Tíminn - 07.03.1973, Blaðsíða 3

Miövikudagur 7. marz 1973.
TÍMINN
3
Freymóður
Jóhannsson
listmólari
lótinn
I GÆR lézt á Borgarsjúkrahúsinu
i Reykjavik Freymóður Jóhanns
son listmálari. Hann var fæddur
þann 12. september 1895 að
Stærri-Arskógi við Eyjafjörð og
var þvi kominn hátt á 78. aldurs-
ár, er hann lézt.
Freymóður var landskunnur
listmálari, en einnig sem ljóða og
danslagahöfundur, en þar notaði
hann höfundarheitið Tólfti
september. Þá var hann einnig
kunnur fyrir störf sin að leikhús-
málum og afskipti af málefnum
Stórstúku íslands ásamt fleiru.
Fjöllesn-
asta bókin
Klp, Reykjavik — Vinsælasta og
mest lesna bók ársins, bókin,
sem gefa verður út í nær 80
þúsund eintökum, svo að allir
geti fengið hana, kcmur út i dag.
Þessi bók er simaskráin 1973,
en byrjað verður að dreifa henni-
til simnotenda i dag miðviku-
daginn, 7. marz. Miklar breyt-
ingar hafa verið gerðar á þessari
skrá frá i fyrra. Ná þær ekki aö-
eins til simanúmera og heimils-
fanga, heldur og einnig til upp-
lýsinga fyrir simnotendur. Má
þar t.d. benda á bakhlið
bókarinnar, þar sem m.a. eru
simanúmer, er nota skal i
neyðartilfellum.
1 þessari skrá munu vera um 42
þúsund simanúmer, og er það um
5000 fleiri en i skránni, sem gefin
var út I fyrra. Hún mun verða
gefin út I einum 80 þúsund ein-
tökum, þar af fara um 50 þúsund
eintök á Reykjavikursvæðiö
sjálft. Og 1 þessa útgáfu munu
hafa farið um 100 tonn af pappir.
FORNLEIFARANNSÓKNIR í
STAÐ SÖGUALDARBÆJAR
segja stúdentar og kennarar í sagnfræði við Hl
Erl-Reykjavik. — Mimir, félag
stúdenta I Islenzkum fræðum við
Háskóla tslands, hélt fyrir
skömmu þriggja daga ráðstefnu
um sagnfræði. Eins og á öðrum
ráöstefnum, voru þar rædd mörg
og þörf mál, og ályktanir samdar.
Flestir eða allir kennarar f sagn-
fræði við háskólann sátu ráð-
stefnuna og tóku þátt i störfum
hennar. Ein af þeim ályktunum,
sem gerðar voru á ráðstefnunni,
var varðandi byggingu sögu-
aldarbæjar og er svohljóöandi:
„Sagnfræðiráðstefna Mimis,
félags stúdenta I Islenzkum
fræðum, haldin dagana 21., 25. og
28. febrúar 1973, skorar á alþingi
og rikisstjórn að falla frá
áformum um smiði sögualdar-
bæjar. Ráðstefnan bendir á, að
Stp, Reykjavik. —Hér á landi er
nú staddur fimm manna hópur
norræns kvikmyndafólks, þrir frá
Sviþjóð, ein frá Noregi og einn frá
Finnlandi. Hér eru á ferðinni boð-
berar nýrrar stefnu i gerð og
dreifingu kvikmynda, ef svo má
segja. Kvikmyndaþróunin hefur
oft verið komin að þvi að staðna
sökum þröngsýni og skilnings-
leysi almennings, forráðamanna
kvikmyndagerðar og kvikmynda-
húsaeigenda. Ofurvald fjár-
magnsins og hið afmarkaða og
einsýna dreifingarkerfi sneið þró-
un kvikmyndunar sinn stakk með
meiru, og gerir enn.
Fimmmenningarnir, sem hing-
aö eru komnir, eru á vegum Film
Centrum, kvikmyndamið-
stöðvarinnar I Stokkhólmi, og til-
svarandi miðstööva i Noregi og
Finnlandi. Frá Sviþjóð komu
þessir: Ulf Berggren, Per A.
Holmquist og Jan Lindquist. Frá
Finnlandi Claes Olsson og frá
Noregi Marie Engelbrekson.
Fararstjóri og skipuleggjandi
þessa leiðangurs er Ulf Berggren.
Hópurinn verður hérlendis fram
til næsta laugardags, en hann
nýtur fjárstuðnings frá Norræna
menningarsjóðnum. Kvikmynda-
klúbburinn sér um skipulagning-
una hér.
Lýðræðisleg
framleiðsla
Hér á landi er ekki til nein
kvikmyndalöggjöf eins og menn
vita, sem bitnaö hefur mjög á
allri þróun kvikmynda hér á
landi. í Sviþjóö var sett kvik-
myndalöggjöf áriö 1963, sem
siðan var svo endurskoðuð fyrir
fimm árum, árið 1968. Upp úr
þeim viðræðum, sem um þessi
mál urðu, spratt upp i Sviþjóð
hreyfing kvikmyndafólks, er
siðar varð að áöurnefndu Film
Centrum.Hreyfing þessi setti sér
að reyna að koma á lýðræðislegri
og frjálsari framleiöslu og dreif-
ingu á kvikmyndum, jafnframt
þvi, sem hún lagöi rika áherzlu á
meira samband milli kvikmynda-
enn sem komið er, gefa rann-
sóknir fornleifa naumast heimild
til almennra ályktana um hibýla
hætti á þjóöveldisöld. Minnt skal,
á, að vitnisburöi ritaðra heimilda
verður tæplega treyst, á meðan
stuðning fornleifa skortir. Túlkun
ritaðra heimilda er erfið og
vitnisburður þeirra um elztu
hibýli ótraustur og ónógur. Af
rannsóknum er helzt að ráða, að
iveruhús sögualdar (930-1030)
hafi veriö fábreytt, nánast
eingöngu eitt hús, skáli. Leifar
yngra og þróaðra stigs má sjá að
Stöng I Þjórsárdal. Verða
Islendingar að láta sér það, sem
Stöng sýnir, nægja unz frekari
fornleifarannóknir birta þeim
aukna vitneskju.
Um allt ísland biöa fjölmargar
höfundanna og áhorfenda, ekki
slzt til þess að höfundurinn fái
tækifæri til að læra af almenningi,
hvernig gera eigi myndir.
Film Centrum i Stokkhólmi óx
brátt mjög fiskur um hrygg.
Pantanir á myndum þaðan urðu
æ fleiri hvaöanæva að úr landinu,
en til að byrja með einkum úr
Stokkhólmi. 1 dag er F.M. orðin
öflugasti dreifingaraðili kvik-
mynda i Sviþjóð að frátöldu kvik-
myndahúsakerfinu. F.M. hefur
notið rikisstyrks, en stefnir að þvi
að verða algerlega fjárhagslega
sjálfstæð stofnun i framtiðinni.
Og nú eru sem sé fulltrúar hennar
komnir hingað til lands ásamt
fulltrúum hliðstæöra en ekki eins
öflugra stofnana i Noregi og
Finnlandi, — og hafa á annan tug
mynda i fórum sinum.
Þetta unga fólk hefur tekið upp
ýmsar nýjungar I sýningu og
dreifingu kvikmynda. Fyrir at-
beina þeirra, einkum og sérilagi,
hefur mjög fariö I vöxt, að ýmsir
hópar og félög leigi myndir til
sýninga, þarsem meðfærilegar 16
millimetra sýningarvélar eru nú
orðnar mjög almennar. Er orðið
mjög algengt viöa á Norðurlönd-
um, að ýmis félög, skólar, áhuga-
hópar og fólk á vinnustöðum og
fleiri fái myndir leigðar til
sýninga, sem er þá t.d. gjarnan
brugðið upp á vegg i frlminútum,
matarhléum og öðrum slikum
tómstundum. Þá er höfundurinn
oft viðstaddur og hefur tök á að
ræða myndina og myndefnið við
áhorfendur sina. Aöstæður sem
þessar hljóta mjög að stuðla að
góðu sambandi og hugmynda-
vakningu.
Flestar heimildar
legs eðlis
Rétt er aö taka fram, að myndir
þær, sem hér um ræðir, eru
flestar heimildarlegs eðlis eða
fjalla um þjóðfélagið, myndir frá
þriöja heiminum og fleira i þeim
dúr. Þetta er efni, sem vitað er,
að fellur i góðan jaröveg meðal
leifar bæja, kirkjustaða, þing-
staða og verzlunarstaöa frá mið-
öldum ókannaðar. Má benda á
leifar verzlunarstaöar að Gásum
á Eyjafirði, þar sem e.t.v. hefur
verið visir að þorpi.
Er fyrir löngu kominn timi til,
aðgerð.verði áætlun um eflingu
fornleifarannsókna á Islandi.Yrðu
niöurstööur þeirra rannsókna
miklu liklegri til að auka réttan
skilning á islenzkri sögu og
menningu en nákævm og dýr gerö
bæjar frá söguöld eftir óná-
kvæmum og fátæklegum hug-
myndum á 20. öld.
Ráðstefna Mimis leggur til, að
áætluðu fé til sögualdarbæjar
verði varið til fornleifa-
rannsókna”.
lifandi og hugsandi skólafólks,
fólks á vinnustööum og yfirleitt
hverra þeirra, sem ekki láta
klukkuna, morgunblaðið og inni-
skóna ráða meö öllu huga sinum.
Ekki má þó skilja þessi orð á þá
leiö, að myndir kvikmyndamið-
stöövanna berist ekki viðar en til
fyrrnefndra hópa eða skyldra.
öðru nær. Þær eru pantaðar á
hina óliklegustu og fjölbreyttustu
staði. Alit manna á þeim og
meðferð þeirra vex stöðugt.
Liklegt er, að fimmmenningarnir
ræði við kvikmyndagerðarmenn
hérlendis meðan þeir dvelja hér,
og kynni þeim skoðanir sinar og
starfsemi. Verður gaman að sjá,
hvort ekki kemur eitthvað fróð-
legt út úr þvi. Flestra álit er, aö
aðstaða kvikmyndagerðarmanna
hér á landi sé mjög slæm og
kemur þar margt til. Island er
nánast eins og ósáinn akur, hvað
kvikmyndagerðsnertir. Hér riður
þvi á miklu að plægja/herfa/-
valta jarðveginn vel og af „skyn-
samlegu viti”, sem fyrst. Að því
loknu eru möguleikar ræktunar I
islenzkri kvikmyndagerð
gifurlegir.
Það er ástæða til fyrir
áhugafólk um kvikmyndir og
kvikmyndagerð að kikja á mynd-
ir fimmmenninganna. Má þar
vafalaust sjá ýmsa fina drætti og
visbendingu um, hvaö gera megi
og hægt er að ná fram með hinni
öflugu en vandmeðförnu kvik-
myndavél.
Fyrsta sýning hópsins var á
mánudagskvöld i Norræna hús-
inu klukkan 20.30. A þriðjudaginn
fór hópurinn til Akureyrar. A
miðvikudag (I dag) verður sýning
kl. 20.30 hjá SÚM I galleriinu á
Vatnsstig. Fimmtudagur, föstu-
dagur og laugardagur standa
opnir ef skólar hér, áhugahópar,
félög eða aðrir aðilar vildu fá
þetta unga fólk til að sýna hjá sér
kvikmyndir og rabba við það.
Allar nánari upplýsingar má fá
hjá Þorgeiri Þorgeirssyni,
Vonarstræti 12 — simi 16698. Eða
hjá hópnum, sem býr á Hótel
Esju.
Jónas Haralz
Foringjadeilan I Sjálf-
stæðisflokknum magnast með
hverjum degi og eykst nú mest
sá hópurinn, sem telur hyggi-
legast að víkja þeim þremenn-
ingunum Jóhanni, Geir og
Gunnari til hliðar og velja
flokknum nýjan forystumann.
Ýmsar hugmyndir hafa skotiö
upp kollinum I þvi sambandi,
en sú mun almennust, að
flokkurinn eigi að snúa sér til
Jónasar Haralz og biðja hann
um að taka að sér for-
mennskuna. Sumir þeirra,
sem aðhyllast Jónas, telja það
hafa verið fyrirætlun Bjarna
Benediktssonar, þegar hann
réði Jónas að Landsbank-
anum, að gera hann að eftir-
manni sinum I forustusæti
Sjálfstæðisflokksins. Vist er
það, að Bjarni hafði orðiö
mikiö dálæti á Jónasi. Jónas
er talinn hafa styrkt álit sitt
slöan hann réöist aö bank-
anum. Þá flutti hann erindi á
fundi Sjálfstæöismanna I
vetur, þar sem hann lofsöng
mjög frjálshyggjuna, en gagn-
rýndi velferöarrlkiö. Sá boö-
skapur mun hafa falliö
mörgum Sjálfstæöismönnum
vel I geö og hafa þótt mun
skýrari en málflutningur Jó-
hanns og Geirs, sem eru I öðru
oröinu meö velferöarrlkinu,
en I hinu oröinu á móti þvi. Sá
boöskapur Gunnars, aö stefna
eigi aö frelsi meö skipulagi, er
hins vegar umdeildari.
Héraðshótíðir
Dagur ræöir I forustugrein
28. f.m. um hátföahald I tilefni
af ellefu alda afmæli lslands-
byggöar. Niöurstaöa Dags er
þessi:
„Hér er fastlega mælt meö
hátlöum heima I héruöum,
veglegum hátlöahöldum, en
jafn fastlega varaö viö þvl, aö
stefna þriöjungi þjóöarinnar
saman á Þingvöll, þvi aö þaö
er fásinna af mörgum orsök-
um: örtröð Þingvalla, um-
feröaröngþveiti, óheyrilegum
kostnaöi, þeirri óskilgreindu
hættu, sem öllum fjöldasam-
komum hér á landi er búin, en
yrði margföld á Þingvöllum,
og svo óveðursáhættu. Og
hvar ætla menn svo aö finna
helgi staöarins á sögufornum
Þingvöllum I mannhafinu?
Væri ekki nær aö ibúar héraöa
færu hópferöir til Þingvalla
eftir héraöshátiöahöld, þar
sem einn hópurinn tæki viö af
öörum, ef áhugi væri fyrir
þvi?
Meö hægu móti og viöráðan-
legum kostnaöi gæti þjóðhát-
iöarnefnd tekið á móti héraða-
hópum þótt allstórir væru og
veitt þeim leiösögn og þjón-
ustu á Þingvöllum, án nokk-
urrar áhættu. Er þá llklegt, aö
ferðafólkið nyti hins fornhelga
staðar og feröarinnar heiman
og heim, svo sem bezt má
verða.
ÞÞ
Kvikmyndagerðarfólk af
Norðurlöndum í heimsókn
Frá vinstri: Marie Engelbrekson (Noregur), Ulf Berggren (fyrirliöinn, Svlþjóö), Per A. Homquist (Sv.), Jan Holmquist (SvJ claes 01sson
(Finnland) og Þorgeir Þorgeirsson. -Tlmamynd: Róberti