Morgunblaðið - 29.08.2005, Blaðsíða 24

24 MÁNUDAGUR 29. ÁGÚST 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
Elsku afi minn.
Nú er komið að
kveðjustund í bili. Þú
ert búin að fá hvíldina
sem þú hefur beðið um. Ég mun
geyma minninguna um þig um
ókomna tíð ásamt minningunni um
ömmu og pabba. Það var ekki mikið
um að við hittumst síðastliðin ár en
við heyrðumst reglulega í síma. Þú
þekktir mig alltaf því hugurinn var
alveg í lagi þótt sjónin væri farin og
líkaminn þreyttur. Ég mun alltaf
hugsa til þín og ykkar allra og kveð
þig með söknuði.
Hvíl í friði.
Brynja Dýrleif
Svavarsdóttir.
Elsku afi, ég hitti þig ekkert síð-
ustu ár en ég var með þér í anda eins
og þú ert með mér núna. Ég veit þér
líður vel hjá Þórhildi ömmu og Svav-
ari afa og því brosi ég fyrir þína
hönd.
Mér finnst ég varla heill né hálfur maður,
og heldur ósjálfbjarga því er ver.
Ef værir þú hjá mér vildi ég glaður
verða betri en ég er.
Eitt sinn verða allir menn að deyja.
Eftir bjartan daginn kemur nótt.
Ég harma það en samt ég verð að segja
að sumarið líður allt of fljótt.
Við gætum sungið, gengið um,
gleymt okkur hjá blómunum.
Er rökkvar ráðið stjörnumál,
gengið saman hönd í hönd,
hæglát farið niður á strönd,
fundið stað,
sameinað beggja sál.
Horfið er nú sumarið og sólin.
Í sálu minni hefur gríma völd.
Í æsku léttu ís og myrkur jólin.
Nú einn ég sit um vetrarkvöld.
Ég gái út um gluggann minn
hvort gangir þú um hliðið inn.
Mér alltaf sýnist ég sjái þig.
Ég rýni út um rifurnar.
Ég reyndar sé þig alls staðar.
Þá napurt er, það næðir hér og nístir mig.
(Jóhann Helgason.)
Hvíl í friði.
Kolbrún Ýrr
Bjarnadóttir.
Guðmundur Benediktsson átti sér
eina ósk er ellin sótti á og heilsan var
farin að bila: Að komast til Akureyr-
ar 17. júní 2005 og fagna 60 ára stúd-
entsafmæli okkar sem urðum stúd-
entar frá MA 17. júní 1945. Honum
varð að ósk sinni.
Þetta urðu miklir gleðidagar hjá
okkur sem vorum ferðafær. Heim-
sókn til skólameistara á gamlar slóð-
GUÐMUNDUR
BENEDIKTSSON
✝ GuðmundurBenediktsson
fæddist á Húsavík
13. ágúst 1924.
Hann lést á Land-
spítalanum – há-
skólasjúkrahúsi 20.
ágúst síðastliðinn
og var jarðsunginn
frá Dómkirkjunni
26. ágúst.
ir í skólanum, skóla-
uppsögnin, að hitta
gamla vini og heim-
sókn til Möðruvalla í
Hörgárdal sem Guð-
mundur og Kristín
ásamt dóttur þeirra og
tengdasyni buðu okk-
ur í. Sr. Solveig Lára
sýndi okkur kirkjuna
og sagði sögu hennar
og sr. Fjalar, bekkjar-
bróðir, minntist lát-
inna og fjarstaddra
bekkjarsystkina. Síð-
an var boðið til stofu
og veitingar fram bornar af örlæti og
alúð. Sr. Gylfi settist við píanóið og
spilaði stúdentasöngva sem við sung-
um, hvert og eitt með sinni skjálfandi
og brostinni röddu, ung í annað sinn
eins og nýútskrifuð. Þetta varð
skemmtilegasta stundin í ferðalag-
inu fannst okkur mörgum. Þökk sé
Guðmundi og Kristínu, Solveigu
Láru og Gylfa.
Guðmundur var góður og
skemmtilegur vinur og félagi. Hann
kunni margar tilvitnanir í sögu
landsins, ljóð og ótal spakmæli hafði
hann á hraðbergi, eigin eða numin af
öðrum. Okkur leiddist aldrei í nær-
veru hans.
Minnisstæð er ferð í Skagafjörð-
inn haustið 1944 með Steindóri heitn-
um Steindórssyni. Fyrsta desember
það ár skrifar Guðmundur grein í
Dagfara, skólablaðið, sem bar heitið:
Er þjóðinni æskilegt eða óæskilegt,
að Ísland verði ferðamannaland? Þar
kemur skýrt fram hve Guðmundi var
annt um land sitt og sögu þjóðar. „En
leggjum nú leið okkar „heim að Hól-
um“ og athugum, hvers við verðum
varir. Hjaltadalur er ekki fegurri
dalur en margir aðrir hér á landi, en
er vér erum staddir á Hólum, njótum
vér fegurðar, sem engin orð fá lýst.
Þessi fegurð er ekki fólgin í náttúru
landsins, heldur þeirri helgi, sem
hvílir á staðnum. Slíkt, sem þetta,
myndi fara fyrir ofan garð og neðan
hjá öllum þorra þeirra útlendinga,
sem legðu land vort undir fót. Hitt
gegnir öðru máli, að erlendir vísinda-
menn, sem t.d. hafa numið norræn
fræði og eru kunnir sögu vorri og
bókmenntum, kæmu hingað, ef þeim
léki hugur á að kynnast landi og
þjóð.“
Margar glaðar stundir höfum við
bekkjarsystkinin og makar okkar átt
á heimili þeirra hjóna á Reynisstað
og við minnumst þeirra með þökk og
virðingu. Samúðarkveðjur sendum
við öll til Kristínar og fjölskyldunnar.
Fyrir hönd bekkjarfélaganna,
Anna Jóhannesdóttir.
Ég kann mér engin orð,
andann rekur í stanz,
þá ég skal bera á borð
bitra náfrétt þess manns,
sem elskaður var af öllum
dýrmætra vegna dyggða hans.
Umgengnin ástúðleg
öll bar manngæða skil,
sérhverjum víkja í veg
vildi, sem náði til,
meðbræðra gagn hann gladdi
af Krists anda hreinum kærleiks yl.
Gleði sér ferska fann
fátækra mýkja kvein,
indælis ánægjan
yfir gestrisni skein,
lífsferju stafni stýrði
íklædd guðsótta hússtjórn hrein.
Skemmtið var bónda borð,
brauðs nægtir flutu á því,
glöddu menn glyslaus orð,
gjafarans húsi í
einföld ráðvendni ríkti
og hreinskilin sála, hræsnisfrí.
Guð huggi grætta sál
góðrar húsfreyju hans,
blandist við bænarmál
blóðskraftur lausnarans,
þar til öll andvörp verða
breytt í upprisu dýrðardans.
(Bólu-Hjálmar.)
Kristínu nöfnu minni og fjölskyldu
votta ég mína innilegu samúð
Soffía Kristín.
Mínir vinir fara fjöld,
feigðin þessa heimtar köld …
Hann var kominn af traustum og
gáfumiklum bændaættum í Keldu-
hverfi norður. Faðir hans, Benedikt
Björnsson sem lengi var skólastjóri á
Húsavík, var annálaður barnafræð-
ari og snillingur á íslenskt mál jafnt í
ræðu sem riti. Benedikt samdi meðal
annarra rita Íslenzka málfræði sem
lengi var kennd í flestum unglinga-
skólum Íslands. Á Húsavík ólst Guð-
mundur upp í hópi fjörmikilla systk-
ina, þótt tæringin hyggi djúp skörð í
þann mannvænlega hóp. Eftir nám í
Menntaskólanum á Akureyri og
laganám við Háskóla Íslands fékkst
Guðmundur í fyrstu við ýmis lög-
fræðileg störf, en árið 1964 gekk
hann í þjónustu forsætisráðuneytis-
ins, og þar starfaði hann í nær þrjá
áratugi uns hann lét af störfum fyrir
aldurs sakir.
Ungur gekk Guðmundur að eiga
Kristínu Eggertsdóttur Claessen, og
bjuggu þau lengst af í húsi foreldra
hennar, Reynistað í Skerjafirði. Þeg-
ar ég kem á Reynistað finnst mér
jafnan eins og ég gangi inn í kastala
einhverra tiginna höfðingja. Húsa-
kynnin eru víðfeðm og margt fagurra
muna frá gamalgrónu menningar-
heimili; og enn bættist fleira mark-
vert við í tíð Kristínar og Guðmund-
ar, meðal annars gjafir frá ýmsum
erlendum vinum þeirra. Í krafti síns
háa embættis kom Guðmundur þrá-
faldlega fram fyrir Íslands hönd,
bæði við móttöku erlendra gesta og í
fylgd íslenskra forsætisráðherra á
erlendum vettvangi. Þau hjónin voru
í senn virðuleg, hispurslaus og hlý,
og margoft tókst varanleg vinátta
með þeim og framandi gestum sem
sóttu þau heim á Reynistað. Það var
ánægjulegt fyrir Ísland að eiga slíka
fulltrúa, sem leiddu tigna gesti inn í
sín einstöku húsakynni til skemmt-
unar og rausnarlegra veitinga miklu
oftar en ströngustu skyldur buðu.
Guðmundur var bernskuvinur og
leikbróðir Sigríðar konu minnar frá
Húsavík, og kann hún sitthvað að
segja frá kátlegum en meinlitlum
hrekkjabrögðum þeirra „skóla-
stráka“, en svo voru þeir kallaðir
hann og bræður hans. Egill Þorláks-
son, fósturfaðir Sigríðar, var náinn
samverkamaður Benedikts við
barna- og unglingaskólann, og milli
þeirra ríkti bróðurleg vinátta sem
einnig náði til eiginkvenna þeirra,
Margrétar og Aðalbjargar, og til
barnanna þeirra. Saman gáfu þeir
Benedikt og Egill út Ný skólaljóð
handa börnum og unglingum sem
höfðu að geyma margar perlur ís-
lenskrar ljóðlistar. En sjálfur kynnt-
ist ég Guðmundi á námsárum okkar í
Háskólanum, og þá tókst einnig með
okkur vinátta sem aldrei hefur borið
skugga á.
Guðmundur Benediktsson var ein-
stakur maður á margan hátt og hlaut
að vekja athygli manna hvar sem
hann fór. Hann var mikill vexti og
höfðinglegur í framgöngu, ásjónan
svipmikil og augun oturhvöss undir
miklum brúnum. Og í viðræðu var
hann flestum mönnum skemmtilegri.
Hann var gæddur afburða frásagn-
argáfu sem hann hafði í senn þegið
að erfðum og numið við foreldra kné.
Íslenskt mál lék honum á tungu, og
allar frásagnir urðu skemmtisögur í
munni hans, en ávallt bjó nokkur al-
vara að baki og glöggt skynbragð á
menn og málefni.
Nú er rödd hans þögnuð, en eftir
sitja syrgjandi vinir og íslensk þjóð
sem orðin er fátækari við fráfall
hans. Við Sigríður sendum Kristínu,
börnum þeirra og barnabörnum inni-
legar samúðarkveðjur og hlýjar
hugsanir í söknuði þeirra.
Jónas Kristjánsson.
Þegar rödd og smitandi hlátur
Guðmundar Benediktssonar heyrist
ekki meir, koma í hugann minningar,
sem spanna yfir nær sjö tugi ára.
Íslandssaga er sögð af munni
fram. Benedikt Björnsson, skóla-
stjóri, fer með Njálu, Eglu eða
Grettlu. Stofan fyllist af unglingum.
Dauðaþögn og algjör innlifun.
Ég – guttinn – lauma mér inn.
Flestir eru eldri. En Guðmundur –
heimilishagur – í skólanum vill að all-
ir komi og hlusti. Þannig voru fyrstu
kynnin.
Ragna systir hans kenndi mér
fyrst til lesturs. Yndisleg og nærgæt-
in. Hvarf snemma af vettvangi eins
og Boddi, bróðir þeirra, vegna berkl-
anna.
Mikill missir.
Tíminn líður og Guðmundur, þessi
einstaki fjörkálfur unglingsáranna,
leitar til frekari náms í MA. Þegar
hann lýkur, kem ég til prófraunar.
Viðmót sem fyrr ljúft og nærgætið.
Hver heldur sína leið. Mörg ár
líða. En svo fer að við verðum báðir
starfsmenn í stjórnarráðinu. Hann
heldur þar velli til langdvalar. En
vináttan breyttist ekki.
Leiðir liggja saman á mörgum
sviðum. Alltaf er uppörvandi að
mæta Guðmundi.
Hann gleymir ekki eldri Húsvík-
ingum. Eitt dæmi tilfæri ég hér. Þor-
grímur, föðurbróðir minn, er á ferð í
Reykjavík. Leiðir þeirra liggja sam-
an. Þar er fagnaðarfundur. Guð-
mundur drífur Togga Mara beint
upp í forsætisráðuneytið og sýnir
honum húsakynnin. Norðlenskur
trillukarl spígsporar þar um. Þetta
vinarbragð gleymdist aldrei.
Guðmundur unni „Gömlu Vík“,
Skjálfandanum og Víknafjöllunum.
Hann sýndi það margsinnis í verki.
Þegar hann varð áttræður á sl. ári,
13. ágúst, vildi svo til að ég var stadd-
ur á Húsavík. Ég hringi og segi að
héðan berist heillaóskir, ekki aðeins
frá mér, heldur allri náttúrunni –
fjöllin, flóinn – sem spegill, heiðríkj-
an – minnast hans og ættarinnar á
þessum undursamlega fagra degi.
„Jón,“ segir Guðmundur, „þú veist
hvar fegurðin er áhrifaríkust,“ þegar
hann þakkar kveðjuna.
Ég sá Guðmund og frú ásamt fleiri
samstúdentum á Akureyri 17. júní sl.
við útskrift í MA. Með þessum fá-
tæklegu orðum vil ég kveðja mikinn
öðling, drengskaparmann.
Innilegar samúðarkveðjur til allra
ættingja.
Jón Ármann Héðinsson.
Góðvinur okkar Ölmu, Guðmund-
ur Benediktsson, kvaddi þetta líf sl.
laugardag. Um morguninn var hann
fluttur á bráðamóttöku Landspítal-
ans. Andlát hans bar nokkuð brátt
að, en við vissum, að hann barðist af
miklum dugnaði við sjúkdóm, sem
hafði þjakað hann undanfarin ár.
Fyrir nærri 60 árum bar fundum
okkar saman á dansleik Vöku í Odd-
fellowhúsinu, haustið 1946. Guð-
mundur hafði þá hafið nám við Há-
skóla Íslands. Mér þótti þessi
norðlenski piltur nokkuð ágengur við
Kristínu, bekkjarsystur okkar og
dönsuðu þau saman allt kvöldið. Var
ljóst að hverju stefndi og hófst brátt
vinátta, sem aldrei hefur borið
skugga á.
Guðmundur var glæsilegur á velli,
hár og vel búinn að öllu leyti, bráð-
gáfaður, skemmtilegur og með
óvenjugóða frásagnargáfu. Hann var
söngvinn vel og lagviss. Skáldskap
unni hann hvað mest og var
skemmtilegt þegar þau Alma fóru
með Fjallið Skjaldbreiður og Gunn-
arshólma Jónasar á góðum dögum.
Reynistaður var heimili Kristínar
og Guðmundar, og var þá þegar að-
alsetur Skerfirðinga. Þar var gest-
risni meiri en almennt gerist og oft
glatt á góðra vina fundi. Þeirrar gest-
risni nutum við Alma ótal sinnum.
Okkur er efst í huga, nú er við
kveðjum góðan vin, þakklæti fyrir
samferðina og geymum hjá okkur
ótal góðar minningar liðinna daga.
Kristínu, frænku og vinkonu, svo og
fjölskyldu hennar sendum við bestu
kveðjur
Bjarni Bjarnason.
Guðmundur Benediktsson var vin-
ur minn. Hann var vinur foreldra
minna frá fyrstu tíð, en hann var líka
vinur minn. Slíkt er ekki sjálfgefið.
Það lýsir þó eðli Guðmundar ákaf-
lega vel, að hann skuli líka hafa verið
vinur lítilla barna, sem að vísu uxu úr
grasi síðar meir, og að þessi vinátta
var ævilöng. Frá því ég man eftir
mér, var komið í heimsókn á Reyni-
stað til Guðmundar og Kristínar, vet-
ur, sumar, vor og haust, í sól og
regni. Setið í sólbaði í garðinum frá-
bæra með rabbarasaft í glasi og
hressan krakkahópinn til í allt. En ég
kom líka á Reynistað um dimmar
vetrarnætur, ein með foreldrum
mínum. Þá var gestafjöldinn, sem oft
einkenndi lífið á Reynistað, víðs
fjarri og ég, sjö ára barnið, ein með
fullorðna fólkinu. Guðmundur færði
mér gestabók og bað mig að skrifa í
hana eins og fullorðna fólkið gerði.
Ég vék undan, varla skrifandi. En
hann hélt áfram og sagði mér, að ef
ég skrifaði nafnið mitt í bókina, fengi
ég verðlaun. Nafnið var skrifað á
hálfa blaðsíðu og Guðmundur gaf
mér köku í verðlaun. Eftir þetta var
ævivinátta innsigluð. Þegar ég síðan
óx úr grasi kynntist ég prívatmann-
inum Guðmundi, sem sennilega hef-
ur ekki sýnt þá hlið sína öðrum en
góðum vinum. Hann var jú einn
æðsti embættismaður ríkisins, og
þar þarf að gæta ákveðins prótókolls.
Sú hlið sneri ekki að mér. Hvert
barn, sem vex úr grasi þarf að kynn-
ast manni eins og Guðmundi. Hann
var íslenskur menntamaður í húð og
hár. Í starfi sínu stóð hann vörð um
þau tákn íslensk, sem öllu máli
skipta, skjaldarmerkið og fánann.
Sögur af ýmsu fólki voru honum hug-
leiknar, oft sagðar með hinni frá-
bæru kímni, sem kryddaði yfirbragð
hans allt. En það var ljóðlistin sem
batt okkur saman. Eftir að farið
hafði verið með Gunnarshólma og
annað frá Jónasi utanbókar, komu
ljóð Einars Benediktssonar á dag-
skrá, enda var hann tengdur fjöl-
skyldunni á náinn og persónulegan
hátt. Og ég kunni ýmis þeirra utan-
bókar líka. Þegar ég varð svo prestur
á Raufarhöfn sagði Guðmundur mér
fjöldann allan af sögum frá Raufinni
og spurði mig, hvort ég sæi ekki eitt-
hvað fallegt þar. Ég sagðist sjá
stærsta og fegursta stjörnuhimin á
Íslandi. Þessi þingeyski himinn mun
fylgja minningunni um hann að ei-
lífu. Þegar sólin hnígur til viðar, á
sumarnóttu í Skerjafirðinum, sest
hún stundum eins og glóandi eld-
hnöttur ofan í skál Snæfellsjökuls.
Þá er veður til að skapa, lesa ljóð,
ganga um í fjörunni – og lifa.
Dýrðlegt, er að sjá
eftir dag liðinn,
haustsól brosandi
í hafið renna.
Hnígur hún hóglega
og hauður kveður
friðar kossi
og á fjöllum sest.
Stíga þá stjörnum
stórmargur her,
alskærar upp
af austurstraumum,
blysum blikandi
um boga heiðan
salar sólheima
á svalri nóttu
(Jónas Hallgrímsson.)
Ragnheiður Erla Bjarnadóttir.
Kynni okkar Guðmundar hófust er
ég kom til starfa í utanríkisráðuneyt-
inu á vordögum árið 1970. Náið sam-
býli forsætisráðuneytisins og utan-
ríkisráðuneytisins í stjórnarráðinu
við Lækjartorg leiddu þá óhjá-
kvæmilega til kynna hins fámenna
hóps starfsfólks ráðuneytanna og
samvinnu um fjölmörg mál. Guð-
mundur var ráðuneytisstjóri forsæt-
isráðuneytisins sem laut forystu
Bjarna Benediktssonar og Pétur
Thorsteinsson var ráðuneytisstjóri
utanríkisráðuneytisins og Emil
Jónsson utanríkisráðherra. Báðir
þessir ráðherrar voru sannkallaðir
þungavigtarmenn í pólitík og stjórn-
málaskörungar og það gaf því ungum
manni, nýkomnum frá prófborðinu,
augaleið að það voru engar liðleskjur
sem stýrðu hinum daglegu störfum
ráðuneytanna. Þrátt fyrir hina miklu
ábyrgð sem þeir báru og annríki
hversdagsins lögðu bæði Pétur og
Guðmundur sig fram við að miðla af
þekkingu sinni og reynslu og þar eð
skrifstofa mín á efri hæð hússins var
gegnt skrifstofudyrum Guðmundar
varð strax mikill samgangur á milli
okkar sem þróaðist í ævilanga og ein-