dagsverki.
Eitt það allra mikilvægasta í lífi
hvers manns er að eiga góða sam-
ferðamenn. Guðmundur Ingi hefur á
langri ævi sinni sett mark sitt á og
mótað önfirska samfélagið öðrum
mönnum fremur, það eru forréttindi
okkar hinna að hafa fengið að njóta
þess. Blessuð sé minning hans.
Guðmundur Steinar
og Sigríður, Kirkjubóli
í Valþjófsdal.
Nú er Guðmundur Ingi Kristjáns-
son hniginn til foldar, skáldið sem
kvað svo vel um lífið og vorið í ís-
lenskri sveit. Og hann var sjálfur sér
samkvæmur jafnt í skáldskap sínum
og veruleika, því hann var alla tíð af
lífi og sál íslenskur vormaður. Hann
elskaði land sitt og þjóð og honum
bjó heil í brjósti sú hugsjón ung-
mennafélagshreyfingarinnar að
vinna Íslandi allt það gagn sem hann
gæti. Líf hans og starf er sannasti og
besti vitnisburðurinn um þjóðrækni
hans og mannslund. Hann var rækt-
unarmaður lands og lýðs.
Þegar hann sendi mér Sóldaga
sína áritaða fyrir nokkrum árum,
þótti mér afar vænt um þá kveðju.
Ljóðin hans ylja svo sannarlega og
það er gott að leita til þeirra og finna
í þeim sólina og vorið, angan af nýju
heyi, já, ilminn úr grasinu, hunangs-
ilminn úr skógarbrekkum og berja-
mó Vestfjarða. Guðmundur Ingi er
íslenskt skáld, vestfirskt skáld og
önfirskt skáld. Það fer ekki framhjá
neinum sem kynnir sér ljóðin hans.
Hann yrkir með lifandi og ljósum
hætti um íslenska sögu, hann kveður
um liðsmenn Þuríðar, um dauða
Hrafns Oddssonar og um Ingibjörgu
í eldinum á Flugumýri. Hann yrkir
um Sólveigu Hrafnsdóttur, séra Jón
á Bægisá, Örvar Odd og margar aðr-
ar merkar persónur liðinna tíma. Og
við efnistök hans færist sagan nær
manni og maður skynjar hina mann-
legu nánd yfir aldahaf. Og svo eru
þau kvæði hans mörg og góð sem
borin eru uppi af þeirri innilegu og
þjóðlegu hvatningu, að menn færi
garðinn út og vinni þjóð og landi allt
sem þeir megna. Við finnum slíkar
hugsjónir í kvæðum eins og Héraðs-
skólar, Samvinna, Samvinnumenn,
Fagnaðarljóð á fullveldisdaginn og
víðar og víðar. Reyndar má segja að
boðun af slíku tagi sé alls staðar að
finna í ljóðum Guðmundar Inga. Og
ef til vill rís þessi inngróna þjóð-
rækna sálarfylgja skáldsins einna
hæst í hinu látlausa en sterka og
grípandi Hrafnseyrarkvæði hans frá
1980. En Guðmundur Ingi yrkir líka
út fyrir landsteinana, hann kveður
um Nordahl Grieg, Jeppe Aakjær og
Karin Boye, um Sál í Damaskus og
spámanninn Amos, um Maríu
Magdalenu og Hatasú, um Bellman
og hertogann af Windsor. Það hefur
því margt leitað á huga skáldsins og
yrkisefnin hafa verið fjölbreytileg.
Svo hefur ekki síður verið ort um
seinni tíma hugsjónamenn lands og
þjóðar, Sighvat Borgfirðing, Kristin
og Sigtrygg á Núpi, Aðalstein Sig-
mundsson og marga fleiri. Það var
Guðmundi Inga áreiðanlega mikil
gleði að yrkja um slíka menn því
hann skildi manna best hinn þjóð-
rækna anda þeirra. Þeir voru and-
legir bræður hans á starfsvelli lífs-
ins. Svo koma ljóð sem láta kannski
ekki mikið yfir sér, en segja þó mik-
ið. Við þekkjum til Selju litlu sem
fæddist fyrir vestan og hefði betur
haldið sig þar, við heyrum um systk-
inin á Vöðlum, um hetjur hversdags-
lífsins hér og þar og finnum til skyld-
leikans við alla þá lifandi önn sem
Guðmundur Ingi lýsir með svo næm-
um anda. Og svo koma öll þessi fal-
legu kvæði, stór og smá, sem fela í
sér ást skáldsins til átthaga sinna og
þess mannlífs sem hann þekkir af
eigin reynslu í vesturbyggðum. Það
er mörg perlan sem glóir þar til
frambúðar. Og svo er lítið kvæði,
Eiginkonan í orlofi, fullt af hlýju og
glettni og heilbrigðri saknaðar-
kennd. Allir eiginmenn þekkja það
að vonum hve mikils virði það er þeg-
ar náttkjóll fær innihald.
Milli okkar Guðmundar Inga fóru
bréf og við töluðumst við í síma, en
aðeins einu sinni gafst okkur færi á
að hittast. Ég kom ásamt konu minni
fyrir nokkrum árum að Kirkjubóli
gagngert til að heimsækja þennan
andans vin minn í hljóðlátu ríki hans.
Það var tekið vel á móti okkur og við
áttum þarna góða stund hjá Guð-
mundi Inga, Þuríði konu hans og
öðru skylduliði. Sérstaklega þótti
mér vænt um að fá tækifæri til að
sitja einn með Guðmundi í stofu hans
og ræða við hann um ljóð hans og
ýmislegt sem átti huga okkar
beggja. Það var mikil og dýrmæt
stund fyrir mig.
Ég kveð Guðmund Inga, gamla
öndvegishlyninn okkar, með þakk-
læti, en veit að ég mun áfram eiga
aðgang að honum í ljóðum hans því
þar mun andi hans lifa og halda
áfram að verma og gleðja þá sem
þangað leita. Sólarljóðin hans munu
ávallt standa fyrir sínu. Eiginkonu
skáldsins og öðrum ástvinum votta
ég samúð mína og bið þeim Guðs
blessunar um ókomin ár.
Rúnar Kristjánsson.
Ljúft er að leggjast í varpann
með língrös við kinn.
Veist þú að gróandi grasið
er guðvefur þinn?
(Guðm. Ingi.)
Í mjög hárri elli hefur nú kvatt
þennan heim einstakur drengskap-
ar- og hæfileikamaður. Skáldið á
Kirkjubóli vakti fyrst athygli fyrir 64
árum þegar fyrsta ljóðabók þess,
Sólstafir, kom út. Síðan var Guð-
mundur Ingi þjóðkunnur.
Sá er þetta ritar átti því láni að
fagna að kynnast Guðmundi nokkuð
á efri árum hans, og komu kynnin
m.a. til vegna útgáfu blaðsins Ísfirð-
ings, málgagns framsóknarmanna á
Ísafirði og nágrenni. Guðmundur var
ritstjóri blaðsins um skeið, eða til
1982. Eftir það sendi hann samt all-
oft efni í jólablöð blaðsins, en reynt
var að hafa þau með menningarlegu
sniði. Stundum komu frá honum ljóð,
en einnig laust mál. Hér má nefna
frásögn eftir hann sem birtist í jóla-
blaði Ísfirðings 1985 og ber nafnið
Verdalir við Arnarfjörð. Þeir nafnar
Guðmundur Ingi og Guðmundur
Sveinsson netagerðarmeistari á Ísa-
firði (1913–1987) höfðu sumarið 1985
heimsótt hina fornu verstöð Verdali,
sem er á suðurströnd Arnarfjarðar
utan við Selárdal. Með birtist mynd
af þeim Guðmundi Inga og Hannibal
Valdimarssyni á hlaðinu í Selárdal.
Fram kemur í frásögninni að Guð-
mundur Ingi hafði einmitt róið sum-
arið 1924 í Arnarfirði, frá Hóli í
Bakkadal. Þá var hið verðandi skáld
17 ára.
Veturinn 1987–88 stjórnaði Ómar
Ragnarsson vinsælum spurninga- og
vísnaþáttum í ríkissjónvarpinu og
nefndust þeir Hvað heldurðu? Í liði
hverrar sýslu eða landshluta voru
þrír svarendur spurninga og einn
hagyrðingur. Sett var saman lið frá
Ísafjarðarsýslu, Ísafirði og Bolung-
arvík, og komst það í undanúrslit og
tók því þátt í fjórum sjónvarps-
keppnum alls. Hagyrðingurinn var
Guðmundur Ingi. Líklega var hann
fljótari en allir aðrir hagyrðingar í
þessum þáttum að koma með hnytti-
legar ferskeytlur sem hæfðu mæta-
vel stað og stundu. Tímavörður og
förðunarmeistari þáttanna, Heiður
Ósk Helgadóttir, hefur í tímaritsvið-
tali minnst þess, að hagyrðingarnir
hafi gjarna ort um sig í þáttunum, en
Guðmundur Ingi hafi skorið sig úr
hinum þar sem hann hafi ekki komið
með neðanbeltisvísur.
Einhvern tíma um líkt leyti eða
kannski aðeins fyrr var Guðmundur
Ingi fenginn til þess að flytja ræðu
kvöldsins á kvennaþingi á Ísafirði.
Sumum viðstöddum þótti þessi átt-
ræði, granni maður frekar hrumleg-
ur þegar hann gekk í salinn og
bjuggust ekki við miklu. Þegar hann
tók til máls kom annað í ljós, hann
sagði hverja gamansöguna á fætur
annarri og kryddaði allt með vísum
og kostulegu orðfæri, svo að konurn-
ar töldu sig naumast fyrr hafa lifað
jafn skemmtilega stund.
Hinn 10. júlí 1993 voru félagar úr
Kvæðamannafélaginu Iðunni í sum-
arferð um Vestfirði og héldu kvöld-
vöku á Núpi í Dýrafirði. Tók und-
irritaður að sér að aka Guðmundi
Inga og Þuríði ásamt Jóhönnu syst-
ur hans þangað. Guðmundur sýndi
þar sem fyrr hve snöggur hann var
að varpa fram vísum og vísubotnum
og þótti standa sig með ólíkindum
vel.
Guðmundur Ingi var hugsjóna-
maður sem ekki mátti vamm sitt
vita, og má segja að hugmyndir alda-
mótakynslóðarinnar, sem óx upp um
og eftir 1900, hafi birst hjá honum.
Ást á landi og tungu, trú á nauðsyn
fræðslu og samvinnu ásamt hófsemi
voru meðal einkenna hans. Hann
hefur nú kvatt síðastur hinna þriggja
þjóðkunnu Kirkjubólsbræðra, en
systirin Jóhanna er enn á meðal okk-
ar, háöldruð.
Um leið og ég þakka fyrir gest-
risni og framúrskarandi góð kynni
sendi ég Þuríði og öðrum vanda-
mönnum Guðmundar Inga Krist-
jánssonar innilegar samúðarkveðj-
ur.
Björn Teitsson.
Nú þegar Guðmundur Ingi er fall-
inn frá í hárri elli, leita á hugann
minningar frá kynnum, uppeldis-
áhrifum og samverustundum.
Ég fékk að vera í sveit á Kirkju-
bóli, hjá Guðmundi Inga, nokkur
sumur á sjötta áratug liðinnar aldar
og kynntist þá frændgarði mínum
sem þar bjó og mörgum sumardval-
argestum á mínu reki. Sveitastörfin
voru, leikur og létta undir með full-
orðnum og með því lærði maður að
bera sig að, með góðri tilsögn. Allir
mögulegir snúningar voru í verka-
hringnum, kringum sauðburðinn,
kúarekstur, umgengni við hross og
heyskapur m.m. Við girðingarvinn-
una áttum við margar stundir saman
og bar þá margt á góma. Má segja að
Guðmundur Ingi hafi þar á listrænan
hátt eflt áhuga ungs manns fyrir
bundnu máli. Mér fannst Ingi frændi
minn vera listamaður í mörgum
greinum. Hann skrifaði listavel, skar
nöfn okkar margra í hrífu, hélt
áhöldum við af hagleik og svo mætti
fleira telja. Mér fannst Ingi alltaf
ganga til starfa glaður, en með kappi
í heyskap ef rigning var í nánd.
„Hestar stíga og hreyfa í einu /
hemla, stöng og sláttuvél“ eru hend-
ingar úr einu kvæða hans og minna
mig á er ég margan spölinn rölti eftir
hestunum og Inga á sláttuvélinni,
með hrífu í hendi. Gegnum kliðinn í
vélinni komu bara hottorðin hans
Inga að eyrum, þau heyrðust hátt og
títt og hestarnir virtust skilja tilmæl-
in. Í þá daga var aðeins önnur tækni
notuð við heyskapinn en er í dag.
Samvinna manns og hests og hunds
var sýnd, leikandi létt í sveitinni.
Eftir því sem sumrin urðu fleiri
skildist mér að skáldið og bóndinn
væri sami maðurinn.
Til baka litið met ég mikils sam-
verustundirnar í sveitinni, hversu
lærdómsríkar þær voru til orðs og
æðis. Ambögur og ærsl fengu við-
brögð íslenskumanns, bónda og upp-
fræðanda.
Kirkjuból í Bjarnardal er menn-
ingarheimili, gestkvæmt og því hollt
æskufólki. Uppeldisáhrifin voru
huglæg.
Guðmundur Ingi var mikill félags-
málamaður, traustur og öruggur í
störfum sínum. Stjórnarsetur hans
voru margar í forystusveitum,
bænda, sýslu og minna samfélags.
Hvarvetna þar sem hugur stóð til,
voru kraftar hans beislaðir og þar
sem ekki festi hönd kom að verkinu
hugur og ljóð.
Samverustundirnar seinna,
kannske stuttar í senn, urðu áfram-
haldandi, eftir að sumardvöl í sveit
lauk. Á slíkri stund bar m.a. á góma
að Guðmundur Ingi hefði komið að
uppeldi og eða námi þriggja ættliða,
þ.e. pabba á fjórða áratugnum, mín á
sjötta og Hermanns sonar míns á
þeim áttunda. Allir minnumst við
verunnar á Kirkjubóli í návist Inga
frænda með mikilli virðingu og þökk.
Ljóð Guðmundar Inga og tæki-
færisvísur margar eru mér svo hug-
leikin að þau létta mér lundina
ókomna tíma sem hingað til.
Um leið og samfylgd í áratugi er
þökkuð, sendum við Bryndís samúð-
arkveðjur til Þuru, Sigurleifs og
Hönnu og annarra ástvina.
Blessuð sé minning Guðmundar
Inga Kristjánssonar.
Guðm. Óskar Hermannsson.
„Er hann ekki sá síðasti úr gömlu
skólaljóðunum?“ sagði kunningi
minn við mig á dögunum þegar tal
okkar barst að því að nú væri Guð-
mundur Ingi allur. Ekki hafði ég
hugsað um Guðmund Inga á þennan
hátt en það er líklega rétt og þar með
að þessar vísur sitja líka einhvers
staðar í hugskoti heillar kynslóðar
enda þörf brýning:
Þú átt að vernda og verja,
þótt virðist það ekki fært,
allt sem er hug þínum heilagt
og hjarta þínu kært.
Vonlaust getur það verið
þótt vörn þín sé djörf og traust.
En afrek í ósigrum lífsins
er aldrei tilgangslaust.
Sú lífsspeki sem fram kemur í
þessum vísum var ríkur þáttur í fari
Guðmundar Inga eins og hann kom
mér og minni fjölskyldu fyrir sjónir,
en hann var kominn fast að sjötugu
þegar við höfðum fyrst kynni af hon-
um. Og sannarlega enn í fullu fjöri,
sveitarhöfðinginn, bóndinn, skáldið
og sómi sinnar sveitar og stéttar.
Svo var um nær áratugar skeið eftir
það. Ótalin er þó hin hliðin á skáld-
bóndanum en það var léttleikinn sem
lyfti öllum samkomum á hærra plan,
þar sem list hans og sveitamenning-
in féllu saman á þann hátt að allir
hrifust með, börn og fullorðnir. Þetta
voru ómetanleg mótunar- og þroska-
ár okkar allra. Þjóðin fékk síðar að
njóta þessara hæfileika skáldbónd-
ans og heimsmannsins þegar skáld
og hagyrðingar urðu allt í einu vin-
sælt sjónvarpsefni, en það var und-
anfari hagyrðingamóta sem hafa nú
fest sig í sessi sem sumarskemmtun
víða um land. Eins og mannlífið væri
óhugsandi án lista er um þjóð án
ljóða. Ljóðskáld nítjándu og tuttug-
ustu aldar voru líklega bestu uppal-
endur þjóðarinnar um leið og þeir
túlkuðu vonir, þrár og það sem í
huga hennar bjó. Í hópi þessara
skálda er Guðmundur Ingi, fremur
skáld hugleiðinga og vakningar en
heimsósóma, en allt ort af heilum
hug bóndans sem fann jafnvægi og
frið í skáldskapnum, náttúrunni og
mannlífinu. Þannig sjáum við lífs-
hlaup hans. En auðvitað bjó Guð-
mundur Ingi við þann veruleika sem
tuttugasta öldin var. Og þótt ekki sé
horft á aðra hluti en íslenskan land-
búnað á þeirri öld er rétt hægt að
ímynda sér að ekki hefur það verið
átaka- eða sársaukalaust fyrir mann
eins og hann að tala sem forsvars-
maður bænda fyrir samdrætti, þegar
offramleiðslan reið samfélaginu á
slig, vitandi það, að sá samdráttur
kom verst niður á þeim sem minnst
höfðu til hans unnið.
Það er sumarfagurt í Önundar-
firði. En á fáum stöðum er snjó-
þyngra, þar telja menn aprílmánuð
til vetrarmánaða og sums staðar er
svo veðrasamt í vestanáttum að fáu
er til að jafna. Fólkið sem tekst á við
þetta náttúrufar er æðrulaust og
kann að þakka fyrir guðsgjafir. Þá er
litla kirkjan í Holti góður staður. Þar
var Guðmundur Ingi meðhjálpari
um áratugaskeið. Við það eru mín
börn uppalin eins og þorrablótin, þar
sem bindindisandinn frá Kirkjubóli í
Bjarnardal sveif yfir vötnum og börn
og fullorðnir skemmtu sér saman.
Guðmundur Ingi og Brynjólfur á
Vöðlum sáu um að lyfta andanum.
Allar þessar ógleymanlegu stundir
ber að þakka fyrir við leiðarlok.
Þuru, Sigurleifi, Jóhönnu og öllum
öðrum skyldmennum færum við
hugheilar samúðarkveðjur og þakk-
læti fyrir gömul kynni.
Fjölskyldan frá Vífilsmýrum,
Magnús og Sigrún Lind,
Agla, Sesselja, Jóhanna Lind
og Ingólfur.
Kvaddur er góðvinur, Guðmundur
Ingi.
Bærist í húsi
hljóður tregi.
Haustlaufið bleika
hjúpar farandans vegu.
Nær upphafi aldar,
í anddyri nýrrar,
var áfram borið
merki manngildis,
mennta og trúar,
fléttað þáttum
farsællar göngu.
Haustvindar berið
hjartans þakkir
að hvílubeði
í önfirskri moldu.
(Á.J.)
Áslaug og Valdimar,
Núpi.
Sími 562 0200
Erfisdrykkjur
ÚTFARARSTOFA ÍSLANDS
Sími 581 3300
Allan sólarhringinn — www.utforin.is
Suðurhlíð 35, Fossvogi
Sverrir
Olsen
útfararstjóri
Bryndís
Valbjarnardóttir
útfararstjóri
Sverrir
Einarsson
útfararstjóri
Landsbyggðarþjónusta. Áratuga reynsla.
við Nýbýlaveg, Kópavogi