NT - 27.09.1985, Blaðsíða 24

LÚRIR ÞÚ Á FRETT ?
HRINGDU ÞÁ f SÍIX/IA 68-65-62
Viðtökum viðábendingumumfréttirallansólarhringinn.Greiddarverða 1000krónurfyrirhverjaábendingusemleiðir til
fréttar í blaðinu og 10.000 krónurfyrir ábendingu sem leiðir til bitastæðustu fréttar mánaðarins. Fullrar nafnleyndar er gætt
NT, Síðumúla 15, Reykjavík, slmi: 686300, auglýsingar 18300
Kvöldsímar: áskrift og dreifing 686300 • ritstjórn 686392 og 687695 • íþróttir 686495

■ Lýður Björnsson sagnfræð-
ingur situr í bókaherberginu á
heimili sínu í Safamýri í Reykja-
vík og er að skrifa sögu atvinnu-
flíígs á íslandi. Sú saga spannar
ekki ýkja langt tímabil í sögu
okkar en er þó merkileg á marga
vegu og full af dirfsku og áræði
þeirra sem rutt hafa brautina.
Lýður segir hana hafa gerst full
hratt og hún er auðvitað enn að
gerast samanber sölu ríkisins á
hlutbréfum Flugleiða nú í
sumar. Fræðimaðurinn glottir
og tottar pípu sína, sem er
óaðskiljanlegur hluti hans, ekki
síður en penninn.
Lýður hefur verið ráðinn til
eins árs af stjórn Flugleiða til að
rannsaka og skrá sögu atvinnu-
flugs á íslandi frá upphafi til
dagsins í dag. Af þessum sökum
hefur hann lagt kennslustörf á
hilluna og hyggst gefa sig allan
að þessu verkefni.
Og hvernig sækist svo verkið?
„Jú, það gengur bara vel ég er
kominn fram í mitt stríð með
fyrsta uppkastið þannig að ég
þarf ekki að kvarta. Það var
frá upphafi. Ég hef því úr mikl-
um heimildum að moða.“
Eru heimildirnar ef til vill of
miklar?
„Nei ekki mundi ég nú segja
það en á hinn bóginn má segja
að það geri verkið erfiðara. Að
undanförnu hef ég verið að fara
í gegnum blöð og tímarit en þar
er víða að finna miklar sam-
tímaheimildir um þróun flug-
mála hér á landi. Svo eru auðvit-
að skjöl og gerðabækur flugfé-
laganna, sem nauðsynlegt er að
skoða. Það má líka margt læra
af ævisögum og endurminning-
um þeirra manna sem haft hafa
með flugmál að gera og þannig
mætti lengi telja.
Flugfélag fslands er fyrsta
flugfélag hér á landi en fyrirtæki
með því heiti var fyrst stofnað
árið 1919. Það Flugfélag íslands
sem við þekkjum best var þriðja
félagið með þessu nafni og ekki
stofnað fyrr en 1937 og þá á
Akureyri og sameinaðist svo
Loftleiðum löngu seinna þegar
Flugleiðir urðu til. Fyrsta
flugfélagið fór engar áætlunar-
■ Catalína flugbátur í lágflugi. Saga flugsins á íslandi er ekki ýkja löng en merkileg á marga vegu, full af dirfsku og áræði þeirra sem
rutt hafa brautina. (Ljósm: Snoní Snarrason)
Saga full af dirfsku og áræði
Lýður Björnsson sagnfræðingur skrifar sögu atvinnuflugs á íslandi
viturleg ráðstöfun hjá þeim
Flugleiðamönnum aö láta vinna
þetta verk nú því enn er að
finna menn sem muna þessa sögu
ferðir heldur var flogið útsýnis-
flug yfir Reykjavík og austur til
Þingvalla. Reynt var að fljúga
til Vestmannaeyja en það tókst
■ Lýður Björnsson sagnfræðingur við rannsóknir sínar á sögu
atvinnuflugs á íslandi. „Heimildirnar eru geysimiklar, meðal annars
vegna þess að enn eru tiltækir menn sem hafa borið uppi flugið frá
Upphafl.“ NT-mynd: Róbert.
ekki í það skiptið. Það voru
ýmsir fjármálamenn í Reykja-
vík sem stóðu að þcssum fyrstu
tilraunum, meðal annarra þeir
Halldór Jónassonog Pétur Hall-
dórsson síöar borgarstjóri.
Flugmaðurinn var Vestur-ís-
lendingur, Frank Fredriksen að
nafni. Vestur-íslendingar komu
reyndar meira við sögu flugs á
íslandi því margir fyrstu ís-
lcnsku flugmennirnir sóttu
skóla í Kanada sem rekinn var
af mönnum ættuðum héðan.
Meðal annarra Konna Johann-
sen. Þjóðverjar koma einnig
nokkuð við sögu flugsins hér á
landi því Flugfélag íslands núm-
er tvö, sem stofnað var 1928,
var í nokkrum tengslum við
þýska flugfélagið Lufthansa sem
þá var nýstofnað. Fyrsta flugvél
félagsins var leigð frá Lufthansa
en Þjóðverjarnir áttu tæp 40
prósent í fyrirtækinu er yfir
lauk. Það er erfitt að átta sig á
því hvað gerst hefði ef félagið
hefði lifað langt fram á fjórða
áratuginn þegar Hitler var kom-
inn til valda og menn farnir að
átta sig á mikilvægri legu lands-
ins frá hernaðarlegu sjónarmiði.
Þetta kom þó aldrei til því þetta
félag lagði upp laupana árið
1931 þegr tvær véiar félagsins
skemmdust með stuttu millibili.
Þarna voru Þjóðverjar sem sagt
með geysisterk ítök en málin
þróuðust á annan veg.“
Hvenær fóru svo hjólin eða
öllu heldur hreyflarnir að snúast
fyrir alvöru?
„Það má segja að þessi upp-
hafsár flugsins á íslandi hafi
fært okkur mikilvæga reynslu
sem nýttist þó svo að hvert
félagið á fætur öðru hefði orðið
gjaldþrota. Skömmu fyrir
stríðsbyrjun var Flugfélag ís-
lands hið þriðja í röðinni
stofnað. Aðalhvatamenn að
stofnun þess voru meðal ann-
arra þeir Agnar Kofoed
Hansen, síðar flugmálastjóri og
Vilhjálmur Þór. Það félag var
stofnað á Akureyri því ekki
fengust nægilega margir hlut-
hafar í Reykjavík. Fyrsta vélin
var af Waco-gerð og auðvitað
sjóflugvél eins og allar hinar því
ekki höfðu enn verið byggðir
neinir flugvellir. Loftleiðir voru
svostofnaðar 1944. Breski sagn-
fræðingurinn Davis fjallar ýtar-
lega um þróun flugs á íslandi í
merku riti sínu um flugsögu
heimsins og telur athyglisvert
að ekki stærri þjóð en Islending-
ar hafi í lok stríðsins verið
komin með tvö flugfélög sem
stunduðu áætlunarflug. Sjálf-
sagt hefur það haft sitt að segja
að samgöngur voru slæmar á
landi og flugið rauf mikla ein-
angrun sem við bjuggum við.
Þróun þessara mála hefur þó á
engan hátt verið átakalaus og
alltaf verið nokkur ævintýrablær
yfir fluginu. Menn voru líka
tregir að fjármagna þessi fyrir-
tæki eins og sagan sýnir. Þeir
sem vélunum flugu þóttu ofur-
rnenni og langt fram í stríð var
siður þegar heyrðist í flugvél að
ganga út og hrópa húrra fyrir
flugmanninum.“
A ð lokum Lýður, ertþúmað-
ur flughræddur?
„Nei, langt í frá, mér líður vel
í flugvél þó svo að mér líði alltaf
best innan um bækurnar
mínar.“
■ Mikill mannfjöldi safnaðist saman á Akurevri annan maí árið 1938 til að fagna nýjustu flugvél
Flugfélagsins og áhöfn hennar.
í